Wojna polsko-krzyżacka (1519–1521): Różnice pomiędzy wersjami

'''Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521''', potocznie '''wojna pruska''' – [[wojna]] pomiędzy [[Korona Królestwa Polskiego|Polską]] i [[zakon krzyżacki|zakonem krzyżackim]] w latach [[1519]]-[[1521]].

Po zawarciu [[pokój toruński 1466|pokoju toruńskiego]] w [[1466]] zakon krzyżacki uznał się [[lenno|lennikiem]] [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Polskiej]] z terytorium [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]]. Jednakże zakon formalnie podlegał także [[Władcy Niemiec|cesarzom rzymskim]] i [[papież]]om. Tę podwójną podległość próbował wykorzystać cesarz [[Maksymilian I Habsburg]], który walcząc z [[Jagiellonowie|Jagiellonami]] o wpływy w Europie środkowej, w [[1501]] oficjalnie zakazał [[Wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego|wielkiemu mistrzowi]] [[Fryderyk Wettyn|Fryderykowi Wettynowi]] jako [[książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego|księciu Rzeszy]] złożenia [[hołd lenny|hołdu lennego]] [[Władcy Polski|królowi Polski]] [[Jan I Olbracht|Janowi Olbrachtowi]].

W [[1505]] papież [[Juliusz II]] wydał [[brewe]] nakazujące Krzyżakom złożenie hołdu [[Aleksander Jagiellończyk|Aleksandrowi Jagiellończykowi]]. Jednak już w [[1509]] odwołał to postanowienie, wyznaczając sąd rozjemczy polsko-krzyżacki w [[Poznań|Poznaniu]]. W [[1511]] nowym wielkim mistrzem krzyżackim został [[Albrecht Hohenzollern (1490-1568)|Albrecht Hohenzollern]], siostrzeniec króla [[Zygmunt I Stary|Zygmunta Starego]]. Rokowania przeniesiono do [[Toruń|Torunia]], gdzie [[Biskupi gnieźnieńscy|prymas]] [[Jan Łaski (prymas)|Jan Łaski]] bezskutecznie próbował wynegocjować z [[Diecezja pomezańska|biskupem pomezańskim]] [[Hiob von Dobeneck|Hiobem von Dobeneckem]] warunki na jakich Albrecht miał złożyć hołd lenny.

Uzbrojony przez Niemcy [[władcy Rosji|wielki książę moskiewski]] [[Wasyl III Rurykowicz|Wasyl III]] uderzył w [[1512]] na [[Wielkie Księstwo Litewskie]], rozpoczynając [[wojna litewsko-moskiewska 1512-1522|I wojnę polsko-rosyjską]]. Albrecht jako [[wasal]] Zygmunta Starego powinien był przyjść z pomocą swojemu suzerenowi. Tego jednak nie uczynił, a [[Polska]] uznała, że Albrecht popełnił [[felonia|felonię]] i zyskała tym samym ''[[casus belli]]'' z zakonem krzyżackim.

W [[1514]] w [[Moskwa|Moskwie]] podpisano rosyjsko-niemiecki [[sojusz zaczepno-odporny]], wymierzony w Polskę. Nad państwem Zygmunta I zawisła groźba uderzenia oskrzydlającego. Dopiero udana interwencja polskiej dyplomacji w czasie [[zjazd wiedeński|zjazdu wiedeńskiego]] w [[1515]] doprowadziła do zawarcia porozumienia z Maksymilianem I, mocą którego uznawał on stan prawny Prus z [[1467]] i rezygnował z sojuszu z Rosją. Rozstrzygnięcie sprawy hołdu zawieszono na 5 lat.

Porzuceni przez cesarza Krzyżacy, zawarli z Wasylem III kolejny traktat zaczepno-odporny 10 marca [[1517]] w Moskwie. Rosjanie zobowiązywali się dostarczyć Albrechtowi pieniędzy na zwerbowanie 10 tysięcy piechoty i 2 000 jazdy i wspólnie z Krzyżakami zaatakować Polskę. Wielki książę moskiewski wziął także zakon pod swoją protekcję, o czym nie omieszkał zawiadomić [[Władcy Francji|króla Francji]] [[Franciszek I Walezjusz|Franciszka I]].

Albrecht Hohenzollern, wysunął wobec Polski pretensje terytorialne, żądając zwrotu [[Prusy Królewskie|Prus Królewskich]] i [[Warmia|Warmii]] oraz wypłacenia odszkodowania za 50 lat polskiej okupacji po 30 tysięcy [[gulden]]ów rocznie. 20 sierpnia [[1518]] [[Biskupi płoccy|biskup płocki]] [[Erazm Ciołek (biskup płocki)|Erazm Ciołek]] wystąpił na [[Sejm Rzeszy (Święte Cesarstwo Rzymskie)|sejmie Rzeszy]] w [[Augsburg]]u z antykrzyżacką [[filipika|filipiką]].

W [[1519]] [[sejmik generalny|sejm stanów pruskich]] uchwalił przeprowadzenie wojny z zakonem krzyżackim. 11 grudnia 1519 [[sejm walny]] w Toruniu uchwalił rozpoczęcie wojny z Krzyżakami i wyznaczył nowe podatki na werbunek [[wojsko zaciężne|wojsk zaciężnych]]. [[Litwa]] odmówiła jednak pomocy Polsce w nadciągającej wojnie.

Wojska polskie uderzyły przez [[Pomezania|Pomezanię]], w kierunku [[Kaliningrad|Królewca]]. 1 stycznia [[1520]] Krzyżacy zdobyli [[Braniewo]] i obsadzili je swoją załogą. Wojska polskie obległy [[Kwidzyn]] i [[Pasłęk]]. Jednocześnie skaptowana przez Zygmunta Starego flota [[kaper]]ska przeprowadziła blokadę portów krzyżackich – Królewca i [[Bałtyjsk|Pilawy]]. Działania zaczepne stanęły jednak w miejscu, ponieważ wojska koronne nie posiadały artylerii oblężniczej. Sprowadzenie dział oblężniczych z [[Kraków|Krakowa]] przyspieszyło zdobycie Kwidzyna (18 marca) i Pasłęku (29 kwietnia). Braniewo bezskutecznie próbowały odbić oddziały pod wodzą [[Janusz Świerczowski|Janusza Świerczowskiego]]. Jednocześnie od południa uderzyły na państwo zakonne wojska mazowieckie, a wojska gdańskie przeprowadziły atak na [[Balga|Bałgę]] i [[Kłajpeda|Kłajpedę]].

[[Plik:Nikolaus Kopernikus.jpg|166px|thumb|166px|Krzyżakom w 1521 nie udało się zdobyć Olsztyna, ufortyfikowanego przez [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]]]]

[[Plik:Olsztyn - Zamek (dziedziniec) 1.JPG|166px|thumb|166px|Dziedziniec zamku w Olsztynie.]]

W lipcu [[1520]] wojska krzyżackie przeszły do kontrofensywy, uderzając na [[Mazowsze]], pustosząc [[ziemia łomżyńska|ziemię łomżyńską]]. W sierpniu zaatakowały Warmię i rozpoczęły oblężenie [[Lidzbark Warmiński|Lidzbarka Warmińskiego]], którego jednak nie zdobyły. W sierpniu nadciągnęły z Niemiec posiłki krzyżackie w liczbie 19 tysięcy jazdy i 8 tysięcy piechoty pod wodzą [[Wolf von Schönberg|Wolfa von Schönberga]]. Uderzyły one na [[Wielkopolska|Wielkopolskę]] i 12 października [[1520]] zbombardowały [[Międzyrzecz]], który wnet się poddał.

Zygmunt Stary zwołał [[pospolite ruszenie]] do [[Wągrowiec|Wągrowca]] i wzmocnił załogę [[Poznań|Poznania]]. 2 listopada król wyruszył do [[Bydgoszcz]]y, by osłonić przed odcięciem wojska polskie przebywające w Prusach Wschodnich. Uderzenie niemieckie zmierzało w kierunku Gdańska, gdzie też ze wschodu miały przybyć siły krzyżackie. W celu odcięcia dwóch grup wojsk i uniemożliwienia ich połączenia [[starosta]] [[Malbork|malborski]] [[Stanisław Kościelecki]] zajął wszystkie przeprawy na [[Wisła|Wiśle]].

W tym czasie jednak król Zygmunt Stary zmuszony był rozpuścić pospolite ruszenie, a w kasie państwowej zabrakło pieniędzy na zaciąg nowego wojska. Wykorzystali to Krzyżacy, którzy w styczniu [[1521]] zdobyli [[Nowe Miasto Lubawskie]] i uderzyli na Mazowsze w okolicach [[Płock]]a. 15 stycznia wojska krzyżackie podeszły pod [[Olsztyn]]. 26 stycznia bezskutecznie szturmowały twierdzę przygotowaną do obrony przez [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]].

W [[1525]] upłynął termin zawieszenia broni, jednak Albrecht Hohenzollern nie mógł już liczyć na wsparcie i posiłki ze strony Rzeszy.

* Marian Biskup, ''Wojna pruska, czyli walka zbrojna Polski z Zakonem Krzyżackim z lat 1519–1521'', Olsztyn, 1991

[[Kategoria:Wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|! ]]