Zug (kanton): Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: zmiana szablonu {{CHE kanton infobox}} na {{Jednostka administracyjna infobox}}
rozwinięcie
Linia 34:
|www = http://www.ZG.ch/
}}
'''Zug''' – [[Kanton (Szwajcaria)|kanton]] w środkowej [[Szwajcaria|Szwajcarii]]. Jegoze stolicą jestw [[Zug (miasto)|Zug]]. Jest to jedenjednym z najmniejszych26 kantonów SzwajcariiKonfederacji Szwajcarskiej. jegoPołożony powierzchniaw tocentralnej tylkoczęści 239 km²państwa na skraju Alp. NieJest jestjednym podzielonyz nanajmniejszych dystryktyi gęściej zaludnionych kantonów. Zug przystąpił do Konfederacji w 1352 r.
 
== Geografia ==
Kanton Zug leży w środkowej Szwajcarii. Od wschodu graniczy z kantonami [[Lucerna (kanton)|Lucerna]] i [[Argowia]], od północy z kantonem [[Zurych (kanton)|Zurych]], natomiast od południa i zachodu z kantonem [[Schwyz (kanton)|Schwyz]].
 
Na wschodzie kantonu znajdują się Alpy z najwyższym szczytem Wildspitz (1580 m n.p.m.) w paśmie Rossberg. Zachodnią część stanowi fragment pagórkowatej Wyżyny Szwajcarskiej. Głównym ciekiem wodnym regionu jest rzeka [[Lorze]], wypływająca z jeziora [[Ägeri]] i wpadająca do jeziora [[Zug (jezioro)|Zug]]. Obszar zabudowany stanowi 11% powierzchni , obszary rolne 48%, jeziora zajmują 13%, zaś lasy 26%. Jest to trzeci najmniejszy kanton Szwajcarii i piąty najgęściej zaludniony. Blisko stutysięczna aglomeracja miasta Zug obejmuje 9 z 11 gmin regionu. W granicach kantonu znajdują się trzy miasta: [[Zug (miasto)|Zug]] (28 tys. msk.), [[Baar (Zug)|Baar]] (22,5 tys.) i [[Cham]] (15,5 tys.).
Na terenie kantonu znajdują się dwa duże [[Jezioro|jeziora]]: [[Zug (jezioro)|Zug]] i [[Ägeri]].
 
Teren kantonu jest pagórkowaty. Najwyższe wzniesienie to [[Hohe Rohne]] (1205 m n.p.m.).
 
Głównym ciekiem wodnym regionu jest rzeka [[Lorze]], wypływająca z jeziora Ägeri i wpadająca do jeziora Zug.
 
== Historia ==
Najstarsze ślady zasiedlenia kantonu pochodzą sprzed 16 tysięcy lat. Ludność alemańska osiadła w regionie w VII wieku n. e. Około 1200 r. ród Kyburgów założył miasto Zug, położone przy strategicznym szlaku między ważnymi ośrodkami handlowymi [[Lucerna|Lucerny]] i [[Zurych|Zurychu]]. W 1264 r. prawa do miasta przejęli [[Habsburgowie]]. W [[1315]] nad brzegami jeziora [[Ägeri]] miała miejsce wielka [[Bitwa pod Morgarten|bitwa z Habsburgami]], wygrana przez Szwajcarów. W 1352 r. miasto sprzymierza się z Konfederacją Szwajcarską. Sprzymierzeni pokonali Habsburgów w [[Bitwa pod Sempach|bitwie pod Sempach]] 9 czerwca 1386 r., dzięki czemu Zug de facto uzyskał niezależność. Jeszcze w średniowieczu wykrystalizowała się wyjątkowa w [[Stara Konfederacja Szwajcarska|Starej Konfederacji]], federalna struktura kantonu na który składało się miasto Zug i trzy niezależne od niego okręgi Ägeri, Menzingen i Baar.
Pierwsze ślady osadnictwa pochodzą sprzed 4000 lat. W [[XIV wiek]]u miasto [[Zug (miasto)|Zug]] stało się ważnym ośrodkiem handlowym.
 
W okresie reformacji Zug opowiedział się po stronie [[Katolicyzm|katolickiej]]. Jako kanton graniczny przez następne stulecia był blisko wydarzeń licznych szwajcarskich wojen domowych, od I wojny kappelskiej z 1529 r. po wojnę domową z 1847 r. W 1798 r. stary system polityczny obaliły wojska francuskie, co większość mieszkańców przyjęła niechętnie prowadząc zbrojny opór. Zug w tym czasie włączono do kantonu administracyjnego ''Waldstätte''. W 1803 r. kanton reaktywowano, a obecną strukturę z 11 gminami uzyskał on w 1848 r. wraz z powołaniem współczesnej Konfederacji Szwajcarskiej.
W [[1315]] nad brzegami jeziora [[Ägeri]] miała miejsce wielka [[Bitwa pod Morgarten|bitwa z Habsburgami]], wygrana przez Szwajcarów.
 
Począwszy od wybudowania pierwszego zakładu przemysłowego w 1834 r. i budowie linii [[kolej]]owej w 1864 r. kanton stał się ważnym ośrodkiem [[przemysł]]owym, a po zliberalizowaniu prawa podatkowego w 2. połowie XX wieku stał się znaczącym ośrodkiem handlowym i finansowym w skali światowej. [[27 września]] [[2001]] w parlamencie kantonu miał miejsce zamach [[terroryzm|terrorystyczny]], w którym zginęło 14 lokalnych polityków, a wielu dalszych zostało rannych.
W [[1531]], w czasie [[II wojna kappelska|II wojny kappelskiej]], miała miejsce [[bitwa na wzgórzu Gubel]] na terenie gminy [[Menzingen]] między [[Protestantyzm|protestanckimi]] a [[Katolicyzm|katolickimi]] mieszkańcami Szwajcarii.
 
== Demografia ==
W [[1803]] Zug odzyskał niepodległość jako oddzielny kanton.
Ponad ¼ ludności stanowią obcokrajowcy, głównie Niemcy, Włosi, Portugalczycy, obywatele byłej Jugosławii. Oficjalnym językiem jest niemiecki, używanym przez większość mieszkańców jest lokalny dialekt alemański. Kanton historycznie katolicki, do dziś większość mieszkańców stanowią wierni tego wyznania (55% w 2012 r.) jednak w wyniku imigracji pojawiły się liczne inne religie, jak protestantyzm, islam, prawosławie. Co piąta osoba deklaruje brak przynależności religijnej<ref>[http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/en/index/regionen/kantone/zg/key.html Federalny Urząd Statystyczny]</ref>.
 
== Ekonomia ==
[[27 września]] [[2001]] w parlamencie kantonu miał miejsce zamach [[terroryzm|terrorystyczny]], w którym zginęło 14 lokalnych polityków, a wielu dalszych zostało rannych.
Powszechnie uznawany za najbogatszy kanton w Szwajcarii z PKB na jednego mieszkańca wynoszącym w 2011 r. 148 795 CHF. Zug przyciąga licznych inwestorów zagranicznych najniższymi obciążeniami podatkowymi w kraju i często jest określany jako raj podatkowy. Poziom bezrobocia wynosił w 2014 r. 2,27%, minimalnie poniżej średniej krajowej.
 
== DemografiaPolityka ==
Aktualna konstytucja kantonu pochodzi z 1894 r. i stosuje w szerokim zakresie prawa [[Demokracja bezpośrednia|demokracji bezpośredniej]] w postaci [[Referendum ludowe|referendów]]. Władzę ustawodawczą stanowi rada kantonu (''Kantonsrat'') mająca 80 reprezentantów wybieranych na cztery lata. W wyniku wyborów z 5 października 2014 r. najsilniejszą partią parlamentu jest chrześcijańsko-demokratyczna [[Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa Szwajcarii|CVP]] z 22 miejscami, która wyprzedziła konserwatywną [[Szwajcarska Partia Ludowa|SVP]] (19) i liberalną [[Wolna Partia Demokratyczna|FDP]] (18). Władzę wykonawczą stanowi siedmioosobowa rada rządowa (''Regirungsrat''), wybierana razem z parlamentem. Każdy z członków rady przewodzi jednej z dyrekcji (ministerstwu): edukacji i kultury, gospodarki publicznej, budownictwa, bezpieczeństwa, zdrowia, finansów oraz spraw wewnętrznych. Aktualnie po dwa miejsca mają CVP, SVP i FDP a jedno uzyskała partia zielonej alternatywy (ALG). Kanton umożliwia załatwianie wielu spraw przez internet dzięki systemowi ''iZug''.
Językiem urzędowym kantonu jest język niemiecki. Językami z najwyższym odsetkiem użytkowników są:
* [[język niemiecki]] – 85,1%,
* [[język serbsko-chorwacki]] – 2,7%,
* [[język włoski]] – 2,5%<ref>[http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/regionen/regionalportraets/zug/blank/kennzahlen.html Statistik Schweiz]</ref>.
 
{{Przypisy}}