Naczelny wódz polskich sił zbrojnych: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Remo34 (dyskusja | edycje)
→‎Okres zaborów: drobne redakcyjne
m drobne redakcyjne
Linia 1:
'''Naczelny Wódz lub Naczelny Dowódca''' – najwyższa funkcja wojskowa w [[Wojsko Polskie|Wojsku Polskim]].
 
== Okres I Rzeczypospolitej ==
Od IX w. do 1795 r. naczelnymi wodzami wojsk polskich byli polscy monarchowie - książęta i królowie. Wojewodowie-palatyni we wczesnym średniowieczu oraz hetmani wielcy w RzeczpospolitejRzeczypospolitej szlacheckiej byli jedynie zastępcami naczelnych wodzów-monarchów.
 
Od IX w. do 1795 r. naczelnymi wodzami wojsk polskich byli polscy monarchowie - książęta i królowie. Wojewodowie-palatyni we wczesnym średniowieczu oraz hetmani wielcy w Rzeczpospolitej szlacheckiej byli jedynie zastępcami naczelnych wodzów-monarchów.
 
Lista naczelnych wodzów wojsk polskich I Rzeczypospolitej: [[Władcy Polski]]
 
== Okres zaborów ==
 
W okresie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (Kongresowego) rozdzielono po raz pierwszy godność głowy państwa (monarchy) od godności naczelnego wodza. Głowa państwa sprawowała najwyższe zwierzchnictwo nad wojskiem, ale nie przysługiwał jej tytuł naczelnego wodza.
 
Linia 20 ⟶ 18:
{| class="wikitable"
|-
! Zdjęcie !! width=175px | Osoba !! Opis
|-
| [[Plik:Von Bessler.jpg|75px]] || [[Hans Hartwig von Beseler]] || Naczelny Wódz Wojsk Polskich Królestwa Polskiego (Regencyjnego) zwanych [[Polska Siła Zbrojna|Polską Siłą Zbrojną]] (od 10 kwietnia 1917 do 21 października 1918), [[Generalne Gubernatorstwo Warszawskie|Generalny Gubernator]] Warszawski (1915–1918), [[generaloberst|generał-pułkownik]].
 
|}
 
Linia 29 ⟶ 26:
{| class="wikitable"
|-
! Zdjęcie !! width=175px | Osoba !! Opis
|-
| [[Plik:Jozef Pilsudski1.jpg|75px]] || [[Józef Piłsudski]] || Naczelny Wódz Wojsk Polskich Królestwa Polskiego (Regencyjnego), Republiki Polskiej oraz II Rzeczypospolitej (od 12 listopada 1918 do 14 grudnia 1922), Tymczasowy Naczelnik Państwa (od 22 listopada 1918) i [[Naczelnik Państwa]] (od 20 lutego 1919 do 14 grudnia 1922), [[Marszałek Polski|Pierwszy Marszałek Polski]] (od 19 marca 1920), [[Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych|Generalny Inspektor Sił Zbrojnych]] (od 27 sierpnia 1926 do 12 maja 1935), [[Ministerstwo Spraw Wojskowych|Minister Spraw Wojskowych]] {17 do 23 listopada 1918, 16 maja 1926 do 12 maja 1935}.
|}
 
Linia 37 ⟶ 34:
{| class="wikitable"
|-
! Zdjęcie !! width=175px | Osoba !! Opis
|-
| [[Plik:Edward Rydz-Smigly.jpg|75px]] || [[Edward Śmigły-Rydz]] || Generalny Inspektor Sił Zbrojnych (od 12 maja 1935 do 7 listopada 1939), Marszałek Polski (od 10 listopada 1936), Naczelny Wódz (od 1 września 1939<ref>Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 1 września 1939 o sprawowaniu zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi, o organizacji naczelnych władz wojskowych i o komisarzach cywilnych - od chwili mianowania Naczelnego Wodza ({{Dziennik Ustaw|rok=1939|numer=86|pozycja=543}}).</ref> do 7 listopada 1939<ref>W dniu 27 września 1939 w m. Dragoslavele napisał list do Prezydenta RP o następującej treści ''„Do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Wobec tego, że jestem internowany i pozbawiony wolności – składam funkcję Naczelnego Wodza do dyspozycji Pana Prezydenta – Rydz Śmigły”.''</ref>).
|-
| [[Plik:Wladyslaw Sikorski 2.jpg|75px]] || [[Władysław Sikorski]] || Naczelny Wódz i Generalny Inspektor Sił Zbrojnych (od 7 listopada 1939 do 4 lipca 1943) oraz Premier [[Rząd RP na uchodźstwie|Rządu RP na uchodźstwie]] (1939–1943), generał broni (24 grudnia 1940).
Linia 55 ⟶ 52:
{| class="wikitable"
|-
! Zdjęcie !! width=175px | Osoba !! Opis
|-
| [[Plik:Wojciech Jaruzelski.jpg|75px]] || [[Wojciech Jaruzelski]] || Zwierzchnik [[Siły Zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej|Sił Zbrojnych PRL]] i Naczelny Dowódca na okres wojny (od 22 listopada 1983), generał armii (od 23 września 1973). W listopadzie 1983 Wojciech Jaruzelski, łączący funkcje państwowe ([[Prezes Rady Ministrów|Prezesa Rady Ministrów]] i [[Ministerstwo Obrony Narodowej|Ministra Obrony Narodowej]]) z funkcją partyjną (I Sekretarza Komitetu Centralnego [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza|PZPR]]) postanowił formalnie przekazać kierowanie [[Ludowe Wojsko Polskie|Siłami Zbrojnymi PRL]] gen. broni [[Florian Siwicki|Florianowi Siwickiemu]], lecz nie zamierzał pozbawiać się bezpośredniego wpływu na jedno z dwóch najważniejszych ministerstw. W tym celu podjął działania zwieńczone w dniu 22 listopada 1983 następującymi decyzjami organów ustawodawczych i wykonawczych państwa: [[Sejm PRL]] powołał jednomyślnie gen. broni Floriana Siwickiego na urząd Ministra Obrony Narodowej oraz gen. armii Wojciecha Jaruzelskiego na stanowisko przewodniczącego [[Komitet Obrony Kraju|Komitetu Obrony Kraju]] i Zwierzchnika Sił Zbrojnych PRL, natomiast [[Rada Państwa (Polska)|Rada Państwa]] mianowała gen. armii Wojciecha Jaruzelskiego Naczelnym Dowódcą Sił Zbrojnych na okres wojny.
|}
 
== III Rzeczpospolita ==
W myśl art. 134 ust. 4 [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej|Konstytucji RP]] <ref>Art. 134 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 ({{Dziennik Ustaw|rok=1997|numer=78|pozycja=483}}).</ref>:
 
:''Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.''
 
: ''Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.''
 
W okresie pokoju Wojskiem Polskim dowodzi Szef Sztabu Generalnego.
 
== Zobacz też ==
* [[Generałowiegenerałowie Wojska Polskiego]]
* [[Naczelnynaczelny dowódca sił zbrojnych]]
* [[Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych]]
* [[Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej]]
* [[Wodzowiewodzowie naczelni powstania listopadowego]]
* [[powstanie styczniowe|Dyktatorzydyktatorzy powstania styczniowego]]
 
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
* Tadeusz Bór-Komorowski, Armia podziemna, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08338-X,.
* Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991,.
* Ryszard Mirowicz, Edward Rydz-Śmigły. Działalność wojskowa i polityczna, Warszawa 1988, ISBN 83-202-0603-0,.
* Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08262-6,.
* Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom II, Walki formacji polskich na zachodzie 1939-1945, Warszawa 1981, opracowanie zbiorowe pod redakcją Witolda Biegańskiego, ISBN 83-11-06577-2,.
 
[[Kategoria:Wodzowie Naczelni Polskich Sił Zbrojnych|!]]