Andrew Jackson: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
usunięcie zbędnych linków do dat, WP:SK |
|||
Linia 6:
|data śmierci = [[8 czerwca]] [[1845]]
|miejsce śmierci = [[Nashville]]
|grafika = [[Plik:James Tooley, Jr. - Andrew Jackson - Google Art Project.jpg
|funkcja = 7. [[Prezydenci Stanów Zjednoczonych|prezydent Stanów Zjednoczonych]]
|partia = [[Partia Demokratyczna (USA)|Partia Demokratyczna]]
Linia 27:
|4 do = kwiecień [[1798]]
|4 poprzednik = [[William Cocke]]
|4 następca =
|5 funkcja = Poseł do [[Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych|Izby Reprezentantów USA]] z Tennessee
|5 od = [[4 grudnia]] [[1796]]
Linia 39:
== Lata młodości i edukacja ==
Andrew Jackson urodził się
Jego rodzice byli pochodzenia [[Szkocja|szkocko]]-[[Irlandia|irlandzkiego]]; wyemigrowali z Irlandii dwa lata przed jego urodzeniem. Jego ojciec, Andrew Sr. (pochodzący z [[Carrickfergus]] w [[Antrim (hrabstwo)|hrabstwie Antrim]]), zginął w wypadku podczas karczowania lasu. Andrew Jr. i jego dwaj starsi bracia Hugh (1765–1779) i Robert (1766–1781) byli wychowywani przez matkę, Elizabeth Hutchinson (1740–1781). Duży wpływ na późniejsze zachowanie Jacksona miała jego matka, zwolenniczka [[sparta]]ńskiego wychowania. Miała kiedyś odbyć ze swoim synem taką oto rozmowę:
Linia 57:
Niektóre źródła podają, że Andrew Jackson uczestniczył w około stu pojedynkach. Z pewnością powodem były słowa matki, która radziła: „Nigdy nie podawaj do sądu kogoś za napaść czy obrazę. Ureguluj tę sprawę sam”.
Po raz pierwszy Jackson wyzwał na pojedynek Waitskilla Avery’ego, z którym pokłócił się podczas rozprawy sądowej w [[Jonesborough (Tennessee)|Jonesboro]], [[Tennessee]] w
W
Najpoważniejszy pojedynek Jackson stoczył 30 maja
Wśród jego pojedynków należy wymienić także braci Jesse i Thomasa Bentonami. W
=== Konie i hazard ===
Linia 74:
== Początki politycznej kariery ==
W
Kiedy [[William Cocke]] zrezygnował z mandatu senatora [[Klasy senatorów Stanów Zjednoczonych|1. klasy]], Zgromadzenie Generalnie stanu Tennessee (''Tennessee General Assembly'') wybrała Jacksona nowym senatorem. Urząd [[Senat Stanów Zjednoczonych|senatora USA]]
objął 26 września 1797.
Senatorem był do kwietnia
=== Kariera wojskowa ===
Linia 85:
Podczas [[Wojna brytyjsko-amerykańska|wojny brytyjsko-amerykańskiej]] (1812–1815) służył w [[United States Army|Armii USA]] w stopniu generała majora. Wtedy to przypięto mu pseudonim „Old Hickory” (Stare Drzewo Hikorowe). Dowodził dwutysięczną armią, która maszerowała z [[Tennessee]] do [[Natchez (Missisipi)|Natchez]], [[Missisipi]]. Kiedy dotarł na miejsce, nadeszły nowe rozkazy z [[Waszyngton]]u o rozwiązaniu armii. Jego żołnierze, ponad tysiąc kilometrów od domów, zostali pozbawieni racji żywnościowych. Sfinansował powrót z własnej kieszeni. Podczas długiego i trudnego marszu, jeden z żołnierzy powiedział, że Jackson jest „twardy jak [[Orzesznik|drzewo hikorowe]]”.
Walczył także podczas [[Wojna z Krikami|wojny z Krikami]]<ref>[[Nigel Cawthorne]], ''Dowódcy i generałowie. Prawdziwe historie'', Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa, 2014, s. 111.</ref>Politycy waszyngtońscy nie podzielali jego brutalnych metod, ale byli pod wrażeniem jego militarnych sukcesów. Kiedy Jackson narzucił Krikom surowe warunki pokoju, nawet rząd federalny uznał je za nieludzkie i skrytykował układ.
Podczas [[Bitwa pod Nowym Orleanem|obrony Nowego Orleanu]] dowodził armią amerykańską. Redaktor lokalnej gazety skrytykował Jacksona, a ten po zakończonej bitwie aresztował go. Redaktor odwołał się do sędziego federalnego Dominicka A. Halla, który nakazał doprowadzenie więźnia do sądu w celu stwierdzenia legalności aresztowania. Jackson chętnie skorzystał z prerogatyw [[stan wojenny|stanu wojennego]] i aresztował również sędziego. Po zniesieniu stanu wojennego, sędzia Hall natychmiast wezwał Jacksona do sądu i skazał go za obrazę sądu grzywną wysokości tysiąca dolarów. Na wychodzącego z budynku sądu Jacksona czekał tłum domagający się zemsty na sędzi. Jackson uspokoił tłum, mówiąc: ''Zgadzam się z wyrokiem, który słyszeliście, i błagam was, abyście zapamiętali ten przykład''. Uważał, że obowiązkiem obywateli jest posłuszeństwo wobec prawa, nawet jeśli jest ono niesprawiedliwe.
Linia 95:
=== Wojna na Florydzie ===
[[Plik:Bustofandrewjackson.jpg|thumb|200px|Popiersie wojskowego gubernatora Florydy]]
W
W kwietniu
Postawił przed sądem dwoje poddanych brytyjskich za buntowanie Indian i zostali oni skazani na śmierć. Opinia publiczna w [[Londyn]]ie domagała się reakcji rządu i wypowiedzenia wojny Stanom Zjednoczonym. „Tyran, brutal, morderca, to tylko niektóre z epitetów, którymi obdarzano generała... Prasa niezależnie od przynależności partyjnej była jednomyślna w swoich atakach” – pisał do Waszyngtonu [[Richard Rush]], poseł USA w Londynie. Jednak rząd brytyjski był przeciwny kolejnej wojnie ze Stanami Zjednoczonymi.
Linia 108:
Postawa generała była także przedmiotem debaty [[Gabinet Stanów Zjednoczonych|gabinetu]] [[James Monroe|Jamesa Monroe’a]]. Większość członków, łącznie z prezydentem, odcinała się od poczynań Jacksona. Jedynie [[Sekretarze stanu Stanów Zjednoczonych|sekretarz stanu]] [[John Quincy Adams]] całkowicie popierał ekspansję na Florydzie.
Między 10 marca a 31 grudnia
== Powrót do polityki ==
4 marca
=== Wybory prezydenckie 1824 ===
Linia 120:
W głosowaniu powszechnym Andrew Jackson otrzymał 151 271 głosów, co stanowiło 41,3%. Głosowanie w [[Kolegium Elektorów Stanów Zjednoczonych|Kolegium Elektorów]] nie przyniosło jednak rozwiązania, bowiem żaden z kandydatów nie otrzymał bezwzględnej większości: wygrał Jackson z 99 głosami, a Adams 84 głosy. Do zwycięstwa potrzebne było 131 głosów. Zgodnie z [[12. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych|12. poprawką do Konstytucji USA]], gdy głosowanie w Kolegium nie jest rozstrzygające, prawo wyboru prezydenta przechodzi na [[Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych|Izbę Reprezentantów]], tyle że głosuje się stanami. Aby kandydat został obrany, musiało go poprzeć 13 stanów (wówczas do Unii należało 24 stany). Izba wybierała prezydenta spośród trzech kandydatów, którzy w Kolegium otrzymali najwięcej głosów, a więc poza Jacksonem i Adamsem był również sekretarz Crawford (41 głosów elektorskich). 37 elektorów zagłosowało na spikera Claya.
Do głosowania doszło
Ówcześni oponenci Adamsa szydzili z niego, mówiąc, że fuksem został prezydentem. John Q. Adams był bowiem pierwszym prezydentem, który przegrał w głosowaniu powszechnym, a także w Kolegium Elektorów.
Linia 134:
Były to pierwsze wybory, w których dwie główne partie wystawiły po jednym kandydacie. [[Partia Demokratyczna (USA)|Partia Demokratyczna]] wystawiła byłego senatora Andrew Jacksona. Natomiast Narodowi Republikanie – urzędującego prezydenta [[John Quincy Adams]]. Urzędujący [[Wiceprezydenci Stanów Zjednoczonych|wiceprezydent]] [[John C. Calhoun]] kandydował wraz z Jacksonem.
Kampania w
Adamsa oskarżano o „skorumpowane przetargi”, wydawanie pieniędzy podatników na [[szachy]] czy [[stół bilardowy]]. Zwolennicy Adamsa podkreślali, że Jackson „nie jest prawnikiem, mężem stanu ani polityki, nie posiada żadnej wiedzy historycznej, politycznej ani statystycznej. (...) Jedyną zaletą jego jest zwierzęca gwałtowność i organiczna energia. Z punktu widzenia wykształcenia, obyczajów i charakteru nie posiada on absolutnie kwalifikacji na stanowisko prezydenta”.
Linia 143:
=== Głosowanie ===
W głosowaniu, tak jak przed czterema laty, wygrał Jackson otrzymawszy 642 553 głosów (56%), co znalazło odzwierciedlenie w 178 głosach w [[Kolegium Elektorów Stanów Zjednoczonych|Kolegium Elektorów]]. Do zwycięstwa wystarczyło, tak jak ostatnio, 131 głosów. Adams otrzymał 83 głosy elektorskie. Na Wiceprezydenta został obrany ponownie [[John C. Calhoun]] (171 głosy elektorskie); część zwolenników Jacksona zagłosowała na [[William Smith (1762-1840)|Williama Smitha]], senatora z [[Karolina Południowa|Karoliny Południowej]] (Calhoun również pochodził z tego stanu). W
Jego polityczny rywal, ustępujący prezydent John Q. Adams – podobnie jak jego ojciec [[John Adams]] – zbojkotował uroczystość zaprzysiężenia swojego następcy.
=== Inauguracja ===
Zdrowie żony Jacksona, Rachel, pogorszyło się po oszczerstwach, jakich doznała podczas kampanii. 17 grudnia
Podczas podróży z Nashville do Waszyngtonu, na trasie jego przejazdu zbierali się ludzie, którzy w powadze i skupieniu okazywali współczucie prezydentowi elektowi.
Uroczystość zaprzysiężenia 7. prezydenta odbyła się 4 marca
Po zaprzysiężeniu, Andrew Jackson na koniu pojechał z Kapitolu do [[Biały Dom|Białego Domu]], a za nim 20-tysięczny tłum. Ludzie wtargnęli do rezydencji, gdzie przygotowano eleganckie przyjęcie. Zgłodniali rzucili się na jedzenie, wypchnęli prezydenta, stratowali kelnerów. Przewrócono kilka stołów, rozbito porcelanę i szkło. Ślady [[whisky]] i innych napojów można było zauważyć na ścianach salonów siedziby głowy państwa. Sam prezydent miał opuścić swoją rezydencję przez okno lub tylnymi drzwiami – jak podają inne źródła – i powrócił do [[Gadsby's Tavern Museum|Gadsby’s Hotel]] w [[Alexandria (Wirginia)|Alexandrii]], [[Wirginia]], nieopodal Waszyngtonu. W końcu kelnerzy wystawili w ogrodzie ogromną kadź z [[poncz]]em. Spragniony tłum dopadł napoju, a sami kelnerzy szybko zamknęli drzwi i okna Białego Domu. Nieprzychylna Jacksonowi elita amerykańska i prasa, wykorzystywały tę scenę do przekonania Amerykanów, że nastały rządy motłochu.
Linia 160:
W skład gabinetu Jacksona wszedł jako [[Sekretarz wojny Stanów Zjednoczonych|sekretarz wojny]], dotychczasowy [[Senat Stanów Zjednoczonych|senator]] [[John Eaton]]. Z jego osobą wiąże się skandal obyczajowy, który doprowadził do podziału członków gabinetu i w konsekwencji do dymisji prawie wszystkich jego członków.
Prezydent Jackson i sekretarz Eaton przyjaźnili się z właścicielem pewnej [[tawerna|tawerny]]. Jego córka, Margaret O’Neale, jako 17-letnia dziewczyna poślubiła 39-letniego Johna B. Timberlake’a, ale wkrótce potem nawiązała romans z Eatonem. Eaton doprowadził do wcielenia Timberlake’a do służby na pokładzie okrętu [[United States Navy|Marynarki Wojennej]]. Waszyngtońska opinia społeczna obserwowała ten romans z oburzeniem. W
Jackson, jeszcze jako prezydent elekt, nakazał Eatonowi małżeństwo z wdową, do którego doszło w [[Nowy Rok]] 1 stycznia
12 maja 1831 [[John Branch]], [[United States Secretary of the Navy|sekretarz Marynarki Wojennej]], złożył dymisję. 11 dni później uczynił to samo sekretarz stanu Martin Van Buren, późniejszy wiceprezydent w gabinecie Jacksona i jego następca na urzędzie prezydenta. Następnie, w ciągu miesiąca, dymisję – na prośbę Jacksona – złożyło trzech innych sekretarzy. Dzięki temu prezydent mógł utworzyć gabinet bardziej jednolity i zdecydowany realizować politykę prezydenta (jedynie [[Poczmistrz generalny Stanów Zjednoczonych|poczmistrz generalny]], [[William T. Barry]], zachował swoje stanowisko).
Linia 171:
Prezydent często mianował na różne stanowiska ludzi, którzy nie znali i nie usiłowali nawet przestrzegać obowiązującego [[Protokół dyplomatyczny|protokołu]]. Posłem USA w [[Rosja|Rosji]] był [[John Randolph of Roanoke]], który piastował ten urząd jedynie przez miesiąc. Zasłynął tym, że na audiencji na dworze zwrócił się do cara słowami: „Jak się masz cesarzu? Jak się miewa Twoja Pani?”.
[[Kongres Stanów Zjednoczonych|Kongres]] USA nie zaakceptował kilku jego personalnych nominacji, m.in. posłem w Londynie nie został Van Buren. Natomiast 24 czerwca
=== Gabinet kuchenny ===
Linia 185:
Andrew Jacksona uważa się za twórcę tzw. „spoils system” (choć on sam nie jest autorem tego pojęcia). Używał on pojęcia „rotacja urzędu” (''rotation in office''). Polegała ona na częstych zmianach na najwyższych stanowiskach państwowych, których obsada zależała od prezydenta. Zwalniał wielu skorumpowanych, niekompetentnych urzędników. Choć społeczeństwo uważało te zabiegi za słuszne czy nawet reformatorskie, okazało się, że prezydent obsadza urzędy swoimi ludźmi, zwracając tym samym dług polityczny.
Największym skandalem okazała się nominacja Samuela Swartwouta na stanowisko poborcy ceł w [[Nowy Jork|nowojorskim]] porcie. Zdefraudował on ponad milion dolarów i w
=== Incydent z dyplomatą portugalskim ===
Linia 222:
* (26) [[John Catron]] (8 marca 1837) głosami 28–15
W chwili zakończenia kadencji, pozostały nie obsadzone dwa wolne miejsce w Sądzie (<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (NIESPAROWANE NAWIASY OKRĄGŁE) -->oba zostały utworzone 3 marca 1837, na dzień przed zakończeniem kadencji Jacksona. Prezydent jeszcze tego samego dnia zgłosił kandydatury Smitha i Catrona, które były głosowane kilka dni po zakończeniu kadencji prezydenta. Kandydatura Smitha została odrzucona i nowego kandydata wysunął już nowy prezydent.
=== Stany przyjęte do Unii ===
Linia 243:
[[Plik:Rachel Jackson.jpg|thumb|200px|Żona Jacksona, Rachel]]
Przyszła żona Jacksona, [[Rachel Jackson|Rachel Donelson]] w
Latem
W
Państwo Jackson nie mieli własnych dzieci. W
Rachel zmarła niespełna trzy miesiące przed zaprzysiężeniem Andrew na prezydenta. Jackson był drugim wdowcem zaprzysiężonym na najwyższy urząd w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych]].
Linia 271:
{{Kontrola autorytatywna}}
{{
[[Kategoria:Prezydenci Stanów Zjednoczonych]]
[[Kategoria:Amerykańscy generałowie]]
|