Torfowisko: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Zobacz też: źródła/przypisy |
drobne merytoryczne |
||
Linia 1:
[[Plik:Peat Lewis.jpg|thumb|250px|Torfowisko na [[Hebrydy|Hebrydach]]]]
[[Plik:Torfowisko moszne vongrzanka.jpg|thumb|250px|Torfowisko w pobliżu Jeziora Moszne]]
'''Torfowisko''' – jeden z typów [[mokradło|mokradeł]], [[Siedlisko (biologia)|siedlisk]] na tyle uwodnionych, że występuje tam specyficzna [[roślinność]] i zachodzą procesy [[akumulacja (geologia)|akumulacji]] [[osady|osadów]] [[związki organiczne|organicznych]]. Jest to teren stale podmokły, o podłożu trudno przepuszczalnym, pokryty zbiorowiskami [[hygrofity|roślin bagiennych]] i bagienno-[[łąka|łąkowych]]. Od innych siedlisk hydrogenicznych odróżnia się słabym natlenieniem{{r|rycharski}}. Akumulacja torfu zachodzi, gdy rozkład szczątków organicznych następuje wolniej niż ich powstawanie. Na spowolnienie tempa rozkładu wpływają głównie dwa czynniki – niska temperatura i małe napowietrzenie podłoża, czemu sprzyja jego duże uwodnienie{{r|jc25}}.
Międzynarodowa terminologia [[mokradło|mokradeł]] i torfowisk może budzić niejasności{{odn|Joosten|Clarke|2002|s=24}}, gdyż w różnych językach występują nazwy zwyczajowe o rozbieżnym znaczeniu.
== Powstawanie torfowisk ==
Torfowiska mogą powstawać na drodze [[lądowacenie|lądowacenia]] środowisk wodnych (terestrializacja) lub [[zabagnienie|zabagnienia]] środowisk lądowych (paludyfikacja){{odn|Joosten|Clarke|2002|s=26}}. Z drugiej zaś strony, po osuszeniu torfowiska i wydobyciu torfu z niektórych typów torfowisk, wyniesionych ponad otoczenie (ang. ''bog''), może pozostać lądowe siedlisko o mineralnym podłożu, a z innych, położonych w zagłębieniach (ang. ''fen''), pozostają zbiorniki wodne{{r|jc25}}.
Torfowiska występują na całym świecie, jest ich jednak szczególnie dużo w borealnych i subarktycznych strefach o [[Klimat kontynentalny|klimacie kontynentalnym]]. Najrozleglejsze obszary torfowisk występują w zachodniej [[Syberia|Syberii]], na [[Nizina Hudsońska|Nizinie Hudsońskiej]], wybrzeżach [[Azja Południowo-Wschodnia|Azji Południowo-Wschodniej]] i [[Nizina Amazonki|Nizinie Amazonki]]{{odn|Joosten|Clarke|2002|s=24}}.
Torfowisko stanowi [[biotop]] dla [[biocenoza|biocenozy]] ([[geobiocenoza|geobiocenozy]]), wykształcającej się w warunkach silnego uwodnienia z warstwą [[torf]]u o miąższości powyżej 30 cm.▼
Torfowisko jest [[siedlisko (biologia)|siedliskiem]] rosnącej na nim roślinności torfotwórczej lub roślinności zastępczej, która została wprowadzona po odwodnieniu torfowiska. W definiowaniu torfowisk [[botanika|botanicy]] kładą nacisk na [[zbiorowisko roślinne|zbiorowiska roślinne]], natomiast [[geologia|geolodzy]] i [[gleboznawstwo|gleboznawcy]] na parametry jakościowe i zasoby torfu. Na torfowiskach powstają [[gleby organiczne]] ([[gleby torfowe]]). Przy mniejszej grubości warstwy organicznej (10-30 (40) cm) mówi się o glebach mineralno-organicznych.▼
Torfowiska zajmujące duże obszary (rzędu tysięcy hektarów) określane są mianem '''kompleksów torfowych'''.▼
Torfowiska czasami nazywane są [[Mokradło|mokradłami]]. Ostatnio wprowadzany jest nowy termin: '''suo''' (z języka fińskiego), oznaczający torfowiska lub obszary gleb mineralnych, na których aktualnie występuje roślinność torfotwórcza.▼
'''Zatorfienie''' – wyrażony w procentach udział torfowisk w powierzchni analizowanego regionu (lub jednostki administracyjnej).▼
Iwanov w 1953 zaproponował hipotezę dwuwarstwowej budowy torfowiska: [[akrotelm]] (acrotelm) i [[katotelm]] (catotelm). Torfowisko posiadające obie warstwy i z czynnym procesem torfotwórczym określane jest nazwą ''diplotelmic'', natomiast jednowarstwowe, pozbawione akrotelmu – ''haplotelmic''.▼
Ze względu na powstające w procesie [[humifikacja|humifikacji]] [[kwasy organiczne]] woda znajdująca się na torfowiskach jest zakwaszona. Ma to miejsce zwłaszcza na torfowiskach zasilanych wodą opadową. W sytuacji, gdy w podłożu i wodzie zasilającej torfowisko jest dużo substancji neutralizujących zakwaszenie, zwłaszcza jonów wapnia, woda torfowiskowa może mieć odczyn obojętny lub zasadowy{{r|pp}}.
Linia 70 ⟶ 62:
Torfowiska niskie bywają porośnięte zaroślami i lasami. W warunkach europejskich i zachodnioazjatyckich są to zbiorowiska należące do klasy ''[[Alnetea glutinosae]]'', grupującej [[łozowisko|łozowiska]], rokiciny i [[ols]]y. Z kolei torfowiska wysokie i przejściowe porastają niektóre zespoły borów i brzezin z klasy ''[[Vaccinio-Piceetea]]''{{r|matuszk}}.
W różnych regionach występuje roślinność [[Wikaryzm geograficzny|wikaryzująca]]. Torfowiska ombrogeniczne przepływowe na półkuli północnej porastają [[wiechlinowate|trawy]] i [[ciborowate|turzyce]], a takie same torfowiska na Tasmanii i Nowej Zelandii – [[rześciowate]]{{odn|Joosten|Clarke|2002|s=30}}.
== Fauna torfowisk ==
Linia 109 ⟶ 103:
Międzynarodową organizacją zajmującą się ochroną torfowisk jest założona w 1984 r. [[International Mire Conservation Group]] (IMCG){{r|imcg}}. W poszczególnych krajach natomiast działają lokalne organizacje, jak np. Centrum Ochrony Mokradeł (CMok!) założone w Polsce w 2001 r.{{r|cmok}} Ochrona torfowisk leży również w obszarze zainteresowań innych organizacji ekologicznych o szerokim zakresie działalności (np. [[Klub Przyrodników|Klubu Przyrodników]], [[World Wide Fund for Nature|WWF]]).
<!--
▲Torfowisko stanowi [[biotop]] dla [[biocenoza|biocenozy]] ([[geobiocenoza|geobiocenozy]]), wykształcającej się w warunkach silnego uwodnienia z warstwą [[torf]]u o miąższości powyżej 30 cm.
▲Torfowisko jest [[siedlisko (biologia)|siedliskiem]] rosnącej na nim roślinności torfotwórczej lub roślinności zastępczej, która została wprowadzona po odwodnieniu torfowiska. W definiowaniu torfowisk [[botanika|botanicy]] kładą nacisk na [[zbiorowisko roślinne|zbiorowiska roślinne]], natomiast [[geologia|geolodzy]] i [[gleboznawstwo|gleboznawcy]] na parametry jakościowe i zasoby torfu. Na torfowiskach powstają [[gleby organiczne]] ([[gleby torfowe]]). Przy mniejszej grubości warstwy organicznej (10-30 (40) cm) mówi się o glebach mineralno-organicznych.
▲Torfowiska zajmujące duże obszary (rzędu tysięcy hektarów) określane są mianem '''kompleksów torfowych'''.
▲Torfowiska czasami nazywane są [[Mokradło|mokradłami]]. Ostatnio wprowadzany jest nowy termin: '''suo''' (z języka fińskiego), oznaczający torfowiska lub obszary gleb mineralnych, na których aktualnie występuje roślinność torfotwórcza.
▲'''Zatorfienie''' – wyrażony w procentach udział torfowisk w powierzchni analizowanego regionu (lub jednostki administracyjnej).
▲Iwanov w 1953 zaproponował hipotezę dwuwarstwowej budowy torfowiska: [[akrotelm]] (acrotelm) i [[katotelm]] (catotelm). Torfowisko posiadające obie warstwy i z czynnym procesem torfotwórczym określane jest nazwą ''diplotelmic'', natomiast jednowarstwowe, pozbawione akrotelmu – ''haplotelmic''. -->
== Zobacz też ==
Linia 120 ⟶ 127:
<ref name="cmok">{{Cytuj stronę | url = http://bagna.pl/index.php/cmok | tytuł = Centrum Ochrony Mokradeł | opublikowany = CMok | język = pl | data dostępu = 2015-03-10}}</ref>
<ref name="imcg">{{Cytuj stronę | url = http://www.imcg.net/ | tytuł = About IMCG | opublikowany = IMCG | język = en | data dostępu = 2015-03-10}}</ref>
<ref name=jc25>{{odn|ref=nie|Joosten|Clarke|2002|s=25}}</ref>
<ref name=krebs>{{cytuj książkę|imię=Charles |nazwisko=Krebs |tytuł=Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności |miejsce=Warszawa |rok=1997 |wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]]| strony=434-435 |isbn = 83-01-12041-X|język=pl}}</ref>
<ref name=matuszk>{{cytuj książkę |nazwisko= Matuszkiewicz|imię= Władysław|autor link=Władysław Matuszkiewicz |tytuł=Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski |wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN]]| strony= |miejsce= Warszawa|rok= 2007|isbn= 978-83-01-14439-5|język=pl}}</ref>
Linia 134 ⟶ 142:
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę| odn = tak | nazwisko = Joosten | imię = Hans | tytuł = Wise use of mires and peatlands – Background and principles including a framework for decision-making | wydawca = International Mire Conservation Group, International Peat Society | miejsce = Saarijärvi | data = 2002 | strony = 304 | isbn = 951-97744-8-3 | nazwisko2 = Clarke | imię2 = Donal | url = http://www.imcg.net/media/download_gallery/books/wump_wise_use_of_mires_and_peatlands_book.pdf}}
* {{cytuj książkę|imię=Piotr|nazwisko=Ilnicki| rok=2002 |tytuł=Torfowiska i torf |wydawca=Wyd. AR w Poznaniu |strony = 606}}
* E. Kobojek, S.Kobojek, Z.Rdzany, M. Ziułkiewicz, ''Ilustrowana Księga Polski – środowisko przyrodnicze'', Wydawnictwo Pascal 2003, ISBN 83-7304-196-6.
| |||