Oratorium: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian
Linia 10:
Najwybitniejszym kompozytorem oratoryjnym był [[Georg Friedrich Händel]]. Za najwspanialsze jego dzieło uchodzi oratorium ''Mesjasz'' (zawiera trzy części i 52 ogniwa), skomponowane w [[1742]]. Zawiera ono słynne ''Alleluja''.
Inne oratoria Händela również odznaczają się wybitnymi walorami artystycznymi: ''Saul'', ''Baltazar'', ''Izrael w Egipcie'', ''Samson'', ''Juda Machabeusz'', ''Jefta''.
 
Oratoria dzielimy na:
* religijne,;
* świeckie (mniej liczne) - w językach narodowych o tematyce mitologicznej, baśniowej i historycznej,;
* oratoria latino - w języku łacińskim,;
* oratoria volgare - w językach narodowych.
 
== Ważniejsze oratoria ==
* [[Johann Sebastian Bach]]: ''Oratorium na Boże Narodzenie'' ([[1734]]), ''Oratorium na Wielkanoc'' ([[1725]]), ''Oratorium na Zielone Świątki, Oratorium na DzieńWniebowstąpienie WniebowstąpieniaPańskie;''
* [[Ludwig van Beethoven]]: ''Chrystus na Górze Oliwnej'' op. 85 ([[1803]]);
* [[Hector Berlioz]]: ''L'Enfance du Christ'' (''Dzieciństwo Chrystusa'', [[1854]]);
* [[GeorgMarc-Antoine Friedrich HändelCharpentier]]: ''[[IzraelOratorium wna EgipcieBoże Narodzenie]];'' ([[1739]])
* [[Marc-AntoineGeorg CharpentierFriedrich Händel]]: ''[[OratoriumIzrael naw Boże NarodzenieEgipcie]]'' ([[1739]]);
* Händel: ''[[Mesjasz (oratorium)|Mesjasz]]'' ([[1741]]), ''Samson'' ([[1743]]), ''[[Juda Machabeusz (oratorium)|Juda Machabeusz]]'' ([[1747]]), ''[[Izrael w Egipcie]]'' (1739);
* [[Joseph Haydn]]: ''Stworzenie świata'' ([[1798]]); ''Pory roku'' ([[1801]]);
* Händel: ''Samson'' ([[1743]])
* [[Ferenc Liszt|Franciszek Liszt]]: ''Św. Elżbieta; Chrystus'' ([[1866]]);
* Händel: ''[[Juda Machabeusz (oratorium)|Juda Machabeusz]]'' ([[1747]])
* [[Felix Mendelssohn-Bartholdy|Felix Mendelssohn]]: ''Paulus'' (''Święty Paweł'', [[1836]]);
* Händel: ''[[Izrael w Egipcie]]'' (1739)
* [[Joseph Haydn]]Mendelssohn: ''Stworzenie świataEliasz'' ([[17981846]]);
* Haydn[[Edward Elgar]]: ''PoryThe rokuDream of Gerontius'' ([[1801]]1900);
* [[Arnold Schönberg]]: ''Die Jakobsleiter'' (''Drabina Jakubowa'', niedokończone);
* [[Ferenc Liszt|Franciszek Liszt]]: ''Św. Elżbieta''
* [[Igor Strawinski]]: "[[opera]]-oratorium" ''Oedipus Rex'' (K''Edypról królEdyp'', [[1927]]);
* Liszt: ''Chrystus'' ([[1866]])
* [[FelixArthur Mendelssohn-Bartholdy|Felix MendelssohnHonegger]]: ''Paulus''Joanna ('d'ŚwiętyArc Pawełna stosie'', ([[18361938]]);
* Mendelssohn[[Dymitr Szostakowicz]]: ''EliaszPieśń o lasach'' ([[18461948]]).
* [[Edward Elgar]]: ''The Dream of Gerontius'' (1900)
* [[Arnold Schönberg]]: ''Die Jakobsleiter'' (''Drabina Jakubowa'', niedokończone)
* [[Igor Strawinski]]: "[[opera]]-oratorium" ''Oedipus Rex'' (''Edyp król'', [[1927]])
* [[Arthur Honegger]]: ''Joanna d'Arc na stosie'' ([[1938]])
* [[Dymitr Szostakowicz]]: ''Pieśń o lasach'' ([[1948]])
 
== Oratorium w Polsce ==
Za pierwsze oratorium skomponowane przez polskiego kompozytora uważane jest ''Audite mortales'' [[Bartłomiej Pękiel|Bartłomieja Pękiela]], powstałe w połowie XVII w. Pod koniec XVIII w. oratorium stało się gatunkiem dość popularnym, pisał je m.in. [[Jan Dawid Holland]]. W XIX w. oratoria komponował m.in. [[Józef Elsner]] ([[pasja]] ''Męka Chrystusa Pana)''. Europejską popularność zyskało oratorium ''Quo vadis'', na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza, skomponowane w 1907 przez [[Feliks Nowowiejski|Feliksa Nowowiejskiego]] i wielokrotnie wykonywane w wielu krajach, w tym w Watykanie.
 
W połowie XX wieku oratorium przeżyło pewną popularność; w czasach stalinowskich powstawały oratoria socrealistyczne. Po 1956 roku ich tematyka bywała już różnorodna: np. ''Odys płaczący'' (1962) [[Tadeusz Szeligowski|T. Szeligowskiego]], ''Dies irae'' poświęcone ofiarom Auschwitz (1962) [[Krzysztof Penderecki|K. Pendereckiego]] (1962), poświęcone ofiarom Auschwitz, które po premierze wzbudziło wielkie kontrowersje właśnie z powodu tematyki. K. Penderecki jest autorem największej ilości utworów zaliczanych do tego gatunku. Największą popularność wśród nich zyskała ''[[Pasja według św. Łukasza (Krzysztof Penderecki)|Pasja według św. Łukasza]]'' (1966). Do gatunku oratorium zaliczany bywa też utwór na głosy i orkiestrę ''Siedem bram Jerozolimy'' (1996).
 
Również poza Polską powstawały oratoria polskich kompozytorów. [[Aleksander Tansman]] skomponował ''Isaïe le prophète'' (Prorok Izajasz; 1950), [[Krzysztof Meyer]] ''Schöpfung'' (Stworzenie; 1999).
Linia 47 ⟶ 43:
== Oratorium w kulturze masowej ==
Oratorium - obok opery czy symfonii stanowiące jeden z gatunków muzyki poważnej, przeniknęło, przynajmniej w nazwie, do kultury masowej. Przykładami prób przeniesienia oratorium na grunt muzyki rozrywkowej są:
* [[Mikis Theodorakis]]: ''Axion Esti ''(''Godzien jest)''), tekst [[Odyseas Elitis]],;
* [[Mikis Theodorakis]]: ''Canto General ''(''Pieśń powszechna)''), tekst: [[Pablo Neruda]],;
* [[Mikis Theodorakis]]: ''Pneumatiko emvatirio'', tekst: [[Angelos Sikelianos]],;
* [[Paul McCartney]]: ''Liverpool Oratorio;'',
* [[Jan Kanty Pawluśkiewicz]]: [[Nieszpory Ludźmierskie]],;
* Zbigniew Książek, [[Bartłomiej Gliniak]]:''[[Siedem Pieśni Marii]]'', ''[[Listy z Placu Zgody]]'', ''[[Oratorium kalwaryjskie|Oratorium Kalwaryjskie]]'').
 
Pierwsze polskie awangardowe oratorium "Terrarium" powstało na przełomie 2011/2012 r. Autorami są: [[Jarosław Pijarowski]] i [[Józef Skrzek]]. Premiera odbyła się 30.06.2012 w [[Kościół św. Andrzeja Boboli w Bydgoszczy|Kościele św. Andrzeja Boboli w Bydgoszczy]].
Premiera odbyła się 30.06.2012 w [[Kościół św. Andrzeja Boboli w Bydgoszczy|Kościele św. Andrzeja Boboli w Bydgoszczy]].
[[Kategoria:Formy muzyczne]]
[[Kategoria:Oratoria|*]]