Morzewo (województwo wielkopolskie): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
slotys |
|||
Linia 1:
'''Morzewo''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo wielkopolskie|województwie wielkopolskim]], w [[powiat pilski|powiecie pilskim]], w [[Kaczory (gmina)|gminie Kaczory]].▼
[[Podział administracyjny Polski 1975–1998|W latach 1975-1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo pilskie|województwa pilskiego]].▼
Jest tu także kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego.▼
Na cmentarzu znajduje się kamień przywieziony z Ziemi Świętej.▼
Obecnym sołtysem Morzewa jest Zenon Kin▼
== Historia miejscowości ==▼
Nazwa wsi przypuszczalnie pochodzi od imienia Morz lub Morzysław, albo od słowiańskiego ludu Morzyców zamieszkałych na terenie Pomorza<ref>{{cytuj książkę|imię=Stanisław | nazwisko=Kozierowski | tytuł= Badania nazw topograficznych w dzisiejszej Archidiecezji Gnieźnieńskiej | rok= 1914 | miejsce=Poznań |strony=183}}</ref>. Należy do typu wsi tworzonych w XIII-XIV wieku w zwartej, owalnej zabudowie<ref>{{cytuj książkę|imię=Józef| nazwisko=Burszta | tytuł= Kultura ludowa Wielkopolski | rok= 1960 | miejsce=Poznań |strony=58-65|tom=1}}</ref>. Mimo wielokrotnych przekształceń zachowało się wiele elementów pierwotnej zabudowy, jak na przykład granice wsi, drogi, czy usytuowanie parcel budowlanych. Nie jest znany przywilej lokacyjny wsi. O słowiańskim pochodzeniu miejscowości świadczą długo utrzymujące się staropolskie nazwy pobliskich uroczysk i łąk<ref>Kozierowski, op. cit., s. 344.</ref>. Według Przemysława Szafrana pierwszy zapis źródłowy odnoszący sie do Morzewa pochodzi z 1455 roku, a więc czasów [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]] i [[Wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]]<ref>{{cytuj książkę|imię=Przemysław| nazwisko=Szafran | tytuł= Osadnictwo historycznej Krajny w XVI-XVIII wieku (1511-1772)| rok= 1961 | miejsce=Gdańsk |strony=172|tom=1}}</ref>. W innych źródłach podaje się fakty świadczące o wcześniejszym pochodzeniu miejscowości: już w roku 1400 ród rycerski Pałuków herbu Topor władał okolicami Morzewa, a Jakusz Kusz dokonał zamiany dóbr z Piotrem z Wysokiej, a jedną z nabytych części była ćwierć Morzewa<ref>{{cytuj pismo | nazwisko =Szweda | imię =Adam | tytuł =Na polsko-krzyżackim pograniczu. Działalność starosty nakielskiego Jarosława z Iwna (1413-1423) | url = | czasopismo =Roczniki Historyczne | oznaczenie = | wolumin =LXIX | wydanie = | strony =114 | data = | rok =2003 | miesiąc = | odpowiedzialność = | wydawca = | miejsce = | issn = | doi = | doietykieta = | pmid = | oclc = | bibcode = | id = | cytat = | język = | data dostępu = | odn =}}</ref><ref>Adam Szweda, op. cit., aneks 4, s. 124-125.</ref>. Od Średniowiecza do połowy XIX wieku Morzewo było wsią szlachecką, graniczącą od północy i zachodu z dobrami królewskimi. Jej obszar uprawny w 1511 r. wynosił 18 [[Łan (miara powierzchni)|łanów]], potem przejściowo zmalał do 11 łanów, aby w latach 1578-1581 wzrosnąć do 24 łanów<ref>{{cytuj książkę|imię=Roman| nazwisko=Chwaliszewski | tytuł= Stąd nasz ród. Parafia pw. Przemienienia Panskiego w Morzewie 1612-2012 | rok= 2012 | miejsce=Piła |strony=16}}</ref>. W roku 1618 tereny uprawowe zmalały do 20 łanów kmiecych<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 17.</ref>.▼
Od 15 stycznia 1772 r. Morzewo znalazło się w zaborze pruskim, z czym związane były fiskalne posunięcia rządu pruskiego niekorzystne dla ludności polskiej<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 19.</ref>. Po wybudowaniu Kanału Bydgoskiego w 1774 r. oraz melioracjach w dolinie Noteci w 1798 r. sytuacja ekonomiczna Morzewa poprawiła się<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 19.</ref>. Działania władz pruskich w latach 1807-1823 spowodowały zniesienie poddaństwa osobistego (1807) i uwłaszczenie chłopów morzewskich 11 listopada 1838<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 21-23.</ref>.▼
W 1868 r. z inicjatywy ks. Leona Klarowicza powstało kółko rolnicze w Morzewie. W ciągu roku zapisało się do niego 61 członków, z czego 10 nie opłacało kwartalnych składek członkowskich (25 fenigów). Prezesem został ksiądz Klarowicz, wiceprezesem Walenty Kozak z Morzewa, sekretarzem Antoni Kranz z [[Dziembowo|Dziembowa]], a skarbnikiem Józef Kaja<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 25-26.</ref>. W 1913 r. zmieniono władze kółka. Księdza Klarowicza zastąpił prezes kółka z Rzadkowa K. Kaczorowski, wiceprezesem został Andrzej Zabel z Morzewa, a skarbnikiem i sekretarzem odpowiednio Władysław Dahlke i Michał Kłos, obaj z Morzewa<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 30.</ref>.{{Wieś infobox▼
|nazwa = Morzewo
|herb wsi =
Linia 25 ⟶ 41:
|www =
}}
▲'''Morzewo''' – [[wieś]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo wielkopolskie|województwie wielkopolskim]], w [[powiat pilski|powiecie pilskim]], w [[Kaczory (gmina)|gminie Kaczory]].
▲[[Podział administracyjny Polski 1975–1998|W latach 1975-1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[województwo pilskie|województwa pilskiego]].
▲W Morzewie znajduje się szkoła podstawowa (w dwóch budynkach: dla klas 1-3 oraz 4-6).
▲Obecnym sołtysem Morzewa jest Zenon Kin
▲Jest tu także kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego.
▲Na cmentarzu znajduje się kamień przywieziony z Ziemi Świętej.
▲== Historia miejscowości ==
▲Nazwa wsi przypuszczalnie pochodzi od imienia Morz lub Morzysław, albo od słowiańskiego ludu Morzyców zamieszkałych na terenie Pomorza<ref>{{cytuj książkę|imię=Stanisław | nazwisko=Kozierowski | tytuł= Badania nazw topograficznych w dzisiejszej Archidiecezji Gnieźnieńskiej | rok= 1914 | miejsce=Poznań |strony=183}}</ref>. Należy do typu wsi tworzonych w XIII-XIV wieku w zwartej, owalnej zabudowie<ref>{{cytuj książkę|imię=Józef| nazwisko=Burszta | tytuł= Kultura ludowa Wielkopolski | rok= 1960 | miejsce=Poznań |strony=58-65|tom=1}}</ref>. Mimo wielokrotnych przekształceń zachowało się wiele elementów pierwotnej zabudowy, jak na przykład granice wsi, drogi, czy usytuowanie parcel budowlanych. Nie jest znany przywilej lokacyjny wsi. O słowiańskim pochodzeniu miejscowości świadczą długo utrzymujące się staropolskie nazwy pobliskich uroczysk i łąk<ref>Kozierowski, op. cit., s. 344.</ref>. Według Przemysława Szafrana pierwszy zapis źródłowy odnoszący sie do Morzewa pochodzi z 1455 roku, a więc czasów [[Kazimierz IV Jagiellończyk|Kazimierza Jagiellończyka]] i [[Wojna trzynastoletnia|wojny trzynastoletniej]]<ref>{{cytuj książkę|imię=Przemysław| nazwisko=Szafran | tytuł= Osadnictwo historycznej Krajny w XVI-XVIII wieku (1511-1772)| rok= 1961 | miejsce=Gdańsk |strony=172|tom=1}}</ref>. W innych źródłach podaje się fakty świadczące o wcześniejszym pochodzeniu miejscowości: już w roku 1400 ród rycerski Pałuków herbu Topor władał okolicami Morzewa, a Jakusz Kusz dokonał zamiany dóbr z Piotrem z Wysokiej, a jedną z nabytych części była ćwierć Morzewa<ref>{{cytuj pismo | nazwisko =Szweda | imię =Adam | tytuł =Na polsko-krzyżackim pograniczu. Działalność starosty nakielskiego Jarosława z Iwna (1413-1423) | url = | czasopismo =Roczniki Historyczne | oznaczenie = | wolumin =LXIX | wydanie = | strony =114 | data = | rok =2003 | miesiąc = | odpowiedzialność = | wydawca = | miejsce = | issn = | doi = | doietykieta = | pmid = | oclc = | bibcode = | id = | cytat = | język = | data dostępu = | odn =}}</ref><ref>Adam Szweda, op. cit., aneks 4, s. 124-125.</ref>. Od Średniowiecza do połowy XIX wieku Morzewo było wsią szlachecką, graniczącą od północy i zachodu z dobrami królewskimi. Jej obszar uprawny w 1511 r. wynosił 18 [[Łan (miara powierzchni)|łanów]], potem przejściowo zmalał do 11 łanów, aby w latach 1578-1581 wzrosnąć do 24 łanów<ref>{{cytuj książkę|imię=Roman| nazwisko=Chwaliszewski | tytuł= Stąd nasz ród. Parafia pw. Przemienienia Panskiego w Morzewie 1612-2012 | rok= 2012 | miejsce=Piła |strony=16}}</ref>. W roku 1618 tereny uprawowe zmalały do 20 łanów kmiecych<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 17.</ref>.
▲Od 15 stycznia 1772 r. Morzewo znalazło się w zaborze pruskim, z czym związane były fiskalne posunięcia rządu pruskiego niekorzystne dla ludności polskiej<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 19.</ref>. Po wybudowaniu Kanału Bydgoskiego w 1774 r. oraz melioracjach w dolinie Noteci w 1798 r. sytuacja ekonomiczna Morzewa poprawiła się<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 19.</ref>. Działania władz pruskich w latach 1807-1823 spowodowały zniesienie poddaństwa osobistego (1807) i uwłaszczenie chłopów morzewskich 11 listopada 1838<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 21-23.</ref>.
▲W 1868 r. z inicjatywy ks. Leona Klarowicza powstało kółko rolnicze w Morzewie. W ciągu roku zapisało się do niego 61 członków, z czego 10 nie opłacało kwartalnych składek członkowskich (25 fenigów). Prezesem został ksiądz Klarowicz, wiceprezesem Walenty Kozak z Morzewa, sekretarzem Antoni Kranz z [[Dziembowo|Dziembowa]], a skarbnikiem Józef Kaja<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 25-26.</ref>. W 1913 r. zmieniono władze kółka. Księdza Klarowicza zastąpił prezes kółka z Rzadkowa K. Kaczorowski, wiceprezesem został Andrzej Zabel z Morzewa, a skarbnikiem i sekretarzem odpowiednio Władysław Dahlke i Michał Kłos, obaj z Morzewa<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 30.</ref>.
Około 1885 r. Morzewo posiadało 705 mieszkańców, w tym 5 ewangelików, 693 katolików i 7 żydów. 166 mieszkańców było analfabetami<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 31.</ref>. Parafia w Morzewie była bardzo aktywna w obronie języka polskiego w czasach, gdy Cesarstwo Niemieckie prowadziło politykę germanizacyjną. Na terenie parafii istniały dwa Katolickie Towarzystwa Robotników Polskich. Proboszcz popierał polskich kandydatów do parlamentu niemieckiego. 12 maja 1913 roku odbyło się w Morzewie zebranie wyborcze, po którym za przemówienie patriotyczne przed sądem został postawiony wikary parafii w Margoninie, ksiądz W. Bajerowicz<ref>Chwaliszewski, op. cit., s. 35.</ref>.
Linia 51 ⟶ 50:
{{osobny artykuł|Mord na Wzgórzach Morzewskich}}
Niedaleko Morzewa, nad brzegiem Noteci, na tak zwanych Wzgórzach Morzewskich, znajduje się grób zbiorowy (41 osób) inteligencji polskiej, rozstrzelanej 7 listopada 1939 roku przez Niemców. Gdy w 1944 roku zbliżały się wojska radzieckie, Niemcy ekshumowali ciała ofiar i spalili je w celu zatarcia śladów. Nie wiedzieli, że Antoni Zabel, szwagier jednego z zabitych, Władysława Kai, kierownika szkoły w Budzyniu, obserwował rozstrzelanie ukryty w kopie siana. Jeszcze tego samego dnia wieczorem Joanna Kaja, żona Władysława, dowiedziała się o tragedii (przebywała wtedy z trójką dzieci w domu brata ok. 1 km od miejsca mordu)<ref>{{cytuj książkę| autor = Marian Kaczmarek| tytuł = Morzewo, pow. Chodzież, Wzgórza Morzewskie - miejsce hitlerowskich egzekucji| seria=Miejsca Pamięci Narodowej województwa poznańskiego|miejsce = Poznań|wydawca =Wielkopolski Obywatelski Komitet Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa | rok = 1972|strony=}}</ref>.
w 2013 roku postawiono nowe tablice upamiętniające mord na Wzgórzach Morzewskich
== Zabytki ==
| |||