Wikipedia

Rekonstrukcja (Stany Zjednoczone): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
lit., poprawa linków, szablon, drobne merytoryczne
Pilot Pirx (dyskusja | edycje)
17 620 edycji
uzupełnienie
Linia 1:
'''Rekonstrukcja''' ([[ang.]] ''Reconstruction'') – to historyczna dla [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] nazwa okresu odbudowy państwa w latach [[1865]]–[[1877]].
 
Po zakończonej [[Wojna secesyjna|wojnie secesyjnej]] należało ustabilizować trudną sytuację polityczną w kraju dotychczas stanowczo podzielonym. JużJeszcze odprzed samego zakończeniazakończeniem działań militarnychzbrojnych zaczęły narastać spory co do przyszłych losów pokonanych [[Skonfederowane Stany Ameryki|Skonfederowanych Stanów Ameryki]]. [[Radykalni Republikanie]] optowaliopowiadali się za modelem zbliżonym do [[Okupacja wojenna|okupacji wojskowej]], bardziej koncyliacyjnepojednawcze stanowisko zajmował [[Abraham Lincoln]], któryogłaszając został8 zastrzelonygrudnia w1863 r. wraz z dorocznym [[Zamachorędzie]]m do Kongresu ''Proklamację Amnestii i Odbudowy''<ref>[http://www.freedmen.umd.edu/procamn.htm ''The Proclamation of Amnesty and Reconstruction'']. Lincoln powołał się przy tym na Abrahamaprzysługujące Lincolnamu prawo łaski w sprawach o przestępstwa przeciwko Stanom Zjednoczonym w art. 2.2.1 Konstytucji.</ref>. Amnestią objęci mieli być wszyscy mieszkańcy stanów ogarniętych secesją pod warunkiem złożenia przysięgi o przestrzeganiu [[Konstytucja USA|zamachuKonstytucji Stanów Zjednoczonych]] woraz kwietniuwszystkich aktów prawnych wydanych w 1865czasie rokuwojny, a jegodotyczących politykęlikwidacji niewolnictwa<ref>[http://www.freedmen.umd.edu/chronol.htm ''Chronology of Emancipation during the Civil War'']</ref>. Z amnestii mieli być wyłączeni członkowie Kongresu Konfederacji i wyżsi jej funkcjonariusze cywilni i wojskowi oraz ci zawodowi oficerowie, którzy w tymlatach zakresie1860 próbowałi kontynuować1861 kolejnyze prezydentsłużby w [[AndrewUS JohnsonArmy]] przeszli do [[Armia Stanów Skonfederowanych|CS Army]] (bądź odpowiednio floty). CzęstoPonadto nieplan byłprzewidywał, jednakże jeśli 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców danego stanu złoży wspomnianą przysięgę, stan ten będzie miał prawo wybrać swoje władze. Po potwierdzeniu ich legalności przez Kongres stan miał wrócić do Unii na zasadzie pełnoprawnego członkostwa. Na powyższych zasadach nowe konstytucje Arkansas i Luizjany zostały opracowane jeszcze w stanieokresie przeciwstawićwojny<ref>[[Krzysztof sięMichałek]], większości''Na działańdrodze Republikanówku potędze. Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki 1861-1945'', Warszawa 1991, s. 56.</ref>.
 
W 1867 roku [[Kongres Stanów Zjednoczonych]] przegłosował prezydenckie weto w sprawie ustaw o rekonstrukcji w tym ustawy o piastowaniu urzędów ([[Tenure of Office Act]]). Ustawa ta zabraniała prezydentowi dymisjonować urzędników cywilnych, w tym także członków rządu, bez zgody [[Senat Stanów Zjednoczonych|Senatu]]. Chodziło o ochronę sekretarza wojny, [[Edwin M. Stanton|Edwina M. Stantona]], który reprezentował poglądy partii republikańskiej. Gdy Johnson zdymisjonował sekretarza wojny, w przekonaniu o niekonstytucyjności, wszczęto przeciwko niemu procedurę [[impeachment]]u. Wiosną 1868 roku prezydent był przesłuchiwany przez Senat, lecz do wydania wyroku skazującego zabrakło jednego głosu.
Republikańska większość Kongresu uznała te warunki za zbyt łagodne. Z kontrprojektem wystąpili poseł Henry W. Davis i senator Ben Wade. Projekt zakładał podwyższenie liczby zobowiązanych do złożenia przysięgi z 10 do 50%. Tylko oni mogliby następnie wziąć udział w wyborze nowych władz stanowych. Te zaś po uformowaniu się miały nadać wolność wszystkim niewolnikom, nie przyznając im wszak praw politycznych. ''Wade-Davis Bill'' został przyjęty 2 lipca 1864 r. przez obie izby i od razu przedstawiony do podpisu prezydentowi. Lincoln skorzystał z tzw. [[weto kieszonkowe|kieszonkowego veta]] i zwrócił się z proklamacją do społeczeństwa, wyjaśniając, że w sprawie odbudowy nie może być związany planem kongresowym, który anulowałby uchwalone już na podstawie jego planu nowe konstytucje Arkansas i Luizjany oraz ich zarządy<ref>[http://www.ourdocuments.gov/doc.php?flash=true&doc=37&page=transcript ''Wade-Davis Bill''], Leon Korusiewicz, ''Wojna secesyjna 1860-1865'', Warszawa 1985, ISBN 83-01-04588-4, s.274n.</ref>.
 
Po [[Zamach na Abrahama Lincolna|zamachu na Lincolna]] w kwietniu 1865 roku jego politykę w tym zakresie próbował kontynuować kolejny prezydent [[Andrew Johnson]]. Często nie był jednak w stanie przeciwstawić się większości działań Republikanów. W 1867 roku [[Kongres Stanów Zjednoczonych]] przegłosował prezydenckie weto w sprawie ustaw o rekonstrukcji, w tym ustawy o piastowaniu urzędów ([[Tenure of Office Act]]). Ustawa ta zabraniała prezydentowi dymisjonować urzędników cywilnych, w tym także członków rządu, bez zgody [[Senat Stanów Zjednoczonych|Senatu]]<ref>Konstytucja w art. 2.2.3 nakazuje prezydentowi uzyskać zgodę Senatu na mianowanie sędziów i innych funkcjonariuszy federalnych, chyba że ustawa przewiduje inny tryb powoływania. O obowiązku uzyskiwania zgody na ich odwołanie Konstytucja milczy. Ustawa z 1867 została odwołana w 1887.</ref>. Chodziło o ochronę sekretarza wojny, [[Edwin M. Stanton|Edwina M. Stantona]], który reprezentował poglądy partii republikańskiej. Gdy Johnson zdymisjonował sekretarza wojny, w przekonaniu o niekonstytucyjności tego posunięcia wszczęto procedurę [[impeachment]]u. 13 marca 1868 roku rozpoczęło się przesłuchiwanie prezydenta przez Senat, lecz do usunięcia go z urzędu zabrakło jednego głosu (za usunięciem Johnsona opowiedziało się 35 senatorów, przeciwko 19). Po tym wydarzeniu nastąpiło swego rodzaju zawieszenie broni - Johnson przez ostatni rok swej kadencji nie próbował już blokować kongresowej rekonstrukcji, Kongres zaś nie występował przeciwko niemu z nowymi ostrymi atakami<ref>Michałek, ''op.cit.'' s. 63.</ref>.
Obszar południaPołudnia podzielono na 5 okręgów wojskowych, obejmujących 10 stanówtamtejszych południastanów. Wyjątkiem było [[Tennessee]], które bez oporów ratyfikowało [[14. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych|14. poprawkę]]. Dowódcy okręgów sprawowali władzę cywilną i wojskową. Byli to najczęściej weterani poprzednich zmagań wojennych przybyli z Północy. Przybywali na południe wraz z rzeszami popleczników i działając na pograniczu prawa zbijali oni ogromne majątki, głownie na sprzedaży urzędów i skonfiskowanych ziem. Miejscowa ludność nazywała ich ''[[carpetbagger]]ami'', ponieważ zjawiali się na południu tylko ze swoimi torbami podróżnymi – napełniając je podczas urzędowania. Gdy w 1869 roku na czele państwa stanął bohater północy z czasów wojny secesyjnej, republikanin, [[Ulysses Grant]], doszło dalszego nasilenia represji wobec mieszkańców południaPołudnia, gdyż nowy prezydent, w przeciwieństwie do poprzednika, nie próbował nawet powściągać republikańskiego radykalizmu. Sama mocna pozycja partii republikańskiej w tym okresie była wynikiem nie tylko wygranej wojny, ale poparcia [[Afroamerykanie|Afroamerykanów]], o których prawa wyborcze konsekwentnie walczyli republikanie.
 
Jeszcze w 1865 roku ogłoszono amnestię dla uczestników walk po stronie Konfederacji, pod warunkiem złożenia przysięgi na wierność [[Unia (Stany Zjednoczone)|Unii]]. Powołano do życia komórkę Zjednoczonego Komitetu Kongresu Stanów Zjednoczonych, w którym obradowały oba "Domy" Republikanów jak i Konfederatów. Komitet zajął się m.in. opracowywaniem [[Rezolucja (polityka)|rezolucji]] nowych [[Konstytucja|konstytucji]] stanowych. Poszczególne stany były przyjmowane do Unii dopiero po ich zaakceptowaniu. Zwycięzcy Republikanie całkowicie znieśli prawa wprowadzone na szczeblu centralnym przez Konfederatów. Dla sytuacji społecznej czarnej ludności USA (żyjącej nie tylko na terenie stanów wchodzących wcześniej w skład Konfederacji) największe znaczenie miała znosząca [[Niewolnictwo w Stanach Zjednoczonych|niewolnictwo]] [[13. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych]], która weszła w życie [[18 grudnia]] 1865 roku. Tym niemniej rzeczywista sytuacja czarnoskórej ludności nie uległa większym zmianom; w tym samym czasie powstał bowiem [[Ku Klux Klan]], a odpowiedzią legislatur stanowych południa na nowe porządki było uchwalanie tzw. Czarnych Kodeksów ([[Prawa Jima Crowa]]), które dyskryminacyjnie regulowały sytuacje ludności murzyńskiej po odzyskaniu przez nią wolności. W zakresie praw wyborczych kres dyskryminacji rasowej położyła [[15. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych|15. poprawka do konstytucji]], która weszła w życie w [[1870]] roku; w innych dziedzinach życia dyskryminacja w większym lub mniejszym stopniu utrzymała się aż do [[Lata 60. XX wieku|lat 60.]] [[XX wiek]]u, a niekiedy nawet dłużej.
 
Rekonstrukcja nie była okresem szczególnej pomyślności. Prezydentura Andrew Johnsona upłynęła pod znakiem sporów między prezydentem demokratą a republikańską większością w kongresie, dotyczących oprócz spraw czysto personalnych polityki wobec pokonanych stanów południa. Czas rządów Ulyssesa Granta kojarzony jest głównie z nieudolnością polityczną byłego wodza naczelnego i aferami, które szczególnie zaważyły na obrazie jego drugiej kadencji. Odbudowa gospodarcza po pierwszej wojnie totalnej, jaką była wojna secesyjna była procesem długotrwałym, mimo początków dynamicznej industrializacji, dopiero w 1871 zbiory bawełny powróciły do poziomu z przed 10 lat<ref>Historia Powszechna 1789-1870, Mieczysław Żywczyński, Warszawa 1979, str. 501</ref>. Era rekonstrukcji była okresem również ważnych wydarzeń w USA takich jak ukończenie budowy [[Pierwsza Kolej Transkontynentalna|kolei transkontynentalnej]], ostatnie zwycięstwo [[Indianie Ameryki Północnej|Indian]] nad armią USA, które miało miejsce 25 czerwca 1876 roku [[Bitwa nad Little Bighorn|nad Little Bighorn]] czy [[zakup Alaski]].
Era rekonstrukcji była okresem również ważnych wydarzeń w USA takich jak ukończenie budowy [[Pierwsza Kolej Transkontynentalna|kolei transkontynentalnej]], ostatnie zwycięstwo [[Indianie Ameryki Północnej|Indian]] nad armią USA, które miało miejsce 25 czerwca 1876 roku [[Bitwa nad Little Bighorn|nad Little Bighorn]] czy [[zakup Alaski]].
 
Okres rekonstrukcji kończy przyjęcie w 1877 kompromisu, nazwanego później od tej daty [[Kompromis 1877 roku|kompromisem 1877 roku]]. Było to porozumienie zawarte przed ostatecznym ustaleniem wyników [[Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1876 roku|wyborów prezydenckich]] przez specjalną Komisję Kongresu między przywódcami [[Partia Demokratyczna (USA)|Partii Demokratycznej]] i [[Partia Republikańska (USA)|Partii Republikańskiej]]. Republikanie zobowiązali się do zakończenia okupacji stanów Południa w razie zwycięstwa ich kandydata, [[Rutherford Hayes|Rutherforda Hayesa]] nad demokratą [[Samuel J. Tilden|Samuelem J. Tildenem]], który w 1876 roku zdobył przewagę w głosowaniu powszechnym, a mimo to komitet elektorów wybrał na prezydenta Hayesa, który dotrzymał umowy i wycofał wojska okupujące południePołudnie.
 
== Zobacz też ==
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Rekonstrukcja_(Stany_Zjednoczone)”