Ankara: Różnice pomiędzy wersjami

|zdjęcie = Collage of Ankara.png

|opis zdjęcia = Widoki Ankara

|wysokość = 938<ref name="ANTR">[http://www.fallingrain.com/world/TU/68/Ankara.html Ankara, Turkey: Latitude, Longitude and Altitude].</ref>

'''Ankara''' (wcześniej ''Angora'', a w starożytności [[łacina|łac.]]''Ancyra'', [[grekajęzyk grecki|gr.]] ''Ἄγκυρα'' – kotwica) – miasto w środkowej [[Turcja|Turcji]], będące jej stolicą od 1923 roku. Jest po [[Stambuł|Stambule]] drugim co wielkości miastem Turcji. Położone na wysokości 938 m n.p.m.<ref name="ANTR" />, zamieszkuje je 3 848 440 mieszkańców (2010)<ref>[http://archive.is/20130428151211/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-1049533 World Gazetteer].</ref>.

Najstarsze zabytki osadnicze Ankary należą do ludu [[Hatti]], który zamieszkiwał te obszary w [[epoka brązu|epoce brązu]]; miasto nosiło wówczas nazwę Ankuwash. Od około 1000 roku p.n.e. zamieszkiwali je [[Frygia|Frygowie]] i za ich czasów znacznie się rozrosło. Z tego okresu pochodzi legenda o założeniu miasta przez króla [[Midas]]a.

Następnie miasto przeszło pod panowanie [[Lidia (kraina)|Lidyjczyków]], a później [[Starożytny Iran|Persów]]. W 333 roku p.n.e. zostało zdobyte przez [[Aleksander Macedoński|Aleksandra Wielkiego]], który przybył z [[Gordion]] i zatrzymał się na pewien czas w Ankarze. Po jego śmierci w 323 roku p.n.e. i podziale jego imperium pomiędzy wodzów, miasto przypadło w udziale [[Antygon I Jednooki|Antygonowi]]. Kolejny znaczny jego rozwój przypada na okres panowania Greków z [[Pont]]u, kiedy to stało się ono ważnym centrum handlowym dla kupców znad Morza Czarnego, [[KrymPółwysep Krymski|Krymu]]u, [[Asyria|Asyrii]], [[Cypr]]u i [[Liban]]u. W owym czasie nosiło już grecką nazwę Áγκυρα – Ankyra.

W 278&nbsp;r.&nbsp;p.n.e. miasto wraz z całą środkową [[Anatolia|Anatolią]] zamieszkiwane było przez celtyckie [[plemię]] [[Galatowie|Galatów]], którzy jako pierwsi uczynili z niego jeden z głównych ośrodków plemiennych – siedzibę Tektosagów. [[Celtowie]] stanowili warstwę wojowników sprawujących kontrolę nad miejscowymi [[FrygowieFrygijczycy|Frygami]], a język celtycki jako mowa utrzymał się na tym obszarze przez wiele wieków. Miasto znane wówczas pod nazwą Ancyra było stolicą celtyckiego królestwa [[Galacja|Galacji]], a następnie rzymskiej prowincji o tej nazwie podbitej przez [[Oktawian August|Augusta]] w 25 r. p.n.e. Z tego okresu pochodzi tzw. Monumentum Ancyranum (świątynia Augusta i [[Roma (mitologia)|Romy]]), gdzie zachowały się "Akta„Akta Augusta"Augusta” (''Res gestae Divi Augusti'') – inskrypcja wykuta w marmurze na ścianach świątyni.

Znaczenie Ankary wynikało z korzystnego połączenia na skrzyżowaniu szlaków handlowych z północnej Anatolii na południe oraz ze wschodu na zachód. W III wieku n.e. miasto uległo napaści [[Goci|Gotów]] z zachodu, a następnie [[Arabowie|Arabów]]. Przez dziesięciolecie było siedzibą władczyni [[Septymia Zenobia|Zenobii]] z [[Palmyra (miasto)|Palmyry]], która wykorzystała osłabienie cesarstwa rzymskiego dla utworzenia własnego państwa. Ponownie włączył miasto do imperium w 272 roku cesarz [[Lucjusz Domicjusz Aurelian|Aurelian]]. Rozbudowano wówczas system dróg w kierunku dzisiejszego [[Eskişehir]]. Ankara stanowiła duże centrum handlowe, ale również była głównym ośrodkiem administracji.

W tym okresie, podobnie jak w innych miastach środkowej Anatolii, również w Ankarze zaczęło pojawiać się chrześcijaństwo. Za czasów [[Dioklecjan]]a nastąpiło nasilenie prześladowań chrześcijan, podczas których ofiarą padł m. in. biskup miasta – Klemens, lekarz Plato i jego brat Antiochus. W IV wieku Ankara była już miastem chrześcijańskim, w którym jednak dominował [[arianizm]]. W latach 362-363 cesarz [[Julian Apostata]] odwiedził je w swojej kampanii [[Sasanidzi|perskiej]]; z tego czasu pochodzi zabytek zwany Kolumną [[Julian Apostata|Juliana]]. Ankyra była miejscem kilku ważnych synodów (w 314, 358 i 375); w 375 r. spotkali się tam biskupi ariańscy, wśród nich św. [[Grzegorz z Nyssy]]. Miasto znane było wówczas również pod nazwą Angora. Pod koniec IV wieku stało letnią rezydencją cesarzy bizantyjskich przybywających z [[Konstantynopol]]a.

Od drugiej połowy VIII w. Ankara była stolicą bizantyjskiego [[Tem (historia)|temu]] Bucellarion (Bukelarion) i z górującą nad nią bizantyńską cytadelą miała wygląd typowego miasta greckiego. Istniało tam m. in. kilka kościołów, na które zamieniano także świątynie pogańskie; podobny los spotkał też słynną świątynię Romy i Augusta. Do [[650]] miasto było siedzibą [[biskup]]stwa, a następnie arcybiskupstwa. W latach 600-900 wielokrotnie opanowywane zarówno przez wrogów zewnętrznych [[Cesarstwo Bizantyńskie|cesarstwa]], jak i wewnętrznych. W roku 620 przejściowo zajęli je [[Persowie]]. W 651 po raz pierwszy pojawili się [[Arabowie]], którzy trzy lata później na krótko zajęli miasto. W 806 złupiły je wojska kalifa [[Harun ar-Raszid]]a, zaś w 838 zostało zburzone przez wojska kalifa [[Al-Mutasim]]a. Odbudowane w 859 przez cesarza [[Michał III Metystes|Michała III]], już w dwanaście lat później opanowane zostało przez [[paulicjanie|paulicjan]]. Mimo to Ancyra pozostawała ważnym ośrodkiem [[Cesarstwo Bizantyńskie|bizantyjskim]] aż do XI wieku<ref>Waldemar Ceran [w] ''Encyklopedia kultury bizantyńskiej'', Warszawa 2002, s. 34-35.</ref> .

Kiedy [[Seldżukidzi|seldżucki]] sułtan [[Alp Arslan bin Chaghri|Alp Arslan]] pokonał wojska bizantyjskie w bitwie pod [[Bitwa pod Manzikertem|Manzikertem]] (1071), w 1073 zajął Ankarę i uczynił z niej ważny punkt oparcia. Dla chrześcijan odzyskał ją w 1101 [[Rajmund IV z Tuluzy|Rajmund z Tuluzy]], jednakże już w 1127 zajęta została przez emira Ghazi z tureckiej dynastii Daniszmendydów. Następnie o Ankarę walczyli przedstawiciele miejscowych [[Turkmeni|turkmeńskich dynastii]] – [[Sułtanat Rumu|anatolijscy Seldżucy]] i [[Daniszmendydzi]]; ostatecznie przypadła ona w 1143 tym pierwszym. Po rozpadzie sułtanatu Rum miasto pod koniec XIV w. znalazło się w [[imperiumImperium osmańskieOsmańskie|imperium osmańskim]]. W 1402 [[Timur Chromy|Timur]] odebrał je Osmanom po [[Bitwa pod Ankarą|bitwie pod Ankarą]], ale już w 1403 zostało odzyskane.

Po upadku [[Imperium osmańskie|Imperium OsmańskiegoOsmańskie]]go po [[I wojna światowa|I wojnie światowej]] jego[[stolica]] – [[Stambuł]], oraz większość Anatolii była okupowana przez [[Alianci|aliantów]], zamierzających podzielić kraj między [[Wielka Brytania|Wielką Brytanię]], [[Francja|Francję]], [[Włochy]] i [[Grecja|Grecję]]. W odpowiedzi przywódca ruchu narodowego – [[Mustafa Kemal Atatürk|Kemal Atatürk]], ustanowił Ankarę swą siedzibą w 1920 roku. Po wygranej wojnie o niepodległość, kiedy ustanowiono [[Turcja|Republikę Turecką]] (29 października 1923), kilka dni wcześniej (13 października) Ankara stała się stolicą państwa, co przyczyniło się do dalszego rozwoju miasta oraz jego podziału na starą część, zwaną [[Ulus]], oraz nową – [[Yenişehir]]. Nowe dzielnice, których centrum stanowi dzisiaj [[Kızılay]], charakteryzują się typową zabudową miast współczesnych: szerokimi ulicami, hotelami, teatrami, centrami handlowymi. Siedziba [[Władza wykonawcza|rządu]] i ambasad znajduje się również w nowej części miasta.

Od czasu awansowania do roli stolicy Ankara przeżyła gwałtowny rozwój. Z niewielkiej miejscowości z 35 tys. mieszkańców w 1924 roku, zamieniła się w wielką metropolię. W 1927 w stolicy żyło już 44&nbsp;553&nbsp;osób, a w 2007 roku miała ona ponad 4 miliony mieszkańców.

Klimat Ankary jest suchy, [[klimat kontynentalny|kontynentalny]], z zimnymi, śnieżnymi zimami oraz gorącym i suchym latem. Opady deszczu występują głównie wiosną i jesienią. Roczna suma opadów wynosi średnio 415 mm<ref name="Turkish State Meteorological Service (DMI)">[ http://www.dmi.gov.tr/veridegerlendirme/yillik-toplam-yagis-verileri.aspx?m=ankara Yıllık Toplam Yağış Verileri – Ankara (Data of the total annual precipitacion of Ankara)].</ref>.

| Jan_Hi_°F =

| Jan_Hi_°C = 1.6

| Feb_Hi_°F =

| Feb_Hi_°C = 4.4

| Mar_Hi_°F =

| Mar_Hi_°C = 10.0

| Apr_Hi_°F =

| Apr_Hi_°C = 15.5

| May_Hi_°F =

| May_Hi_°C = 20.0

| Jun_Hi_°F =

| Jun_Hi_°C = 24.4

| Jul_Hi_°F =

| Jul_Hi_°C = 27.7

| Aug_Hi_°F =

| Aug_Hi_°C = 28.3

| Sep_Hi_°F =

| Sep_Hi_°C = 24.4

| Oct_Hi_°F =

| Oct_Hi_°C = 18.3

| Nov_Hi_°F =

| Nov_Hi_°C = 10.5

| Dec_Hi_°F =

| Dec_Hi_°C = 4.4

| Year_Hi_°F =

| Year_Hi_°C = 16.1

| Jan_Lo_°F =

| Jan_Lo_°C = -6.6

| Feb_Lo_°F =

| Feb_Lo_°C = -5.0

| Mar_Lo_°F =

| Mar_Lo_°C = -1.6

| Apr_Lo_°F =

| Apr_Lo_°C = 3.3

| May_Lo_°F =

| May_Lo_°C = 6.6

| Jun_Lo_°F =

| Jun_Lo_°C = 9.4

| Jul_Lo_°F =

| Jul_Lo_°C = 12.7

| Aug_Lo_°F =

| Aug_Lo_°C = 12.7

| Sep_Lo_°F =

| Sep_Lo_°C = 8.3

| Oct_Lo_°F =

| Oct_Lo_°C = 3.8

| Nov_Lo_°F =

| Nov_Lo_°C = -1.1

| Dec_Lo_°F =

| Dec_Lo_°C = -3.3

| Year_Lo_°F =

| Year_Lo_°C = 3.3

|source = Weatherbase<ref>[http://www.weatherbase.com/weather/weatherall.php3?s=82171&refer=&units=metric&cityname=Ankara-Turkey Historical Weather for Ankara, Turkey].</ref> i Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü<ref name="Turkish State Meteorological Service (DMI)" />

** [[termy|łaźnie rzymskie]] ([[212]]-[[217]], ''Roma Hamamları'') – z których pozostały jedynie fundamenty ukazujące jednak typowe rozplanowanie podobnych obiektów: [[frigidarium]], [[tepidarium]], [[Caldarium|calidarium]]. Zbudowano je za cesarza [[Karakalla|Karakalli]] w III w.n.e. .

** bizantyjskie mury obronne z cytadelą (''Ankara Kalesi'') – budowa cytadeli została rozpoczęta przez [[Galatowie|Galatów]], a ukończona przez [[Starożytny Rzym|Rzymian]]. W okresie bizantyjskim oraz [[Imperium osmańskieOsmańskie|Imperium osmańskiego]]go przeprowadzano renowacje i przebudowy. Sama cytadela i jej okolice stanowią najstarszą część miasta; w pobliżu teatr rzymski, na którego terenie nadal prowadzone są prace archeologiczne.

** Pomnik Zwycięstwa (''Zafer Anıtı'')- przedstawiający–przedstawiający [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürka]], wzniesiony w 1927 roku na Placu Zwycięstwa.

* [[Anıtkabir|Mauzoleum]] oraz Muzeum [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürka]] (''Anıtkabir'')- – zostało zaprojektowane przez [[Emina Onat]]a oraz [[Orhana Ard]]a, którzy wygrali konkurs ogłoszony przez rząd turecki w 1941 roku. Oprócz [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürka]], spoczywa tutaj również [[İsmet İnönü|Ismet Inönü]]- – drugi prezydent [[Turcja|Republiki Tureckiej]]. Jego grób znajduje się naprzeciwko wejścia do [[Anıtkabir|mauzoleum Atatürka]]. Kamienie i marmur użyte przy budowie mauzoleum zostały sprowadzone z wszystkich części Turcji, w hołdzie [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürkowi]] od narodu tureckiego. [[Anıtkabir]] składa się z czterech części: Alei Lwów, Miejsca Ceremonii, Hali Honoru (miejsca, pod którym znajduje się grobowiec) oraz Parku Pokoju otaczającego Mauzoleum. Anıtkabir jest widoczne prawie z całej Ankary. [[Plik:Anıtkabir.JPG|thumb|left|Mauzoleum Atatürka]]

* [[Muzeum Cywilizacji Anatolijskich]] (''Anadolu Medeniyetleri Müzesi'')- – w przeszłości był to kryty bazar.

* [[Muzeum Kolejnictwa w Ankarze|Muzeum Kolejnictwa]]- – znajduje się w kilku punktach na dworcu kolejowym, tak że zwiedzając muzeum, zwiedza się jednocześnie sam [[Dworzec kolejowy|dworzec]]. Jednym z punktów zwiedzania jest dom, w którym mieszkał Atatürk podczas swojego pobytu w Ankarze w latach 1919- 1921.

* Park Kuğulu – nazwany od licznych łabędzi tu mieszkających (kuğu = [[Cygnus (rodzaj)Cygnini|łabędź]]). Otrzymanych w darze od chińskiego rządu.

* ''Harikalar Diyarı'' – uznawany za największy park w Europie w granicach miasta. Położony jest na powierzchni 1&nbsp;200&nbsp;000 metrów kwadratowych, w tym 771&nbsp;000 to tereny zielone. Znajduje się w nim półkryty amfiteatr, dwanaście kin, sala konferencyjna, miejsce zabaw dla dzieci, kompleksy sportowe, kawiarnie, miejsca piknikowe, korty tenisowe, baseny, ścieżki rowerowe. Dla dzieci stworzono "Baśniową„Baśniową Wyspę"Wyspę” na powierzchni 25&nbsp;000 metrów kwadratowych.

** ''Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'' (Prezydencka Orkiestra Symfoniczna) – jej korzenie sięgają jeszcze czasów Imperium Osmańskiego, po ustanowieniu republiki, orkiestra przeniosła się zze Stambułu do Ankary na polecenie Atatürka.

** [[Uniwersytet Bilkent]] ''(Bilkent Üniversitesi)'' – pierwszy prywatny uniwersytet w Turcji, założony w 1984 roku. Jego powstanie zostało zaaprobowane przez parlament, dając jednocześnie podstawę prawną do powstawania podobnych instytucji w kraju. Sama nazwa uniwersytetu oznacza "miasto„miasto wiedzy"wiedzy” (Bilim Kenti). Obecnie uniwersytet ten jest najbardziej prestiżowym uniwersytetem w kraju i równocześnie jednym z najlepszych na świecie.

* [[Port lotniczy Ankara|Port lotniczy Esenboğa]] jest położony 28 km na północ od miasta. Jest jednym z największych portów lotniczych w Turcji. Między lotniskiem a miastem kursują co pół godziny autobusy- – Havaşu.

* Terminal autobusowy w Ankarze (AŞTİ). Mieści się na zachód od [[Kızılay]] i Łączy Ankarę z praktycznie wszystkimi miastami w Turcji. Terminal zbudowany jest jak lotnisko- – z odjazdami na górnym poziomie i przyjazdami na dolnym. Autobusy są najpopularniejszym sposobem podróżowania w Turcji.

* ''Dolmuş''- – specyficzny dla Turcji sposób podróżowania. Są to zbiorowe taksówki- – minibusy lub samochody podróżujące po wyznaczonych trasach. Cena jest zależna od odległości. Nie ma ustalonych przystanków.