Thomas Pelham-Holles: Różnice pomiędzy wersjami

{{Polityk infobox

| następca = [[William Cavendish, (4. książę Devonshire)|Książę Devonshire]]

| 2 poprzednik = [[William Cavendish, (4. książę Devonshire)|Książę Devonshire]]

| 2 następca = [[John Stuart, (3. hrabia Bute)|Lord Bute]]

Wywodził się z partii [[Brytyjska Partia Wigów|Wigów]], którzy dominowali na brytyjskiej stronie politycznej od [[1714]] do [[1760]] r. Przez około 10 lat współpracował ze swym bratem [[Henry Pelham|Henrym Pelham]]. Po śmierci Henry'ego był premierem przez 6 lat (w dwóch odrębnych okresach). Samo jego premierostwo nie było szczególnie obfitujące w wydarzenia lecz kraj uczestniczył wówczas w [[wojna siedmioletnia|wojnie siedmioletniej]] ([[1756]]–[[1763]]), która spowodowała jego rezygnację. Po zakończeniu drugiego premierostwa był członkiem gabinetu [[Charles Watson-Wentworth, 2. markiz Rockingham|lorda Rockinghama]].

Thomas Pelham był najstarszym synem [[Thomas Pelham, 1. baron Pelham|Thomasa Pelhama, 1. barona Pelham]]. Jego matką była lady Grace Holles, córka [[Gilbert Holles, 3. hrabia Clare|3. hrabiego Clare]], druga żona ojca. Jego wuj ([[John Holles, 1. książę Newcastle|książę Newcastle-upon-Tyne]]) zmarł w [[1711]] r., a ojciec w [[1712]]. Obaj zostawili mu wielkie majątki.Studiował w [[Westminster School]] i w [[Clare College w Cambridge|Clare College]] na [[Cambridge University of Cambridge|Uniwersytecie Cambridge]].

Po śmierci królowej Anny w [[1714]] r. Pelham uczynił wiele, aby Londyńczycy poparli Jerzego I. Zorganizował nawet grupy mieszkańców stolicy, którzy toczyli uliczne starcia z [[jakobityzm|jakobitami]]. Zasługi Pelhama zostały docenione przez nowego monarchę, który w [[1714]] r. nadał mu tytuł hrabiego Clare, a w [[1715]] r. księcia Newcastle-upon-Tyne. Pelham został też Lordem Namiestnikiem hrabstw Middlesex i Nottingham oraz kawalerem [[Order Podwiązki|Orderu Podwiązki]] w [[1718]] r. W tym czasie był już znaczącą postacią wśród wigów, kiedy w [[1717]] r. poślubił lady Henriettę Godolphin, wnuczkę [[John Churchill, (1. książę Marlborough)|księcia Marlborough]].

W [[1724]] r. premier [[Robert Walpole]] mianował Newcastle'a ministrem południowego departamentu. Początkowo był zastępcą faktycznego kierownika brytyjskiej polityki zagranicznej, [[Charles Townshend, (2. wicehrabia Townshend)|lorda Townshenda]], [[ministrowie północnego departamentu|ministra północnego departamentu]]. Lubił przyjmować na swą głowę dużo obowiązków, choć mawiano, że podczas gdy Robert Walpole wyglądał jakby ciągle odpoczywał, choć cały czas pracował to Newcastle odwrotnie. Bywało, że tracił nerwy co nigdy nie zdarzało się Walpole'owi. Świadczy o tym cytat Lorda Bristolu (z jego Pamiętników pod datą 1735 r.):

W [[1731]] r. w [[Houghton Hall]], wiejskiej rezydencji Walpole'a w Norfolk, Newcastle i książę Lotaryngii (późniejszy cesarz [[Franciszek I Lotaryński|Franciszek Stefan]]), zostali uczynieni mistrzami [[masoneriaWolnomularstwo|masonerii]] przez arcymistrza lorda Lovella, szefa loży "Occasional Lodge". W [[1739]] r. Newcastle był współzałożycielem słynnego londyńskiego szpitala dla podrzutków [[Foundling Hospital]], a także jednym z jego dyrektorów.

Tzw. [[wojna o ucho Jenkinsa]] trwała do [[1748]] r., jednak szybko została zepchnięta na dalszy plan wobec wybuchu w [[1740]] r. [[wojna o sukcesję austriacką|wojny o sukcesję austriacką]]. W [[1742]] r. Brytyjczycy ponieśli ciężką klęskę podczas oblężenia hiszpańskiej kolonii Cartagenty w obecnej [[Kolumbia|Kolumbii]]. Spowodowało to upadek rządu Walpole'a. Newcastle, którzy odpowiadał za przygotowanie ekspedycji, pozostał na stanowisku w nowym gabinecie [[Spencer Compton, 1. hrabia Wilmington|lorda Wilmingtona]]. Kiedy w [[1743]] r. jego brat, [[Henry Pelham]], został premierem, Newcastle stał się jednym z najbardziej wpływowych ludzi w kraju. W [[1744]] r. został przewodniczącym [[Izba Lordów|Izby Lordów]], a w [[1748]] r. objął kierownictwo nad ministerstwem północnego departamentu.

Po zakończeniu austriackiej wojny sukcesyjnej Newcastle poświęcił się budowie systemu równowagi europejskiej, opartego na sojuszu Austrii i Wielkiej Brytanii. Wywoływało to krytykę [[William Pitt, (1. hrabia Chatham)|Williama Pitta Starszego]] i patriotycznych wigów, którzy uważali, że Wielka Brytania powinna skupić swoją uwagę na koloniach.

Henry Pelham zmarł w [[1754]] r. i jego brat zastąpił go na stanowisku premiera. Chcąc utrzymać pełną kontrolę nad gabinetem pominął Williama Pitta i [[Henry Fox, (1. baron Holland)|Henry'ego Foxa]] przy obsadzie stanowiska swojego zastępcy w Izbie Gmin. Został nim ostatecznie [[Thomas Robinson, 1. baron Grantham|Thomas Robinson]]. Po wyborach powszechnych rząd Newcastle'a dokonał pewnych reform finansów publicznych, ale uwagę premiera poświęcały sprawy zagraniczne, zwłaszcza [[Brytyjska wojnaWojna zo Francuzamikolonie iamerykańskie Indianami1754-1763|konflikt]] z [[Francja|Francją]] w koloniach amerykańskich. Dodatkowo w [[1756]] r. doszło do sojuszu austriacko-francuskiego, który zburzył polityczny system Newcastle'a. Premier nie zdołał zapobiec rychłemu wybuchowi wojny siedmioletniej, która zaczęła się niepomyślnie dla Brytyjczyków – od utraty [[Minorka|Minorki]].

Gabinet Newcastle'a upadł w listopadzie [[1756]] r. Po odejściu ze stanowiska były premier otrzymał tytuł 1. księcia Newcastle-under-Lyne. W lipcu [[1757]] r. ponownie stanął jednak na czele rządu, chociaż to William Pitt grał pierwsze skrzypce w jego gabinecie. Pitt nie radził sobie jednak jako lider frakcji wigów i potrzebował talentu Newcastle'a do zdobywania sojuszników politycznych i pieniędzy księcia. Pisarz i polityk [[Horace Walpole, 4. hrabia Orford|Horace Walpole]] rzekł, że "Mr. Pitt robi wszystko, Książę zaś daje wszystko". Pod tym rządem zwanym: "Broad bottom government" (Gabinet szerokiego tyłka), Wielka Brytania zdobyła francuską Kanadę i założyła tzw. pierwsze [[Imperium brytyjskie|Imperium Brytyjskie]].

Nowy król [[Jerzy III Hanowerski|Jerzy III]] (od [[1760]] r.) nie lubił Pitta i podważywszy jego pozycję, uczynił premierem [[John Stuart, (3. hrabia Bute)|lorda Bute]], który zastąpił z Newcastle'a w maju [[1762]] r. Książę przeszedł do zdecydowanej opozycji. Sprzeciwiał się pokojowi paryskiemu z [[1763]] r. Król ukarał go zabraniem mu obu jego namiestnictw hrabstw. Książę spędzał w tym okresie większość czasu w swojej rezydencji w [[Claremont (Anglia)|Claremont]].

Do czynnego życia publicznego Newcastle powrócił w [[1765]] r., kiedy to otrzymał stanowisko Lorda Tajnej Pieczęci w gabinecie Rockinghama. Stanowisko to utracił na kilka miesięcy przed upadkiem gabinetu na rzecz [[Augustus FitzRoy, (3. książę Grafton)|księcia Grafton]]. Pod koniec życia podupadł na zdrowiu i zmarł w listopadzie [[1768]] r.

* [[Basil Williams]], ''The Whig Supremacy 1714-1760'', [[Oksford|Oxford]] Clarendon Press 1939.

{{DEFAULTSORTSORTUJ:Pelham-Holles, Thomas}}