Torfowisko: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
źródła/przypisy |
m drobne merytoryczne |
||
Linia 17:
Iwanov w 1953 zaproponował hipotezę dwuwarstwowej budowy torfowiska: [[akrotelm]] (acrotelm) i [[katotelm]] (catotelm). Torfowisko posiadające obie warstwy i z czynnym procesem torfotwórczym określane jest nazwą ''diplotelmic'', natomiast jednowarstwowe, pozbawione akrotelmu – ''haplotelmic''.
Ze względu na powstające w procesie [[humifikacja|humifikacji]] [[kwasy organiczne]] woda znajdująca się na torfowiskach jest zakwaszona. Ma to miejsce zwłaszcza na torfowiskach zasilanych wodą opadową. W sytuacji, gdy w podłożu i wodzie zasilającej torfowisko jest dużo substancji neutralizujących zakwaszenie, zwłaszcza jonów wapnia, woda torfowiskowa może mieć odczyn obojętny lub zasadowy{{r|pp}}.
Wiele torfowisk to obszary otwarte, przez co owadopylne rośliny zielne nie są zacieniane przez drzewa i najintensywniej kwitną w szczycie sezonu wegetacyjnego. Przykładowo, na torfowiskach stanu [[Maine]] w drugiej połowie XX w. intensywne kwitnienie rozpoczynało się ok. 10 czerwca i kończyło na początku października. Poszczególne gatunki rodzime zwykle kwitły dość krótko, co tłumaczy się jako rezultat konkurencji o zapylaczy{{r|krebs}}.
Linia 26 ⟶ 28:
=== Umiejscowienie w sieci hydrologicznej ===
W Europie Środkowej wyróżnia się:
* [[torfowisko niskie|Torfowiska niskie]] – powstające na skutek wolnego przepływu lub stagnowania wód powierzchniowych lub gruntowych. Mogą to być wody eutroficzne lub mezotroficzne. Wykształcają się w obrębie [[dolina|dolin]] [[rzeka|rzecznych]] lub w odpływowych zagłębieniach terenu. Warunki hydrologiczne powodują wykształcanie się układów roślinnych typowych dla danego siedliska. Na torfowiskach niskich długo pokrytych wodą i ze stałym dopływem wód podziemnych wykształcają się [[szuwar]]y. Gdy pokrycie wodą jest niemal stałe, są to często [[szuwar trzcinowy|trzcinowiska]], a odkładający się w nich torf to torf szuwarowy. Torfowisko takie może wykształcać się na [[gytiowisko|gytiowisku]]. Gdy zalew wodą trwa 2-4 miesiące, wykształcają się [[turzycowisko|turzycowiska]], zwłaszcza [[Magnocaricion|szuwary wysokoturzycowe]] i powstaje torf turzycowiskowy. Przy krótszych zalewach (np. na [[terasa]]ch zalewowych oraz w zagłębieniach w miarę płaskiego terenu, np. wśród [[sandr]]ów) na torfowiskach niskich mogą wytworzyć się zarośla ([[łozowisko|łozowiska]]) lub lasy ([[ols]]y) i powstaje torf olesowy (olchowy lub łozowy). W miejscach o stałym i intensywnym dopływie wód podziemnych (np. w głębszych zagłębieniach) powstają torfowiska mechowiskowe, gdzie roślinność turzycowo-mszysta tworzy [[mechowisko|mechowiska]] i odkłada się torf mechowiskowy. Takie torfowiska mogą powstawać podczas [[lądowacenie|lądowacenia]] zbiorników wodnych, zarastając je [[pło|płem]] od brzegów ku środkowi i mając charakter [[trzęsawisko|trzęsawiska]]{{r|rycharski}}. Zróżnicowanie florystyczne torfowisk niskich ma źródło również w różnej dostępności substancji mineralnych{{r|pp}}.
* [[torfowisko wysokie|Torfowiska wysokie]] – zasilane przez oligotroficzne wody opadowe, powstające w [[Obszar bezodpływowy|bezodpływowych]] zagłębieniach terenu, np. na [[wododział]]ach, zwłaszcza gdy podłoże jest słabo przepuszczalne. Mogą również powstać na torfowiskach niskich lub przejściowych, gdy wskutek przyrostu torfu, ustaje stałe zasilanie wodami gruntowymi jego górnej warstwy. Ubogie w substancje odżywcze, a co za tym idzie – stosunkowo ubogie florystycznie ([[Torfowcowate|torfowce]], turzyce, rośliny owadożerne); kształtują się tu warunki odpowiednie dla [[bór bagienny|borów bagiennych]]. Na torfowiskach wysokich powstaje torf mszarny, wrzosowiskowy lub bórbagnowy{{r|rycharski}}. Torfowisko wysokie jest tożsame z torfowiskiem ombrogenicznym{{r|pp}}.
* [[torfowisko przejściowe|Torfowiska przejściowe]] – spotykane w pośrednich warunkach siedliskowych. Zasilane są przez wody opadowe (oligotroficzne) i w pewnym stopniu podziemne i powierzchniowe. Często wykształcają się na obrzeżach torfowisk wysokich. Na torfowiskach tych rosną zbiorowiska mszarno-turzycowe, zastępowane w trakcie sukcesji przez zarośla wierzbowe lub lasy brzozowo-sosnowe{{r|rycharski}}. W ich skład wchodzą [[turzyca nitkowata]], [[turzyca bagienna]], [[bagnica torfowa]], [[wełnianka wąskolistna]], [[Torfowcowate|mchy torfowce]] i [[mech brunatny|mchy brunatne]], [[trzcina pospolita]]. Osobliwość [[Mazury|Mazur]] stanowią torfowiska porośnięte [[Świerk|świerczynami]] oraz duże nagromadzenie roślin borealnych i subarktycznych. Torfowiska przejściowe występują głównie w północno-wschodniej Polsce, na [[Pojezierze Pomorskie|Pojezierzu Pomorskim]] (rezerwaty "[[Rezerwat przyrody Bagno Chłopiny|Bagno Chłopiny]]" na północ od [[Gorzów Wielkopolski|Gorzowa]], "[[Smolne Błoto]]" na zachód od [[Gdańsk]]a) i na [[Polesie Zachodnie|Polesiu Lubelskim]]. W [[Sudety|Sudetach]] występują torfowiska przejściowe porośnięte [[kosodrzewina|kosodrzewiną]] i [[brzoza karłowata|brzozą karłowatą]], znane jako [[Mszary Izerskie]]. Na torfowiskach przejściowych odkłada się torf mszarny lub brzezinowy{{r|rycharski}}.
Linia 45 ⟶ 47:
* [[torfowisko soligeniczne|Torfowiska soligeniczne]] – woda pochodzi z zasobów podziemnych, często odległych od samego torfowiska i jest stosunkowo ruchliwa. Tego typu siedliska często powstają w wychodniach wód podziemnych w przykrawędziowych częściach dużych dolin rzecznych czy na zboczach wzgórz morenowych. W takich warunkach mogą współtworzyć [[źródlisko|źródliska]]. Na torfowiskach soligenicznych tworzą się [[mechowisko|mechowiska]] czy [[ols]]y. Używa się też nazwy ''torfowisko wyciekowe''{{r|okruszko}}.
* [[torfowisko topogeniczne|Torfowiska topogeniczne]] – woda pochodzi z zasobów gruntowych i jest bardzo mało ruchliwa. Tego typu torfowiska powstają na [[dział wód|wododziałach]] i w bezodpływowych zagłębieniach na dnie szerokich dolin lub niecek pojeziornych. [[Zwierciadło wód podziemnych|Zwierciadło wód gruntowych]] jest płaskie lub o co najwyżej niewielkim spadku. Napływ wód źródłowych jest na tyle duży, że podłoże jest stale silnie uwodnione, ale zbyt mały, by utrzymał się zbiornik wodny, a za ubytek wody odpowiada głównie [[ewapotranspiracja]]{{r|okruszko}}.
* [[torfowiska ombrogeniczne|Torfowiska ombrogeniczne]] – woda pochodzi głównie z opadów. Torfowiska tego typu powstają, gdy opad przeważa nad ewapotranspiracją, a odpływ jest utrudniony. Zasilanie wodami podziemnymi jest ograniczone, a na [[torfowisko kopułowe|torfowiskach kopułowych]] prawie w ogóle go brak{{r|okruszko}}. Torfowiska ombrogeniczne są równocześnie torfowiskami wysokimi{{r|pp}}.
W naturze torfowiska o różnym typie zasilania tworzą powiązane układy{{r|okruszko}}.
Linia 76 ⟶ 78:
<ref name=krebs>{{cytuj książkę|imię=Charles |nazwisko=Krebs |tytuł=Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności |miejsce=Warszawa |rok=1997 |wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]]| strony=434-435 |isbn = 83-01-12041-X|język=pl}}</ref>
<ref name="okruszko">{{Cytuj książkę | tytuł = Woda na obszarach wiejskich | wydawca = Wydawnictwo IMUZ | miejsce = Falenty | data = 2009 | strony = 91-96 | isbn = 978-61875-09-3 | inni = Waldemar Mioduszewski, Wiesław Dembek (red.) | rozdział = Hydrologia mokradeł | imię r = Tomasz | nazwisko r = Okruszko | język = pl}}</ref>
<ref name="pp">{{Cytuj książkę | tytuł = Zwoleńka. Ostatnia dzika rzeka południowego Mazowsza | wydawca = Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne, Bogucki Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Pionki | data = 2014 | strony = 38-54 | isbn = 978-83-7986-042-5 | inni = Piotr Chołuj (red.) | rozdział = Szata roślinna | autor r = Piotr Panek, Paweł Pawlikowski | język = pl}}</ref>
<ref name="rycharski">{{Cytuj książkę | tytuł = Woda na obszarach wiejskich | wydawca = Wydawnictwo IMUZ | miejsce = Falenty | data = 2009 | strony = 80-91 | isbn = 978-61875-09-3 | inni = Waldemar Mioduszewski, Wiesław Dembek (red.) | rozdział = Mokradła – ekosystemy zależne od wody | imię r = Marek | nazwisko r = Rycharski | język = pl}}</ref>
}}
| |||