Wersja z 21:39, 19 lip 2015 edytuj Panna Wodzianna (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 5159 edycji m →‎Ważniejsze dzieła naukowe: dod. link ← poprzednia edycja		Wersja z 23:04, 19 lip 2015 edytuj anuluj edycję Panna Wodzianna (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 5159 edycji przebudowa hasła; nieznaczne uzup. meryt.; dod. źródło hist. następna edycja →
Linia 1: [[Plik:Johnston Portrait.jpg\|thumb\|Jan Jonston]] [[Plik:Pomnik Jana Jonstona w Lesznie.JPG\|thumb\|[[Pomnik Jana Jonstona w Lesznie]]]] '''Jan Jonston''' (ur. 3 września 1603 w [[Szamotuły\|Szamotułach]], zm. 8 czerwca 1675 w [[Składowice\|Składowicach]]) – polski przyrodoznawca, historyk, filozof, pedagog, lekarz, pisarz medyczny i przyrodniczy; swoje prace publikował jako Joannes Jonstonus. Europejską rangę naukową zyskał jako autor prac z dziedziny [[historia naturalna\|historii naturalnej]], a jego dzieła były tłumaczone i wielokrotnie wznawiane.<ref>[http://www.brynmawr.edu/library/exhibits/darwin/Jonstonus.html ''Darwin’s Ancestors''], Bryn Mawr College, Pennsylvania 2009/10 [dostęp: 19.07.2015]</ref> == ~~Rodzina~~Życiorys == === Pochodzenie === Był synem szkockiego imigranta Simona Johnstona (zm. 1618), który uciekając przed prześladowaniami religijnymi schronił się w Polsce, oraz Niemki Anny Becker (zm. 1617). === ~~Życiorys~~Wykształcenie === Od 1611 uczył się przez trzy lata w szkole [[bracia czescy\|braci czeskich]] w [[Ostroróg\|Ostrorogu]], skąd przeniósł się do gimnazjum ewangelickiego w [[Bytom Odrzański\|Bytomiu Odrzańskim]], gdzie uczył się w latach 1616–1617. Kontynuował naukę w gimnazjum [[Toruń\|Toruniu]] (1619–1623), skąd wyniósł doskonałą znajomość [[język hebrajski\|języka hebrajskiego]]. W latach 1623–1625 studiował w [[Szkocja\|Szkocji]] (w St. Mary's College na [[Uniwersytet w St Andrews\|Uniwersytecie]] w [[Saint Andrews]]) język hebrajski, filozofię i teologię. Osiadł w [[Leszno\|Lesznie]], gdzie pracował jako nauczyciel prywatny oraz gimnazjalny. === Działalność naukowa === Po powrocie do Polski osiadł w [[Leszno\|Lesznie]], gdzie pracował jako nauczyciel prywatny oraz gimnazjalny. Wiele podróżował po Europie (Włochy, Francja) i doskonalił swoje wykształcenie we Frankfurcie nad Odrą, Lipsku, Wittenbergii, Berlinie, Groningen, Franeker (od 1629 studia medyczne) [[Lejda\|Lejdzie]] (1630, 1632–1533), [[Londyn]]ie (1631) i [[Cambridge]] (1631, 1634). W roku 1632 uzyskał doktorat z medycyny na uniwersytecie w Lejdzie i potwierdził w tym samym roku w Cambridge. Powrócił do Leszna w 1632, wkrótce został lekarzem nadwornym wojewodzica [[Bogusław Leszczyński (podkanclerzy koronny)\|Bogusława Leszczyńskiego]] oraz lekarzem miejskim miasta Leszna. W 1637 roku poślubił Krystynę, córkę Samuela Hortensiusa, aptekarza ze Wschowy, a po jej śmierci (zm. 12 lipca 1637) w roku 1638 poślubił Annę Rozynę, córkę lekarza królewskiego Mateusza Vechnera (1587–1630), także ze Wschowy. Z tego małżeństwa urodziła się czwórka dzieci (Mateusz, Jan, Anna Maria, Anna Regina), ale tylko Anna Regina przeżyła rodziców. Była żoną wrocławskiego patrycjusza Samuela von Schaff. Wiele podróżował po Europie (Włochy, Francja) i doskonalił swoje wykształcenie we Frankfurcie nad Odrą, Lipsku, Wittenberdze, Berlinie, Groningen, Franeker (od 1629 studia medyczne), Lejdzie (1630, 1632–1533), Londynie (1631) i Cambridge (1631, 1634). Powrócił do Leszna w 1632, wkrótce został lekarzem nadwornym wojewodzica [[Bogusław Leszczyński (podkanclerzy koronny)\|Bogusława Leszczyńskiego]] oraz lekarzem miejskim miasta Leszna (nosił oficjalny tytuł ''Archiater et Civitatis Lesnensis Physicus Ordinarius''). Jonston stworzył również wybitne dzieła typu encyklopedycznego. Zgłębiał filozofię, teologię oraz nauki przyrodnicze – szczególne zasługi ma w dziedzinie entomologii, botaniki i ornitologii. Przyjaźnił się z [[Jan Ámos Komenský\|Janem Amosem Komenskim]], przebywającym w tym czasie również w Lesznie. Pisał po łacinie, ale pomimo obcego pochodzenia uważał się zawsze za Polaka. Pisał o sobie "Polonus" lub "Scoto-Polonus"<ref>[[Maciej Iłowiecki]], "Dzieje nauki polskiej", Wydawnictwo Interpress, Warszawa1981, ISBN 83-223-1876-6, str.82</ref>. W czasie najazdu szwedzkiego w 1656 przeniósł się do swojego majątku w Składowicach koło [[Lubin]]a. Tam też zmarł 8 czerwca 1675; jego zwłoki kilka miesięcy później przewieziono do [[Leszno\|Leszna]].▼ Jonston stworzył wybitne dzieła typu encyklopedycznego. Zgłębiał filozofię, teologię oraz nauki przyrodnicze – szczególne zasługi ma w dziedzinie entomologii, botaniki i ornitologii. W roku 1632 uzyskał doktorat z medycyny na [[Uniwersytet w Lejdzie\|uniwersytecie w Lejdzie]] i potwierdził w tym samym roku w [[University of Cambridge\|Cambridge]]. Jego osiągnięcia badawcze znalazły uznanie i otrzymał propozycje objęcia katedr na uniwersytetach (w [[Deventer]] w 1631, we [[Europejski Uniwersytet Viadrina\|Frankfurcie nad Odrą]] w 1642, w [[Uniwersytet w Heidelbergu\|Heidelbergu]] w 1642, w [[Uniwersytet w Lipsku\|Lipsku]] w 1663), ale żadnej nie przyjął. Jonston był pierwszym polskim autorem, którego ~~prace~~praca ~~były~~była ~~popularyzowane~~popularyzowana w Japonii i ~~miały~~miała wpływ na kształtowanie się wiedzy o [[Historia naturalna\|historii naturalnej]] w tym kraju już w czasach sioguna [[Yoshimune Tokugawa\|Yoshimune Tokugawy]].<ref>[http://www.whonamedit.com/person_bibliography/1979/ ''Jan Jonston - bibliography''], Whonamedit.com - A dictionary of medical eponyms [dostęp: 18.07.2015]</ref><ref>[http://www.ndl.go.jp/nichiran/e/s1/s1_3.html ''Tokugawa Yoshimune and the Germination of Dutch Studies''], ''Japan-Nederlands Exchange in the Edo Period'' [dostęp: 18.07.2015]</ref> === Życie prywatne === W 1637 roku poślubił Krystynę, córkę Samuela Hortensiusa, aptekarza ze Wschowy, a po jej śmierci (zm. 12 lipca 1637) w roku 1638 poślubił Annę Rozynę, córkę lekarza królewskiego Mateusza Vechnera (1587–1630), także ze Wschowy. Z tego małżeństwa urodziła się czwórka dzieci (Mateusz, Jan, Anna Maria, Anna Regina), ale tylko Anna Regina przeżyła rodziców. Była żoną wrocławskiego patrycjusza Samuela von Schaff. Przyjaźnił się z [[Jan Ámos Komenský\|Janem Amosem Komenskim]] (Comeniusem), przebywającym w tym czasie również w Lesznie. ▲Jonston stworzył również wybitne dzieła typu encyklopedycznego. Zgłębiał filozofię, teologię oraz nauki przyrodnicze – szczególne zasługi ma w dziedzinie entomologii, botaniki i ornitologii. Przyjaźnił się z [[Jan Ámos Komenský\|Janem Amosem Komenskim]], przebywającym w tym czasie również w Lesznie. Pisał po łacinie, ale pomimo obcego pochodzenia uważał się zawsze za Polaka. Pisał o sobie "Polonus" lub "Scoto-Polonus"<ref>[[Maciej Iłowiecki]], "Dzieje nauki polskiej", Wydawnictwo Interpress, Warszawa1981, ISBN 83-223-1876-6, str.82</ref>. W czasie najazdu szwedzkiego w 1656 przeniósł się do swojego majątku w Składowicach koło [[Lubin]]a. Tam też zmarł 8 czerwca 1675; jego zwłoki kilka miesięcy później przewieziono do [[Leszno\|Leszna]]. === Upamiętnienie === W Lesznie znajduje się jedyny w Europie [[Pomnik Jana Jonstona w Lesznie\|pomnik Jana Jonstona]]. Linia 60 ⟶ 71: == Linki zewnętrzne == * [http://galileo.rice.edu/Catalog/NewFiles/jonston.html Biografia w serwisie The Galileo Project] {{lang\|en}} [dostęp: 19.07.2015] * [http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/HistSciTech/HistSciTech-idx?id=HistSciTech.Jonstonus ''A description of the nature of four-footed beasts: with their figures engraven in brass''] {{lang\|en}} - ''Historiae naturalis de quadrupedibus'' - tłumaczenie wydane w Londynie (1678); Biblioteka Cyfrowa University of Wisconsin [dostęp: 19.07.2015] {{Kontrola autorytatywna}}

Jan Jonston: Różnice pomiędzy wersjami