Wikipedia

Petre Roman: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Yusek (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
23 478 edycji
-nie na temat, -błędy merytoryczne, -niezwiązane, rozbudowa, przypisy
Linia 1:
{{Polityk infobox
| polityk = Petre Roman
| grafika = [[Plik:Petre Roman.jpg]]
| opis grafiki =
| data urodzenia = [[22 lipca]] [[1946]]
| miejsce urodzenia = [[Bukareszt]]
| data śmierci =
| miejsce śmierci =
Linia 10:
| partia = [[Front Ocalenia Narodowego]]
| od = 22 grudnia 1989
| do = 261 wrześniapaździernika 1991
| poprzednik = [[Constantin Dăscălescu]] (Rumuńska Republika Ludowa)
| następca = [[Theodor Stolojan]]
| odznaczenia = {{order|OZP|KW}}
Linia 17:
| quote =
}}
'''Petre Roman''' (ur. [[22 lipca]] [[1946]] w [[Bukareszt|Bukareszcie]]<ref name="bio">{{Cytuj stronę|url=http://www.ziare.com/petre-roman/biografie|tytuł=Petre Roman|opublikowany=ziare.com|data dostępu=2015-01-11|język=ro}}</ref>) – [[RumuniRumunia|rumuński]] [[polityk]], inżynier i naukowiec,wykładowca akademicki. [[Premierzy Rumunii|premierPremier Rumunii]] (w latach 1989–1991), pierwszy– premierpierwszy po [[Rewolucja w Rumunii|rewolucji]] i obaleniu reżimu [[Nicolae CeauşescuCeaușescu]]. Jeden z liderów [[Front Ocalenia Narodowego|Frontu Ocalenia Narodowego]], założyciel i przywódca [[Partia Demokratyczno-Liberalna|Partii Demokratycznej]], przewodniczący [[Senat (Rumunia)|Senatu]] (1996–1999), minister spraw zagranicznych (1996–19991999–2000), kandydat w wyborach prezydenckich.
 
== Biografia ==
=== Wykształcenie i pracadziałalność naukowazawodowa ===
Petre Roman w 1968 uzyskał stopień [[inżynier]]a elektryka na Universitatea Politehnica București. W 1971 uzyskał Diplôme d'Etudes approfondies. Natomiast w 1974 tytuł [[Doktor (stopień naukowy)|doktora]] mechaniki pływów na [[Uniwersytet w Tuluzie|Uniwersytecie w Tuluzie]]. W 1985 Roman wrócił na Politechnikę w Bukareszcie, gdzie pracował w katedrze hydrotechniki<ref name="clubmadrid">[http://www.clubmadrid.org/en/miembro/petre_roman Petre Roman | Club de Madrid<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>.
Petre Roman w 1968 ukończył studia na wydziale energetycznym Instytutu Politechnicznego w Bukareszcie. W 1971 uzyskał dyplom DEA na [[Uniwersytet Tuluza III - Paul Sabatier|Uniwersytecie Tuluza III – Paul Sabatier]]. W 1974 doktoryzował się w zakresie inżynierii w Instytucie Mechaniki Płynów w Tuluzie<ref name="bio"/><ref name="clubmadrid">{{Cytuj stronę|url=http://www.clubmadrid.org/en/miembro/petre_roman|tytuł=Petre Roman|opublikowany=clubmadrid.org|data dostępu=2015-01-11|język=ro}}</ref>
 
Od 1976 pracował jako asystent na wydziale energetycznym macierzystej uczelni, w 1976 objął stanowisko wykładowcy. W 1985 stanął na czele katedry hydrauliki maszyn, a w 1990 został profesorem na Uniwersytecie Technicznym w [[Kiszyniów|Kiszyniowie]]<ref name="bio"/><ref name="clubmadrid"/>.
== Kariera polityczna ==
=== Sytuacja polityczna w Europie przed rozpoczęciem rewolucji w Rumunii ===
{{osobny artykuł|Rewolucja w Rumunii}}
Powstały po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] [[Blok wschodni|blok państw socjalistycznych]] zaczął się powoli rozpadać. W [[Polska|Polsce]], na [[Węgry|Węgrzech]] oraz w [[Czechosłowacja|Czechosłowacji]] następowały strajki. Mimo interwencji wojskowych [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] na [[Powstanie węgierskie 1956|Węgrzech]] i w [[Operacja Dunaj|Czechosłowacji]] oraz [[Stan wojenny w Polsce 1981-1983|stanie wojennym]] w Polsce partie komunistyczne oraz gospodarki państw [[Europa Środkowa|Europy Środkowej]] były coraz słabsze. [[Nicolae Ceauşescu]] nie prowadził prosowieckiej polityki zagranicznej, Rumunia m.in. wystawiła reprezentację na [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 1984|Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1984]], bojkotowanych przez [[państwo socjalistyczne|państwa socjalistyczne]].
 
=== RządPremier Petre RomanaRumunii ===
PetreBył Romanjednym byłz jednymaktywistów [[rewolucja w Rumunii|rewolucji]] z założycieligrudnia 1989, która doprowadziła do upadku reżimu [[Nicolae Ceaușescu]]. Wszedł w skład rady [[Front Ocalenia Narodowego|Frontu Ocalenia Narodowego]]., Zorganu jegoskupiającego ramieniaosoby cywilne (w 1989dużej zostałmierze premieremczłonków (lider[[Rumuńska Partia Komunistyczna|partii komunistycznej]]) i wojskowych, który przejął władzę w kraju. Lider ugrupowania [[Ion Iliescu]] 26 grudnia 1989 został tymczasowym prezydentem), a tego samego dnia Petre Roman objął stanowisko premiera<ref name="Roman18">{{cytuj książkę | tytuł = Democratic transition in Romania | miejsce = Madryt| data = 9 kwietnia 2002| strony = 18| rozdział = Peculiarities of the transition in Romania| nazwisko r = Roman |imię r = Petre|wydawca=Fride|język = en|url=http://fride.org/descarga/CR_rumania_ing_abr02.pdf|data dostępu=2015-01-11}}</ref>. Rząd ten byłmiał tylkocharakter rządemgabinetu tymczasowymprzejściowego, powołanego do czasu rozpisania w 20 maja 1990, pierwszych wolnych wyborów po II wojnie światowej w Rumunii. Wcześniej odbyły się wybory parlamentarne w innych państwach postsocjalistycznych w Polsce (4 czerwca 1989), NRD (19 marca 1990), Węgrzech (24Wybory marca 1990), które wygrała wcześniejsza opozycja. Natomiast w ZSRR w 1989 jeszcze wygrali komuniści. Wyboryz 20 maja 1990 (wówczas odbywały się zarówno wybory parlamentarne jak i prezydenckie) wygrał Front Ocalenia Narodowego, który zdobył 263 mandaty naw 395-osobowej [[Izba Deputowanych (Rumunia)|Izbie Deputowanych]]<ref name="essex"/>, z których jeden przypadł premierowi<ref name="cdep"/>. Wówczas28 czerwca 1990 Petre Roman został ponownie został premierem<ref name="bio"/>.
 
Rząd Petre Romana miałnapotkał podobne problemy jak inne pierwsze niekomunistyczne rządy w państwach Europyregionu Środkowej.związane Trzebaz byłokoniecznością przekształcićprzekształcenia gospodarkęgospodarki z[[Gospodarka centralnegoplanowa|centralnie planowaniaplanowanej]] na rynkową. Władze zaczęły jednak zachowywać część mechanizmów nierynkowych w celu ochrony przemysłu ciężkiego rozbudowywanego w latach 60. Zachowanie to powodowało problemy z jakością wyrobów fabryk w tym zbrojeniowych. W rezultacie załamał się eksport, aco dodatkowo wpłynęło to negatywnie na postrzeganie kraju na arenie międzynarodowej<ref name="Marczuk35">{{Cytuj książkę |nazwisko = Marczuk| imię = Karina Paulina| autor link = | tytuł = Dwie dekady zmian: Rumunia 1989-20091989–2009| wydawca = Difin| miejsce = Warszawa| rok = 2009| strony = 35| isbn =}}</ref>. Rząd był krytykowany za zbyt mocne wpływy postkomunistów, a także kierowanie się nadal ideałami socjalistycznymi, przez co nie dążył do kluczowych reform gospodarczych<ref name="Paramio10">{{cytuj książkę | tytuł = Democratic transition in Romania | miejsce = Madryt| data = 9 kwietnia 2002| strony = 10| rozdział = Romania: an excessively long transition| nazwisko r = Paramio |imię r = Ludolfo|wydawca=Fride|język = en|url=http://fride.org/descarga/CR_rumania_ing_abr02.pdf|data dostępu=2015-01-11}}</ref>. Część reform była również hamowana przez związanych z prezydentem socjalistycznych członków rządu, którzy blokowali liberalne ustawy<ref name="Roman18"/>. Negatywnie na popularność gabinetu wpływała także jego postawa utrudniająca przyjazd do kraju byłego króla [[Michał I Rumuński|Michała]]<ref name="bio"/>.
 
Od stycznia do czerwca 1990 w [[Bukareszt|Bukareszcie]] nastąpiła seria trzech [[mineriada|najazdów górników]]. Początkowo robotnicy byli zwożeni do stolicy głównie na wezwania [[Ion Iliescu|Iona Iliescu]] w celu rozprawiania się z antykomunistycznymi protestami. Czwarta mineriada pod przywództwem działacza związkowego [[Miron Cozma|Mirona Cozmy]] nastąpiła we wrześniu 1991, mając antyrządowy charakter. W wyniku tego Petre Roman musiał podać się do dymisji. Stanowisko premiera 1 października 1991 objął minister finansów [[Theodor Stolojan]]<ref name="zarate"/>.
W latach 1990–1991 w [[Bukareszt|Bukareszcie]] nastąpiła seria [[mineriada|protestów górników]], którymi kierował Miron Cozma. W czerwcu 1990 [[Mineriada|mineriady]] zostały stłumione przez policję na polecenie premiera<ref>[http://www.adevarul.ro/actualitate/eveniment/Petre_Roman-Minerii_n-au_venit_spontan_0_279572367.html VIDEO Secretele Mineriadei/ Petre Roman:„Minerii n-au venit spontan!”]</ref>. W wyniku tego w 1991 Roman musiał podać się do dymisji. W tym samym czasie ukazał się film [[Vivi Drăgan Vasile|Vasiliego]], [[Stere Gulea|Gulea]] i [[Sorin Iliesiu|Iliesiu]] pt. ''[[Piata Universitatii]]''<ref>[http://www.filmweb.pl/film/Piata+Universitatii+-+Romania-1991-209561 Piata Universitatii - Romania (1991) - Filmweb]</ref>. Film ten jest dokumentem, przedstawiającym wydarzenia ze strajków na Placu Uniwersyteckim w Bukareszcie w czerwcu 1990, w którym pokazano zarówno oficjalne materiały rumuńskiej telewizji jak i ujęcia nagrywane przez protestujących<ref>[http://www.cinemagia.ro/filme/piata-universitatii-romania-12845/ Piata Universitatii - Romania - Piata Universitatii - Romania (1991) - Film - CineMagia.ro]</ref>. Stanowisko premiera objął minister finansów [[Theodor Stolojan]]. Zmiana rządu spowodowała zatrzymanie prac nad reformami monetarnymi<ref name="Roman19">{{cytuj książkę | tytuł = Democratic transition in Romania | miejsce = Madryt| data = 9 kwietnia 2002| strony = 19| rozdział = Peculiarities of the transition in Romania| nazwisko r = Roman |imię r = Petre|język = en| data dostępu = }}</ref>.
 
=== Działalność od 1991 ===
W 1992 przeprowadzono ponowne wybory, które wygrał Demokratyczny Front Ocalenia Narodowego, kierowany przez prezydenta Iliescu. Front Ocalenia Narodowego Petre Romana zdobył 43 mandaty<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Statistica Electorală |url=http://www.insse.ro/cms/rw/resource/stat_electorale.pdf?view=true| wydawca = Institutul National de Statistica| miejsce = Bukareszt| strony = 26}}</ref>.
W kwietniu 1992 w FSN doszło do rozłamu, znaczna część działaczy związanych z prezydentem założyła wówczas [[Partia Socjaldemokratyczna (Rumunia)|Demokratyczny Front Ocalenia Narodowego]]. Działacze związani z byłym premierem kontynuowali działalność pod dotychczasowym szyldem<ref name="zarate">{{Cytuj stronę|url=http://zarate.eu/romania.htm|tytuł=Leaders of Romania|opublikowany=zarate.eu|data dostępu=2015-01-10|język=en}}</ref>. Również w 1992 odbyły się kolejne [[wybory parlamentarne w Rumunii w 1992 roku|wybory parlamentarne]], wygrane przez postkomunistów [[Ion Iliescu|Iona Iliescu]]. Front Ocalenia Narodowego Petre'a Romana zajął trzecie miejsce z wynikiem 10,2% głosów<ref name="essex">{{Cytuj stronę|url=http://www2.essex.ac.uk/elect/electer/ro_er_nl.htm|tytuł=Romania|opublikowany=essex.ac.uk|data dostępu=2015-01-11|język=en}}</ref>, po czym znalazł się w opozycji. Petre Roman objął mandat poselski na czteroletnią kadencję<ref name="senat">{{Cytuj stronę|url=http://www.senat.ro/FisaSenator.aspx?ParlamentarID=cc354e1d-cef7-40b2-bd26-598520a3651d|tytuł=Petre Roman|opublikowany=senat.ro|data dostępu=2015-01-11|język=ro}}</ref>. W maju 1993 stanął na czele [[Partia Demokratyczno-Liberalna|Partii Demokratycznej]] (PD), utworzonej głównie na bazie likwidowanego wówczas Frontu Ocalenia Narodowego<ref name="zarate"/>. W 1995 w imieniu swojej partii doprowadził do koalicji z [[Rumuńska Partia Socjaldemokratyczna|Rumuńską Partią Socjaldemokratyczną]] pod nazwą Unia Socjaldemokratyczna<ref name="bio"/>.
 
W 1996 Petre Roman reprezentował to ugrupowanie w [[Wybory prezydenckie w Rumunii w 1996 roku|wyborach prezydenckich]], otrzymując w pierwszej turze 20,5% głosów i zajmując trzecie miejsce<ref name="dcnews">{{Cytuj stronę|url=http://www.dcnews.ro/rezultate-alegeri-preziden-iale-2014-rezultate-inregistrate-la-alegeri-preziden-iale-din-1990-pana-in-2009_457709.html|tytuł=Rezultate înregistrate la alegeri prezidențiale, din 1990 până în 2009|opublikowany=dcnews.ro|data=29 października 2014|data dostępu=2015-01-11|język=ro}}</ref>. W odbywających się równolegle wyborach parlamentarnych został wybrany w skład [[Senat (Rumunia)|Senatu]]<ref name="senat"/>. Przed drugą turą PD oficjalnie poparła późniejszego zwycięzcę, [[Emil Constantinescu|Emila Constantinescu]], reprezentanta centroprawicowej [[Rumuńska Konwencja Demokratyczna|Rumuńskiej Konwencji Demokratycznej]], z którą po jego zwycięstwie nad Ionem Iliescu zawarła koalicje rządzącą<ref name="bio"/>. W ramach uzgodnień w 1996 Petre Roman objął funkcję przewodniczącego izby wyższej rumuńskiego parlamentu<ref name="cdep"/>.
Rząd Romana był krytykowany za brak kluczowych reform oraz zbyt mocne przywiązanie do komunizmu (wielu polityków, w tym prezydent Iliescu, było wcześniej członkami [[Rumuńska Partia Komunistyczna|RPK]]). Z drugiej strony reżim w Rumunii był znacznie bardziej odstraszający potencjalnych opozycjonistów niż komunistyczne rządy w PRL i Czechosłowacji. Z tego względu nie wykształcił się tam ruch społeczny podobny do Solidarności<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Democratic transition in Romania | miejsce = Madryt| data = 9 kwietnia 2002| strony = 9| rozdział = Romania: an excessively long transition| nazwisko r = Paramio |imię r = Ludolfo|język = en}}</ref>. Rząd Romana w przeciwieństwie do rządów w innych państwach postkomunistycznych kierował się nadal ideałami socjalistycznymi przez co nie dążył do reformy gospodarki<ref name="Paramio10">{{cytuj książkę | tytuł = Democratic transition in Romania | miejsce = Madryt| data = 9 kwietnia 2002| strony = 10| rozdział = Romania: an excessively long transition| nazwisko r = Paramio |imię r = Ludolfo|język = en}}</ref>. Pozwoliło to jednak na uniknięcie szoku związanego z szybką transformacją, jaka miała miejsce w Polsce. Część reform była również hamowana nie przez premiera a przez socjalistycznych członków rządu, którzy blokowali liberalne ustawy<ref name="Roman18"/>. Po rozpadzie Frontu Ocalenia Narodowego Roman założył jednak centroprawicową [[Partia Demokratyczno-Liberalna|Partię Demokratyczno-Liberalną]]<ref name="Paramio10"/>.
 
W 1998 demokraci czasowo opuścili koalicję rządową, powrócili do niej po powołaniu nowego gabinetu z [[Radu Vasile]] na czele. Po powołaniu w 1999 nowego gabinetu [[Mugur Isărescu|Mugura Isărescu]] lider PD został powołany na stanowisko ministra stanu i ministra spraw zagranicznych, które zajmował do 2000<ref name="bio"/>. W tym samym roku kolejny raz ubiegał się o prezydenturę, otrzymując niespełna 3,0% głosów<ref name="dcnews"/>. Utrzymał natomiast mandat senatora na kadencje 2000–2004<ref name="senat"/>. W maju 2001 utracił przywództwo w Partii Demokratycznej na rzecz [[Traian Băsescu|Traiana Băsescu]]. W lutym 2004 opuścił założone przez siebie ugrupowanie, powołując nową formację pod pod nazwą Siła Demokratyczna<ref name="bio"/>. Po raz trzeci wystartował w tymże roku w [[Wybory prezydenckie w Rumunii w 2004 roku|wyborach prezydenckich]], uzyskując poparcie na poziomie 1,3% głosów<ref name="dcnews"/>.
Dużym problemem rządu była również znaczna mniejszość węgierska. [[Węgrzy]] założyli [[Demokratyczny Związek Węgrów w Rumunii]] – partię, która domagała się coraz większych praw dla Węgrów<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Democratic transition in Romania | url = | wydanie = | wydawca = | miejsce = Madryt| data = 9 kwietnia 2002| strony = 11| rozdział = Romania: an excessively long transition| nazwisko r = Paramio |imię r = Ludolfo|język = en| data dostępu = }}</ref>.
 
W 2008 przyjął propozycję premiera [[Călin Popescu-Tăriceanu|Călina Popescu-Tăriceanu]] objęcia stanowiska pełnomocnika rządu ds. rumuńskiej diaspory. Wstąpił następnie w szeregi [[Partia Narodowo-Liberalna (Rumunia)|Partii Narodowo-Liberalnej]]<ref name="bio"/>. W [[wybory parlamentarne w Rumunii w 2012 roku|wyborach w 2012]] uzyskał z ramienia PNL mandat poselski<ref name="cdep">{{Cytuj stronę|url=http://www.cdep.ro/pls/parlam/structura.mp?idm=316|tytuł=Petre Roman|opublikowany=cdep.ro|data dostępu=2015-01-11|język=ro}}</ref>.
=== Późniejsza działalność ===
 
Po dymisji został senatorem i przewodniczącymi Komisji Obrony. W latach 1996–1999 pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych<ref name="clubmadrid"/> w rządach Victora Ciorbea i Radu Vasilia<ref name="Marczuk47">{{Cytuj książkę |nazwisko = Marczuk| imię = Karina Paulina| autor link = | tytuł = Dwie dekady zmian: Rumunia 1989-2009| wydawca = Difin| miejsce = Warszawa| rok = 2009| strony = 47| isbn = }}</ref>.
== Życie prywatne ==
Ojciec Petre'a Romana, Valter Roman, urodził się w rodzinie [[Siedmiogród|siedmiogrodzkich]] Żydów jako Ernst Neulander. Był działaczem komunistycznym, ochotnikiem w [[Hiszpańska wojna domowa|hiszpańskiej wojnie domowej]], a w czasie II wojny światowej aktywistą [[Międzynarodówka Komunistyczna|Kominternu]] w Moskwie, gdzie poznał swoją przyszłą żonę, pochodzącą z Hiszpanii, Hortensię<ref name="nytimes">{{Cytuj stronę|url=http://www.nytimes.com/1989/12/27/world/upheaval-in-the-east-leadership-an-aristocrat-among-the-revolutionaries.html|tytuł=Upheaval in the East: Leadership; An Aristocrat Among the Revolutionaries|opublikowany=nytimes.com|data=27 grudnia 1989|data dostępu=2015-01-11}}</ref>. Pierwszą żoną Petre'a Romana była Mioara Georgescu, para rozwiodła się w 2007. W 2009 polityk ożenił się z Silvią Chifiriuc<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.mediafax.ro/life-inedit/petre-roman-s-a-cununat-religios-cu-silvia-chifiriuc-4495709|tytuł=Petre Roman s-a cununat religios cu Silvia Chifiriuc|data=6 czerwca 2009|opublikowany=mediafax.ro|data dostępu=2015-01-11}}</ref>.
 
== Odznaczenia ==
* [[Order Zasługi (Portugalia)|Krzyż Wielki Orderu Zasługi]] (2000, [[Portugalia]])<ref>{{Cytuj stronę|url=http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154 |tytuł=''Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas'' |opublikowany=presidencia.pt |data dostępu=23 grudnia 2011 2015-01-11|język=pt }}</ref>
 
{{Przypisy|2}}
Linia 57 ⟶ 58:
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Zasługi (Portugalia)]]
[[Kategoria:Rumuńscy ministrowie spraw zagranicznych]]
[[Kategoria:UrodzeniRumuńscy w 1946senatorowie]]
[[Kategoria:Politycy Partii Narodowo-Liberalnej (Rumunia)]]
[[Kategoria:Politycy Partii Demokratyczno-Liberalnej]]
[[Kategoria:Urodzeni w 1946]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Petre_Roman”