Jad kiełbasiany: Różnice pomiędzy wersjami

'''Jad kiełbasiany''', inaczej ''toksyna botulinowa'', ''botulinotoksyna'', ''botulina'', w skrócie ''BTX'' (z [[łacina|łac.]] ''botulus'' – [[kiełbasa]]) – białkowa, należąca do [[neurotoksyny|neurotoksyn]], [[Egzotoksyny|egzotoksyna]]<ref name=Ozsoy>{{Cytuj pismo | nazwisko = Ozsoy | imię = Z. | nazwisko2 = Gözü | imię2 = A. | nazwisko3 = Genç | imię3 = B. | tytuł = Two-plane injection of botulinum exotoxin A in glabellar frown lines | czasopismo = Aesthetic Plast Surg | wolumin = 28 | numer = 2 | strony = 114-115 | miesiąc = | rok = 2004 | doi = 10.1007/s00266-004-2105-y | pmid = 15170246}}</ref><ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Kunicki-Goldfinger |imię=Władysław J.H. |autor link=Władysław Kunicki-Goldfinger |tytuł=Życie bakterii |wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN |miejsce=Warszawa |rok=1982 |isbn=83-01-02730-4 | strony=481}}</ref> wytwarzana przez bezwzględnie [[Anaerob|beztlenowe]] bakterie – [[Laseczka|laseczki]] o nazwie gatunkowej ''[[Clostridium botulinum]]'', a także przez nielicznych innych przedstawicieli rodzaju ''Clostridium''. Substancja ta w zależności od podanej dawki może być silnie trująca dla organizmu człowieka lub też wykazywać określone działanie lecznicze – np. w medycynie estetycznej przy walce ze zmarszczkami mimicznymi, leczeniu kurczu twarzy i powiek czy nadmiernej potliwości.

Zatrucie toksyną botulinową nazywane jest botulizmem. Bakterie odpowiedzialne za to zatrucie, ''Clostridium botulinum'' (dawniej ''[[Laseczka|Bacillus]] botulinum''), odkrył i nazwał w [[1897]] [[Belgia|belgijski]] bakteriolog [[Emile Pierre van Ermenghen]]<ref>Według innych źródeł ([[Krzysztof Zieliński (lekarz)|K.W. Zieliński]], „Słownik pochodzenia nazw i określeń medycznych”, AlfaMedica, Bielsko-Biała, 2004) niemiecki lekarz i poeta [[Justinus Kerner]] już w 1817 opisał epidemię z [[Bad Wildbad]] z 1793 roku, w której w wyniku zatrucia nieświeżą kiełbasą zachorował 13 osób (6 z nich zmarło). Kerner jako pierwszy wykrył związek przyczynowo-skutkowy tej epidemii z nieświeżymi wędlinami, natomiast inny lekarz niemiecki w 1869 wprowadził nazwę „botulina”. Ermenghen natomiast wykrył i opisał mikroorganizm wywołujący to zatrucie.</ref>. W [[1944]] Edward Schantz z [[Stany Zjednoczone|amerykańskiego]] ośrodka badania broni biologicznej w [[Fort Detrick]] wyizolował botulinę z ich hodowli. Toksyna botulinowa stosowana w odpowiednich dawkach znalazła zastosowanie terapeutyczne. [[Edward Schantz]] wraz z [[Alan B. Scott|Alanem B. Scottem]] byli pionierami terapeutycznego zastosowania botuliny używanej od końca [[lata 70. XX wieku|lat siedemdziesiątych XX w.]] najpierw w leczeniu zeza, a później w medycynie estetycznej. Toksyna botulinowa jest na taki użytek produkowana z wyizolowanych szczepów bakterii, oczyszczana i pakowana próżniowo w ściśle określonych dawkach. Stosuje się jej niewielkie, dokładnie określone dla danego pacjentach ilości, dzięki czemu zabieg jest w pełni bezpieczny.<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Wojas-Pelc | imię = Anna | nazwisko2 = Jaworek | imię2 = Andrzej Kazimierz | tytuł = Toksyna botulinowa – zastosowanie we współczesnej terapii dermatologicznej | czasopismo = Przewodnik Lekarza nr 6 | strony = 83-89 | data = 2006}}</ref>

* [[Achalazja przełyku|achalazji przełyku]].;

* nadmiernej potliwości (toksyna botulinowa hamuje wytwarzanie potu w gruczołach potowych).;

* nadmiernej spastyczności (napięciu mięśni) np. u dzieci z porażeniem mózgowym.<ref>J.{{Cytuj książkę | nazwisko = Opara | imię = J. | tytuł = Rehabilitacja w neurologii; | miejsce = Katowice | data = 2007. s.| strony = 43(4) ISBN| isbn = 978-83-60841-03-7}}</ref>.

Oprócz tego znajduje także zastosowanie w medycynie kosmetycznej jako środek przeciwzmarszczkowy, efektywny w niwelowaniu zmarszczek mimicznych. Preparat toksyny botulinowej dostępny w tych zastosowaniach, znany jest pod nazwą ''Botox''<ref>[httphttps://wwwdermatolog.chirurgia-plastyczna.tvpl/zabiegi/botoxbotoks-dysport-usuwanie-zmarszczek2/ WygładzenieBotoks zmarszczek mimicznych za pomocą toksynyw botulinowejdermatologii].</ref>. Podaje się go [[Zastrzyk|iniekcyjnie]], podskórnie w pożądanym miejscu. Efekt utrzymuje się około 6 miesięcy.

Nie są znane udokumentowane przypadki udanego użycia tej toksyny podczas wojen, mimo dość poważnego zaawansowania prac badawczych nad zastosowaniem jadu kiełbasianego jako broni biologicznej przez różne armie, m.in. Japończyków w [[lata 30. XX wieku|latach 30. XX wieku]], Brytyjczyków i Kanadyjczyków podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] oraz Amerykanów i ZSRR podczas [[Zimna wojna|zimnej wojny]] (ten ostatni prowadził doświadczenia w tajnym laboratorium bakteriologicznym na [[Wyspa Odrodzenia|Wyspie Odrodzenia]] na [[Jezioro Aralskie|Jeziorze Aralskim]])[[Zimna wojna|.]] Natomiast pod koniec XX wieku japońska sekta terrorystyczna „Najwyższa Prawda” (''[[Aum Shinrikyō]]'') wyhodowała pewną ilość pałeczek jadu kiełbasianego i między rokiem 1990 a 1995 sześciokrotnie usiłowała przeprowadzić atak, rozpylając je w [[Tokio]]<ref>{{Cytuj pismo | nazwisko = Sugishima | imię = M | tytuł = Aum Shinrikyo and the Japanese law on bioterrorism | czasopismo = Prehosp Disaster Med | wolumin = 18 | numer = 3 | strony = 179-83 | miesiąc = | rok = | doi = | pmid = 15141855}}</ref>. Jednak do produkcji toksyny użyli nieodpowiedniego szczepu bakterii, przez co rozpylona trucizna okazała się zbyt słaba<ref>[http://przekroj.pl/wydarzenia_swiat_artykul,6639,1.html{{Cytuj pismo | nazwisko = Wójcik | imię = Łukasz | tytuł = ''Bomba jadowa'', ''| czasopismo = Przekrój'']. nr 13/14 | strony = 22-24 | data = 2010}}</ref>.