Dimitrie Cantemir: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: Cesarstwo rzymskie przeniesiono do Cesarstwo Rzymskie |
m drobne redakcyjne, styl, gramatyka |
||
Linia 34:
Był synem mołdawskiego hospodara [[Konstantyn Kantemir|Konstantyna Kantemira]]. W wieku 14 lat został wysłany do [[Stambuł]]u, gdzie został zakładnikiem cesarskim w miejsce swego starszego brata [[Antioch Cantemir|Antiocha]] – pozostawał tam do [[1691]]<ref>Valentová, Libuše: ''Dimitrie Cantemir'', w: ''Slovník rumunských spisovatelů'' (Praga: Nakladatelství Libri, 2001; strona 68).</ref>. W 1692 brał udział w [[Wojna polsko-turecka 1683-1699|wojnie przeciwko Polsce]], zachowały się jego notatki z oblężenia zajętej przez [[Krzysztof Rapp|Krzysztofa Rappa]] twierdzy w [[Soroki|Sorokach]].
Nauki pobierał początkowo na dworze ojca, a po przybyciu do Stambułu w szkole greckiej znajdującej się pod opieką konstantynopolitańskiego patriarchatu. Mówił biegle po [[język mołdawski|mołdawsku]], [[język grecki|grecku
Po objęciu mołdawskiego tronu Dymitr podjął próby reform wewnętrznych państwa (m.in. w zakresie podatków, administracji, czy wojska), a także – z początku tajnie, potem oficjalnie – rozpoczął pertraktacje z carem [[Rosja|Rosji]], [[Piotr I Wielki|Piotrem I Wielkim]], który prowadził [[III wojna rosyjsko-turecka|działania wojenne przeciw Turcji]]. W kwietniu [[1711]] roku Mołdawia zawarła sojusz wojskowy i polityczny z Rosją. Na jego mocy Mołdawia oddawała się pod zwierzchnictwo rosyjskie, z obowiązkiem zapłaty niewielkiego trybutu oraz absolutną i dziedziczną władzą hospodarów. Dymitr miał też udzielić wsparcia wojskom rosyjskim w kampanii przeciwko Turcji.
W maju 1711 r. do Mołdawii wkroczyły wojska rosyjskie. Dymitr, korzystając z ich obecności, podporządkował sobie wielkie rody [[bojarzy|bojarskie]]. Jednak już w lipcu do Mołdawii wkroczyły wojska tureckie, które pokonały Rosjan w bitwie pod Stănileşti
Po przedwczesnej śmierci
[[Plik:Dimitrie Cantemir 02.jpg|200px|thumb|left|Dymitr Kantemir w wieku młodzieńczym]]
== Twórczość ==
Twórczość
Do napisania traktatu ''Dywan lub kłótnia mądrego ze światem'' ([[1698]], młd., rum. ''Divanul sau Gâlceava înţeleptului cu lumea'') zainspirowały go dzieła autorów średniowiecznych, piszących o sprzeczności woli duszy z wolą ciała. Powieść alegoryczna ''Historia hieroglificzna'' ([[1705]], mołd., rum. ''Istoria ieroglifică'') jest pierwszą powieścią napisaną w języku mołdawskim i rumuńskim. Wydarzenia polityczne w Mołdawii z przełomu XVII i XVIII w. są w niej przedstawione jako spór o następstwo tronu, toczący się między państwem Lwa, rządzonym przez Jednorożca (tzn. Kantemira) a państwem Orła, którym włada Gawron ([[Wołoszczyzna|wołoski]] książę [[Konstantyn Brincoveanu]]). [[Barok]]owa budowa utworu zawiera liczne dygresje, wątki poboczne i rozważania filozoficzne<ref>Našinec, Jiří: ''Cantemir, Dimitrie: Děje hieroglifické,'' w: ''Slovník světových literárních děl'' (Praga: Odeon, 1988; tom 1 "A-L", strona 153).</ref>. W [[1716]] roku pod wpływem [[Niemcy|niemieckiego]] filozofa [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniza]] i berlińskiej Akademii Nauk napisał
== Dzieła ==
|