Wikipedia

Moneta: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne redakcyjne, ort.
u
Znaczniki: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) VisualEditor
Linia 1:
{{Inne znaczenia|pieniądza|[[Moneta (mitologia rzymska)|Moneta]] – rzymska personifikacja pieniądza}}
[[Plik:SNGCop 053.jpg|250px|thumb|[[Obol]]]]
*
 
'''Moneta''' – przeważnie metalowy [[znak pieniężny]], o określonej formie, opatrzony znakiem [[emitent]]a. Emitent gwarantował umowną wartość monety. Pierwotnie wartość ta zbliżona była do rynkowej wartości [[kruszce|kruszców]] zawartych w monecie.
 
Pierwsze monety powstały w VII w. p.n.e. w [[Lidia (kraina)|Lidii]] (dzisiejsza [[Turcja]]). Były one wykonane z [[elektrum]]u (stopu [[Złoto|złota]] i [[Srebro|srebra]], naturalnie występującego w niektórych rzekach [[Anatolia|Azji Mniejszej]]) i miały owalny kształt. Następnie, monety zostały rozpowszechnione w Basenie [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]] przez [[Fenicja]]n oraz [[Grecy|Greków]]. Metalowe pieniądze wykształciły się także niezależnie w [[Chiny|Chinach]] i [[Indie|Indiach]].
Główne elementy składowe monety to: [[awers i rewers]] (strona zawierająca informacje o emitencie i strona odwrotna), [[otok (numizmatyka)|otok]], [[rant]], rzadziej [[egzerga]]. Poza tym, podczas opisywania monetę dzieli się na dwa pola (lewe i prawe) oraz odcinek. Monety mogą być także źle dośrodkowane, czy mieć odwrócony kierunek stempla.
 
Monety mogą posiadać różne kształty: poza oczywistym okrągłym, mogą być także kwadratowe, prostokątne (tzw. klipy) lub wielokątne (np. współczesny bilon iracki). Są również monety z dziurą pośrodku. Wykonuje się je najczęściej z: metali (np. srebro, złoto, [[miedź]], [[platyna]]) i ich stopów (np. [[brązy|brąz]], [[mosiądz]]). Najmniejszą znaną monetą był [[hemitetartemorion]] (¹/<sub>8</sub> [[obol]]a) z [[Ateny|Aten]] – 2&nbsp;mm, natomiast największymi - ważąca 20 kg miedziana moneta dziesięcio[[talar]]owa, tzw. ''platmynt'', emitowana w [[XVII ]]wieku w [[Szwecja|Szwecji]]<ref>https://www.nbportal.pl/wiedza/numizmatyka/historia-banknotow/historia-banknotow-na-swiecie</ref> oraz 1000 [[mohur]]ów z imperium [[Wielcy Mogołowie|Mogołów]] wybite w [[Agra|Agrze]] w 1613 r. – 203&nbsp;mm, 12&nbsp;kg.
 
Współcześnie powstało zjawisko tzw. monet kolekcjonerskich, emitowanych bądź to przez banki centralne, bądź to przez prywatnych emitentów. Przeważnie są one bite w niskich nakładach i sprzedawane w cenach nie mających przełożenia na ich wartość nominalną. W celu nadania prywatnym emisjom wyglądu zbliżonego do prawdziwych monet kilka krajów bądź dominiów, często nie mających nawet własnej waluty, udostępnia za opłatą własne znaki państwowe, które emitent może umieścić na swoich wyrobach. Należą do nich m.in. [[Kongo]], [[Armenia]], [[Somalia]], [[Wyspy Cooka]], [[Niue]], [[Wyspy Kokosowe]], [[Palau]] i inne. Wykorzystanie tych znaków nie jest ograniczone w żaden sposób i może być umieszczone na dowolnym produkcie, za który została wniesiona odpowiednia opłata. Emisje takie w celu przyciągnięcia niedoświadczonych kolekcjonerów mają często niezwykłe kształty: trójkąta – 2 dolary z [[Wyspy Cooka|Wysp Cooka]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.ebay.com/itm/2010-Cook-Islands-2-dollars-Kumete-table-triangular-coin-Circulated-/221438720073?pt=US_World_Coins&hash=item338ec6b849|tytuł=2010 Cook Islands 2 dollars, Kumete table, triangular coin. Circulated|opublikowany=eBay|język=en|data dostępu=2014-05-27}}</ref>, czterolistnej koniczyny<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.invercoin.com/en/palau-silver-gold-commemorative-coins/460-four-leaf-clover-1-gold-coin-palau-8435408903462.html|tytuł=Four Leaf Clover $1 Gold Coin – Palau|opublikowany=InverCoin|język=en|data dostępu=2014-05-27}}</ref> czy okręgu zawierającego buteleczkę wody z [[Lourdes]] (sygnowane przez [[Palau]])<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.powercoin.it/lang-en/oceania-south-pacific/364-lourdes-with-water-from-the-source-silver-coin-1-palau-2008.html|tytuł=LOURDES With Water From The Source Silver Coin 1$ Palau 2008|opublikowany=Power Coin|język=en|data dostępu=2014-05-27}}</ref>, gitary (sygnowane przez [[Somalia|Somalię]])<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.icollector.com/2004-Somalia-Republic-One-Dollar-Guitar-Coin-UNC_i9410489|tytuł=2004 Somalia Republic One Dollar Guitar Coin (UNC)|opublikowany=icollector.com|język=en|data dostępu=2014-05-27}}</ref>, mają niezwykłe dodatki – jak np. dioda w "monecie" [[Niue]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.coinpeople.com/index.php/topic/7226-where-is-niue-why-do-they-have-an-electric-coin/|tytuł=Where is Niue & Why do they have an electric coin?|opublikowany=Coin people|język=en|data dostępu=2014-05-27}}</ref>, czy są wykonane z tworzyw nie nadających się do tworzenia prawdziwych monet, jak np. drewniane "monety" [[Kongo|Konga]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.coin-currency.com/product680.html|tytuł=Congo Wood Coin – The Gorilla. Made of M aple|opublikowany=Coin & Currency Institute|język=en|data dostępu=2014-05-27}}</ref> czy plastikowe [[Wyspy Kokosowe|Wysp Kokosowych]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://downies.com/aca/Auction312/Catalogue_052.html|tytuł=Australian Coin Auctions – Auction 312 – World Coins|opublikowany=Downies.com|język=en|data dostępu=2014-05-27}}</ref>.
 
Tzw. monety kolekcjonerskie są monetami tylko ''de iure'' (dotyczy to głównie emisji banków centralnych, większość emisji prywatnych nie spełnia i tego warunku), a nie ''de facto'', ponieważ nie ma praktycznej możliwości zastosowania ich jako środka wymiany pieniężnej.
 
Monety kruszcowe i [[Bilon (moneta)|bilon]] to dwie zupełnie różne rzeczy. Wartość tych pierwszych
jest uzależniona w zasadniczej mierze od ilości i wartości znajdujących się w nich metali. Bilon natomiast to [[pieniądz|pieniądz zdawkowy]] (fiducjonalny), tak jak [[banknot]]y.
Jego wartość jest ustalona przez [[emitent]]a.
 
== Zobacz też ==
{{Siostrzane projekty
|commons = Category:coins
|słownik = moneta
|źródła =
|cytaty = Moneta
|news =
|books =
|podróże =
|species =
|wikiwerek =
}}
* [[egzonumia]]
* [[ekonomia]]
* [[bilon (moneta)|bilon]] (moneta zdawkowa)
* [[mennica]]
* [[mincerz]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Moneta”