Węgrzy: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
poprawa linków
Linia 39:
Ani archeologia, ani źródła pisane nie dają żadnych wiadomości, co działo się z przodkami Węgrów w okresie od V wieku p.n.e. do V wieku n.e. Zajmowali oni wtedy terytorium o nie ustalonej lokalizacji zwane w późniejszych kronikach ''[[Magna Hungaria]]'' (łac. "Wielkie Węgry"), leżące albo na stepach [[Kubań|Kubania]] na [[Przedkaukazie|Przedkaukaziu]] (co sugerują zapożyczenia [[Alanowie|alańskie]] w węgierskim) albo między środkową [[Wołga|Wołgą]] a Uralem (co sugerują znaleziska archeologiczne, zwłaszcza cmentarzysko [[Bolsze Tigany]] w dzisiejszym [[Tatarstan]]ie). Obie te hipotezy są zasadnie krytykowane.
 
Między V a IX wiekiem n.e. większość pra-Węgrów wywędrowała z dotychczasowej siedziby na stepach poduralskich na południowy zachód. Pierwsza faza tej wędrówki zakończyła się osiedleniem na stepach na północnym wybrzeżu [[Morze Czarne|Morza Czarnego]] u granic [[Kaganat Chazarski|państwa chazarskiego]] - gdzieś między dolnym [[Don]]em a dolnym [[Dunaj]]em. Ich obecność tam jest poświadczona dla lat 30. IX wieku przez (dość niepewne czasowo) wzmianki w [[itinerarium]] ''[[Kitāb al-A'lāk an-Nafīsa]]'' [[Persowie|perskiego]] podróżnika [[Ahmad ibn Rusta|Ahmada ibn Rusty]] i w bizantyjskiej kronice ''[[Georgius monachus continuatus]]''. Brak wiadomości co do trasy tej wędrówki: możliwe, że pra-Węgrzy przybyli tu od razu spod Uralu, równie możliwe jednak, że po drodze - dopiero w tym okresie - koczowali na stepach przedkaukaskich między Kubaniem a Donem. Traktat bizantyjskiego cesarza [[Konstantyn VII Porfirogeneta|Konstantyna VII Porfirogenety]] ''[[De administrando imperio]]'' z połowy [[X wiek]]u powiada, że pra-Węgrzy mieszkali w krainie zwanej od imienia jednego z ich wodzów [[Lewedia|Levédia]], leżącej nad nie zidentyfikowaną rzeką "Chidmas" bądź "Chingilus", skąd zostali wyparci przez [[Pieczyngowie|Pieczyngów]] do krainy zwanej "Atelkuz(u)", co prawdopodobnie odpowiada węgierskiemu ''[[Etelköz]]'' ("międzyrzecze"). Wzajemny stosunek tych dwóch krain jest niepewny: mogły się pokrywać, Levédia mogła również stanowić tylko część Etelköz podległą jednemu z wodzów. Wybitny węgierski mediewista [[Gyula Kristó]] zidentyfikował "Chidmas" jako [[Kodyma (rzeka)|Kodymę]], "Chingilus" jako [[Inguł]] - dopływy dolnego biegu [[Boh]]u i na tej podstawie umieścił Levédię między Dunajem a Prutem, względnie między Prutem a Dniestrem. [[Geograf Bawarski]] w [[845]] zna Węgrów pod łacińską nazwą ''Ungare''.
 
W tym okresie pra-Węgrzy pozostawali pod intensywnymi politycznymi i kulturowymi wpływami [[Protobułgarzy|protobułgarskich]] i [[Chazarowie|chazarskich]] organizmów państwowych. Zapożyczenia w [[język starowęgierski|języku starowęgierskim]] świadczą o długotrwałych kontaktach z ludami [[ludy tureckie|tureckimi]] i [[ludy irańskie|irańskimi]].