Żmudź: Różnice pomiędzy wersjami

Od [[XIII wiek]]u najeżdżana od strony północnej przez [[Kawalerowie mieczowi|zakon kawalerów mieczowych]], który w 1236 roku został pokonany przez Żmudzinów w [[Bitwa pod Szawlami|Bitwie pod Szawlami]]. Wkrótce na Żmudź rozpoczęły się od południa najazdy zakonu krzyżackiego.

 

 

W roku [[1398]] Witold Kiejstutowicz [[Pokój na wyspie Salin|pokojem na wyspie Salin]] odstąpił Krzyżakom większość Żmudzi aż po rzekę [[Niewiaża]], którzy następnie ustanowili tu własną jednostkę terytorialną: wójtostwo. Zaczęto wtedy powolną chrystianizację tej ziemi. W styczniu [[1400]] roku wojska litewskie pod wodza Witolda pomagały Krzyżakom zajmować Żmudź (w zamian Krzyżacy wzięli udział w [[bitwa nad Worsklą|bitwie nad Worsklą]]). Jednocześnie za wiedzą Witolda wybuchło na Żmudzi powstanie w [[1401]] roku. Pod koniec roku Litwa oficjalnie zaczęła pomagać powstańcom. Krzyżacy odpowiedzieli wspierając [[Świdrygiełło|Świdrygiełłę]], z którym podpisali układ w Malborku w [[1402]] roku. Wojna litewsko-żmudzka zakończyła się w roku [[1403]] [[pokój w Raciążu|pokojem w Raciążu]], na mocy którego potwierdzono, że Żmudź jest własnością zakonu Krzyżackiego. W [[1404]] roku wójtem Żmudzi został [[Michał Küchmeister von Sternberg|Michał Küchmeister]]. W roku [[1405]] i [[1406]] wojska litewskie ponownie wspierały Krzyżaków przeciwko Żmudzinom. Głównymi zamkami krzyżackimi na Żmudzi były [[Dubissa]], [[Sowieck|Tylża]], [[Fredeburg(żmudź)|Fredeburg]], zamek nad Ełkiem.

 

W 1440 roku Żmudź pod przywódcą Dowmonta, zwolennika [[Michał Bolesław Zygmuntowicz|Michajłuszki]] (syna Zygmunta Kiejstutowicza), wykazując tendencje separatystyczne wystąpiła przeciwko Kazimierzowi Jagiellończykowi, który w 1441 roku spacyfikował buntownicze nastroje uznając jej autonomię w zakresie administracji i sądownictwa<ref name=autonazwa3>M. Bogucka, ''Kazimierz Jagiellończyk'', Warszawa 1978, s. 25.</ref><ref name="Ochmański111">J. Ochmański, ''Historia Litwy'', Wrocław 1982, s. 111.</ref>. Na mocy postanowienia Kazimierza Jagiellończyka Żmudź miała być traktowana na równi z województwami wileńskim i trockim, i przestała być traktowana tylko jako starostwo żmudzkie (jakim była od 1413 r.), przywrócono jej tytuł Księstwa żmudzkiego (Ducatus Samogitiae), a księciem został Kazimierz Jagiellończyk.

[[Władcy Polski]] przywrócili tytuł [[Księstwo Żmudzkie|książąt żmudzkich]] w [[1441]] roku (łac. ''duces Samogitiae'') i zachowali go do [[1795]].

 

Po Rozbiorze Polski w 1795 roku Żmudź została zajęta przez Rosję, co zostało potwierdzone po wojnach napoleońskich na Kongresie wiedeńskim w 1815 roku.

 

W czasie [[Powstanie listopadowe|Powstania listopadowego]] miały miejsce liczne wystąpienia Żmudzinów przeciwko okupacji rosyjskiej: 26 marca 1831 powstańcy opanowali [[Rosienie]], 28 marca [[Telsze]], [[Szawle]], 2 kwietnia Janów, 7 kwietnia, rozbrajając rosyjskie garnizony i tworząc własne struktury administracji. W Rosieniach powołano Rząd Tymczasowy, na którego czele stanęli: Juliusz Gruszewski, Józef Rymkiewicz i Ignacy Staniewicz. Ezechiel Staniewicz został naczelnikiem powiatu rosieńskiego.

 

 

== Siedziby ziemiańskie<ref>Roman Aftanazy, ''Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej'', Tom 3, s. 175-299.</ref> ==

* [[Bejsagoła]] – pałac rodziny Komarów

* [[Berżany]] – pałac Adolfa Czapskiego z ok. 1840 r.

* [[Roman (książę żmudzki)|Roman]]

* [[Narymont]] [[XIII wiek]]

 

== Zobacz też ==