Thiền: Różnice pomiędzy wersjami

 

== Wprowadzenie buddyzmu do Wietnamu ==

=== Początki ===

 

Buddyzm został wprowadzony drogami biegnącymi z [[Indie|Indii]] i [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]] w II w. naszej ery<ref>Cuong Tu Nguyen. ''Zen in Medieval Vietnam (...), str. 9</ref>. Jednak ponieważ Wietnam stał się niezależnym krajem w X w., buddyzm dopiero wtedy stał się religią postrzeganą przez panujące [[dynastia|dynastie]], podmiotem wspieranym przez państwo i zarazem religią wspierającą to państwo. Dlatego wszelkie wiarygodne dane na temat buddyzmu w Wietnamie pomiędzy II a X wiekiem są niezwykle skąpe, co zniechęcało historyków do zajmowania się tym tematem<ref>Tamże, str. 10</ref>.

Dynastia Lý wspierała buddyzm zarówno materialnie jak i ideologicznie. Przeznaczano - zwłaszcza w początkowym okresie - wielkie fundusze na buddyjskie projekty; odnawiano stare świątynie, budowano nowe, posyłano rządowych wysłanników do Chin w celu sprowadzenia tekstów buddyjskich, które kopiowano z przeznaczeniem dla głównych świątyń. Co ważne, pewne klasyczne teksty chińskiego [[chan (buddyzm)|chanu]] typu "przekazu lampy" (chin. "chuandeng lu") oraz "zapisanych wypowiedzi" (chin. "[[yulu]]") znalazły się w Wietnamie i przyciągnęły uwagę uczonych mnichów w stolicy. Ten rodzaj literatury buddyjskiej zainspirował buddystów wietnamskich do stworzenia historii własnej tradycji w podobny do chińskiego sposób. Mimo tego, trudno o tym okresie mówić, że buddyjscy uczeni wietnamscy chociaż trochę nawiązali do scholastycznych tradycji buddyjskiej filozofii czy rozmaitych szkół z dobrze rozwiniętymi doktrynalnymi podstawami.

 

 

=== Okres dynastii [[Władcy Wietnamu#Dynastia Trần (1225-1400)|Trần]] ===

''Chuandeng lu'' zawiera biografie tylko trzynastu z trzydziestu jeden spadkobierców mistrza Baizhanga. Aby połączyć [[Cảm Thành|Cảma Thànha]] i klasztor Kiến Sơ z chińską tradycją chan i linią przekazu Baizhanga, autor musiał wybrać kogoś z tych trzynastu mistrzów chan. Z tych trzynastu, czterech było bardzo znanych, z pozostałej ósemki (nie licząc Buyu Tonga) pięciu miało niezbyt jasne biografie, a trzech miało zanotowane miejsce śmierci lub zarówno datę jak i miejsce śmierci. Do wykorzystania pozostał tylko Buyu Tong, którego krótka biografia nie zawiera ani daty, ani miejsca śmierci. Wspiera to tezę, że opowieści o działalności Vô Ngôn Thônga w Wietnamie są [[apokryf]]ami<ref>Tamże, str. 47</ref>.

 

 

Klasztor Kiến Sơ stał się świętym miejscem buddyzmu wietnamskiego i ośrodkiem linii przekazu, która przetrwała do połowy XIII wieku. Analiza biografii mistrzów z tej linii przekazu ukazuje buddyzm, który nie różnił się od buddyzmu szkoły vinitaruci. Trudno więc także i tę szkołę nazwać szkołą thiền<ref>Tamże, str. 48</ref>.

 

W ''Thiền Uyển Tập Anh'' nie pojawia się żadna informacja o tej szkole, poza listą mnichów z jej linii przekazu.

 

=== Szkoła lâm tế ([[linjizong|linji]]) ===

O szkole tej dowiedzieć się można z dwóch źródeł: ''Lược Dẫn Thiền Phái Đồ'' (z lat ok. [[1310]]-[[1313]]) i ''Kế Đăng Lược Lục'' [[Phúc Điền]]a. Z nich można się dowiedzieć o dwóch liniach przekazu szkoły lâm tế. Według pierwszego źródła linia przekazu wyglądała następująco:

Według drugiego źródła:

Obie listy zgadzają się od czwartego pokolenia, chociaż Huizhong staje się Huihui<ref>Tamże, str. 50</ref>.

 

* Huệ Nhật - '' Liệt Tổ Yếu Ngữ''

 

 

=== Buddyzm w życiu społecznym i politycznym ===

Świadectwa z różnych krajów wykazują, że buddyzm zupełnie dobrze adaptował się do kulturalnego i religijnego podłoża w każdym nowym kraju, w którym był szerzony<ref>Tamże, str. 69</ref>. Buddyzm z reguły wcielał pewne elementy miejscowych kultów, zamiast walczyć z nimi. Miało to wielki wpływ na charakterystykę różnorodnych lokalnych tradycji buddyjskich, które rozwinęły się w południowej i południowo- wschodniej Azji poza Indiami.

 

 

 

=== Relacje między buddyzmem a hinduizmem ===

=== Mnich buddyjski w średniowiecznym Wietnamie ===

Problem mnichów można rozpatrywać na kilku poziomach, zależnie od punktu widzenia i ich roli w społeczeństwie.

Byli to ludzie wykształceni, gotowi pełnić przeróżne funkcje wspomagające państwo. Porzucili [[konfucjanizm]] na rzecz buddyzmu. Pojawili się jeszcze czasie, gdy państwo wietnamskie zaczęło swój byt. Asystowali w sprawach zarówno politycznych jak i kulturalnych, nie tylko budując system władzy, ale również chroniąc państwo przed większym i silniejszym wrogiem z północy - Chinami, oraz ochraniali Dharmę. Pierwszym takim wybitnym mnichem był [[Khuông Việt]] ([[933]]-[[1011]]), bezpośrednio działający na dworze cesarskim. W jego ślady poszedł spadkobierca mistrza [[Đa Bảo]] (zm. po [[1028]]). Innym z mnichów działających na dworze cesarskim był [[Đỗ Pháp Thuận]], który asystował cesarzowi [[Lê Đại Hành]]owi w sprawach politycznych i dyplomatycznych.

 

Byli również tacy mnisi, którzy oferowali swoje talenty i wiedzę cesarzom bez pełnienia jakichkolwiek funkcji na dworze, jak np. [[Vạn Hạnh]] (zm. [[1025]])<ref>Tamże, ss. 76-81</ref>.

Niektórzy mnisi nie włączali się bezpośrednio w sprawy państwowe i dworskie, ale służyli narodowi przede wszystkim jako nauczyciele religii. Jednym z pierwszych znanych takich mnichów był [[Sùng Phạm]] ([[1004]]-[[1087]]), który spędził dziewięć lat w Indiach. Jednak prawdopodobnie najbardziej znany i celebrowany był Narodowy Nauczyciel [[Thông Biện]] (zm. [[1134]]). Innym z takich mnichów nauczycieli był [[Mãn Giác]] ([[1052]]-[[1096]]), jeden z liderów ówczesnego buddyzmu. Równie wybitnym mnichem był [[Viên Thông]] ([[1080]]-[[1151]]).

 

Niektórzy z tych mnichów poddawali się różnym surowym ascetycznym praktykom (co było i jest cechą mnichów wietnamskich) i używali swoich duchowych osiągnięć w celu pomagania ludziom zarówno w sprawach religijnych jak i socjalnych. Takimi mnichami byli np. [[Trí Bảo]] (zm. [[1190]]) i [[Viên Học]] ([[1073]]-[[1136]]).

Są to najbardziej ulubione postacie wietnamskiego buddyzmu. Wierzono, iż posiadają oni magiczne moce takie jak profetyzm, zdolność do uzdrawiania, zdolność do sprowadzania deszczu itd. Pomimo ich widocznego nieraz lekceważenia ogólnych konwencji społecznych, mnisi ci byli współczująco zaangażowani w życie społeczne przez wykorzystanie typowych buddyjskich "zręcznych środków". Stawali się popularnymi ludowymi bohaterami, których historie były często przerabiane i włączane w zbiory bajek i legend. Niektórzy z nich cieszyli się pewnym kultem, gdyż poświęcano im kaplice<ref>Tamże, str. 86</ref>.

 

 

=== Inne praktyki ===

 

=== Praktyki związane ze [[Szkoła Czystej Krainy|Szkołą Czystej Krainy]] ===

W Wietnamie thiền zasadniczo nigdy nie był "szkołą" w znaczeniu rozpoznawalnej społecznej instytucji z zestawem tekstów, doktryn i praktyk. Dla zwyczajnych buddystów wietnamskich jest on zwyczajną "plotką klasztorną". Nigdy nie byli z nim związani tak jak z dewocjonalnym, rytualnym buddyzmem, bardzo bliskim buddyzmowi Czystej Krainy.

 

 

W czasach dynastii Lý, pod wpływem literatury docierającej z Chin, próbowano jakoś zdefiniować szkoły buddyjskie w Wietnamie. W tym czasie chan cieszył się niebywałą renomą w całym sinocentrycznym świecie. Zaczęto więc naśladować różne rodzaje literatury chan, zwłaszcza w rodzaju tekstów "przekazu lampy".

Brak wystarczającej ilości tekstów źródłowych nie pozwala na skonstruowanie nieprzerwanych linii przekazu thiền.

 

==== Linia przekazu Dharmy ====

Pierwsza liczba oznacza ilość pokoleń mistrzów od 1 Patriarchy indyjskiego [[Mahakaśjapa|Mahakaśjapy]].

Trzecia liczba oznacza początek nowej linii przekazu w danym kraju.

* '''33/6'''. '''[[Huineng]]''' ([[638]]-[[713]])

 

Nie wiadomo, która generacja, być może generacja 9 i 10

 

10 generacja, nie wiadomo, kto był nauczycielem mistrza

 

8, 9 i 10 generacja, nie wiadomo kto był nauczycielem Hà Trạcha

 

Generacja nieznana - być może 10 lub 11

 

Generacja nieznana - być może 10 lub 11

 

=== Szkoła Vinītaruci ===

Nie wiadomo czy Pháp Hiền był nauczycielem Huệ Nghiêma

 

4 i dalsze pokolenia

 

Generacja 9 i następne

 

Pokolenie 11 i następne

 

 

Nie wiadomo, która generacja - być może 15

 

Nie wiadomo, która generacja - być może 13

 

Generacja 14 i następne

 

=== Szkoła Thảo Đường ===

 

=== Szkoła lam te (linji) ===

;Trzecia liczba oznacza początek nowej generacji w innym kraju

* 39/29. '''[[Huanyou Zhengchuan]]'''

 

{{Przypisy}}

 

== Bibliografia ==

[[Kategoria:Buddyzm zen]]

[[Kategoria:Buddyzm wietnamski]]