Język perski: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Reverting to old revision 41693153 |
drobne techniczne |
||
Linia 1:
{{Język infobox
|nazwa oryginalna = زبان فارسی
|
▲ | kraj, region1=[[Iran]], [[Afganistan]], [[Bahrajn]], [[Tadżykistan]] i inne
▲ | liczba=62 miliony
▲ | rodzina=[[Języki indoeuropejskie]]<br /> [[Języki indoirańskie]]<br /> [[Języki irańskie]]<br /> Język perski
|iso1 = fa
▲ | kraj, region2=[[Iran]], [[Afganistan]], [[Tadżykistan]]
▲ | agencja= Akademia Języka i Literatury Perskiej
|iso3 =
▲ | rodzaj= [[Alfabet arabski|arabskie]]
|sil = PRS
▲ | iso2=per/fas
|opis =
|kod = fa
▲ | mapka=Persian_Language_Location_Map1.png
▲ | rozmiar=270px
▲ | przymiotnik=Perska
▲ | język=perski
▲ | przymiotnik2=perskiego|wikisłownik=Język perski
}}
'''Język perski''', '''nowoperski''' (per. '''فارسی''' ''fārsī'') – [[język (mowa)|język]] z [[języki irańskie|grupy irańskiej]] [[języki indoeuropejskie|języków indoeuropejskich]], którym posługuje się ponad 50 mln mówiących, zamieszkujących głównie [[Iran]] (40 mln), [[Afganistan]] (7 mln) i [[Irak]] (200 tys.). Jest on jednocześnie ''[[lingua franca]]'' dla blisko 80 mln mieszkańców [[Środkowy Wschód|Środkowego Wschodu]].
▲'''Język perski''', '''nowoperski''' (per. '''فارسی''' ''fārsī'') – [[język (mowa)|język]] z [[języki irańskie|grupy irańskiej]] [[języki indoeuropejskie|języków indoeuropejskich]], którym posługuje się ponad 50 mln mówiących, zamieszkujących głównie [[Iran]] (40 mln), [[Afganistan]] (7 mln) i [[Irak]] (200 tys.). Jest on jednocześnie ''[[lingua franca]]'' dla blisko 80 mln mieszkańców [[Środkowy Wschód|Środkowego Wschodu]].
Do najważniejszych odmian języka perskiego, klasyfikowanych także jako odrębne języki, zalicza się: gilani, mazandarani, luri, bahtiari (Iran), hazaragi i aimak (Afganistan) oraz gurani (Irak). Natomiast [[Język tadżycki|tadżycki]], również klasyfikowany jako odmiana perskiego lub odrębny język, uznany został za [[język urzędowy|oficjalny język]] [[Tadżykistan]]u.
Linia 32 ⟶ 28:
* staroperska (VI-IV w. p.n.e.) - zabytki [[język staroperski|języka staroperskiego]] zapisane [[pismo klinowe|pismem klinowym]],
* średnioperska (III w. p.n.e. - VIII w. n.e.) - [[epoka]] [[język pahlawi|języka pahlawi]],
* nowoperska (od IX w. n.e.) - z językiem perskim zapisywanym alfabetem [[alfabet arabski|arabskim]] - zwłaszcza w kaligrafii ''[[nasta'liq]]'' i ''[[szekaste]]''.
Nie można jednak przedstawić tego rozwoju w postaci prostej. Jest to raczej linia łamana, ponieważ ani średnioperski nie jest bezpośrednim kontynuantem staroperskiego; ani nowoperski nie kontynuuje w pełni średnioperskiego. Sytuacja ta jest wynikiem skomplikowanych zjawisk społeczno-kulturowo-politycznych.
Linia 49 ⟶ 45:
! zadziąsłowe
! miękkopodniebienne
! krtaniowe
|-----
| zwarte bezdźwięczne
Linia 93 ⟶ 89:
== Morfologia ==
Czasowniki perskie odmieniają się względem czasu, osoby i liczby. Czasy przeszłe i imiesłów czasu przeszłego tworzy się od tematu czasu przeszłego, natomiast od tematu czasu teraźniejszego czas teraźniejszy trybu oznajmującego oraz łączny, tryb rozkazujący oraz życzący, a także imiesłów czasu teraźniejszego. Temat czasu przeszłego uzyskujemy poprzez odjęcie zrostka bezokolicznika -an, np.: goftan > goft. Określenie tematu czasu teraźniejszego jest bardziej złożone. W przypadku czasowników regularnych - tj. zakończonych na -id(an) - będzie to temat czasu przeszłego po odjęciu -id, np.: porsidan 'pytać' > pors-.
Czasowniki regularne stanowią jednak nieliczną grupę.
{| class="wikitable"
|-
! colspan="3" | czasowniki nieregularne
|-
! czasownik !! temat czasu teraźniejszego !! znaczenie
Linia 115 ⟶ 111:
|āmadan||ā(j)||przychodzić
|-
|āmādan||āmā(j)||przygotować
|-
|ambāsztan||ambār ||składować
|-
|āmichtan||āmiz ||mieszać
|-
|āmuchtan||āmuz ||uczyć (się)
Linia 199 ⟶ 195:
|goftan||gu(j)||mówić
|-
|gomāsztan||gomār||mianować
|-
|gorichtan||goriz||uciekać
Linia 205 ⟶ 201:
|gosastan||gosel||rozrywać
|-
|goszādan/goszudan||goszā(j)||odkrywać
|-
|gozārdan||gozār||zaradzać
Linia 255 ⟶ 251:
|pandāsztan||pandār||myśleć, przypuszczać
|-
|pardāchtan||pardāz||płacić
|-
|paziroftan||pazir||przyjmować
Linia 271 ⟶ 267:
|richtan||riz ||lać
|-
|robudan||robā(j) ||porywać
|-
|roftan||rub||zamiatać
Linia 307 ⟶ 303:
|szostan||szu(j)/szur ||myć
|-
|tāchtan||tāz ||skakać
|-
|tāftan||tāb||świecić
|-
|tawānestan||tawān ||móc
|-
|zadan||zan||bić, uderzać
Linia 327 ⟶ 323:
{{Języki indoirańskie}}
{{
[[Kategoria:Języki irańskie]]
[[Kategoria:Języki Iranu]]
| |||