Tatarzy w Polsce: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Pilot Pirx (dyskusja | edycje) uzupełnienie |
|||
Linia 15:
[[Plik:Lithuanian Tatars of Napoleonic army.JPG|thumb|240px|Tatarzy litewscy z epoki napoleońskiej]]
[[Plik:Bohoniki cmentarz muzulmanski 03.jpg|thumb|240px|Bohoniki – cmentarz muzułmański.]]
'''Tatarzy polscy''' – termin rozpowszechniony w [[II Rzeczpospolita|okresie międzywojennym]], określający [[Tatarzy|Tatarów]] mieszkających na dawnych terenach [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej Obojga Narodów]]. Dawniej nazywani również Tatarami litewskimi, co nie jest sprzeczne, gdyż Litwa i Polska stanowiły kulturowo jedną całość, było to więc określenie synonimiczne{{fakt}}.
== Pochodzenie ==
Linia 24:
Otrzymywane przez Tatarów hospodarskich, czyli pochodzących z arystokracji tatarskiej, liczne przywileje zapewniły im zachowanie pewnej autonomii i muzułmańskiej religii, rody (np. Glińscy, Szyryńscy, Barancewicze) otrzymywały herby i nadania ziemskie w zamian za służbę wojskową. Wraz ze starszyzną przybywali na Litwę tzw. Tatarzy-kozacy nie należący do rodów arystokratycznych, którzy parali się rolnictwem. Obie grupy otrzymały przywileje od Zygmunta II Augusta w latach [[1561]] i [[1568]], Stefana Batorego w [[1576]] roku, Zygmunta III Wazy w [[1609]] roku i Władysława IV w [[1634]] roku. Kolejną grupą społeczną byli płacący [[Podatek pogłówny|pogłówne]] tzw. Tatarzy miejscy, osiedleni na przedmieściach miast, których nie obejmowały królewskie i sejmowe przywileje. Według obliczeń historyków w XVI wieku ziemie Wielkiego Księstwa zamieszkiwało 3000-4000 Tatarów. Na przełomie XV i XVI wieku w wojsku polsko-litewskim pojawiły się pierwsze [[Rota (oddział)|roty]] tatarskie. W wyniku wojen z Moskwą część Tatarów przeniosła się do dóbr magnackich na Ukrainie.
W II połowie XVII i XVIII wieku szlachta tatarska w znacznym stopniu się spolonizowała, zaś Tatarzy w miastach ulegli wpływom [[Białoruś|białoruskim]]. W [[1673]] roku, z powodu negowania ich szlachectwa, część Tatarów polsko-litewskich przeszła na stronę armii [[sułtan]]a [[Mehmed IV|Mehmeda IV]], jednak wkrótce większość z nich wróciła na stronę polsko-litewską. W wyniku postanowień [[rozejm w Żurawnie|rozejmu w Żurawnie]] lipkowie mieli wrócić pod panowanie tureckie. Osiedli w pobliżu [[Kamieniec Podolski|Kamieńca Podolskiego]], posiłkując załogę turecką przeciw Polsce<ref>[[Kazimierz Jarochowski]], [http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/doccontent?id=14186 Dzieje panowania Augusta II od śmierci Jana III do chwili wstąpienia króla Karola XII na ziemię polską], Poznań 1856, s. 197.</ref>.
W okresie międzywojennym w granicach Polski żyło ok. 5,5 tysiąca Tatarów ([[województwo wileńskie (II Rzeczpospolita)|województwo wileńskie]], [[województwo nowogródzkie (II Rzeczpospolita)|nowogródzkie]] i [[województwo białostockie (II Rzeczpospolita)|białostockie]]).
Linia 30:
Tatarzy zachowali odrębność wyznaniową, tradycję pochodzenia i obyczaje, działał [[Związek Kulturalno-Oświatowy Tatarów RP]], [[Tatarskie Muzeum Narodowe w Wilnie]], [[Tatarskie Archiwum Narodowe]]. W czasie II wojny światowej Tatarzy ponieśli dotkliwe straty, szczególnie wśród inteligencji.
Po wojnie w granicach Polski pozostały 2 wsie tatarskie w dzisiejszym [[województwo podlaskie|województwie podlaskim]] ([[Bohoniki]] i [[Kruszyniany]]), ponadto Tatarzy żyją rozproszeni w [[Gdańsk]]u, [[Białystok|Białymstoku]], [[Warszawa|Warszawie]] i [[Gorzów Wielkopolski|Gorzowie Wielkopolskim]]. Według [[Narodowy Spis Powszechny 2011|narodowego spisu powszechnego 2011]] narodowość tatarską zadeklarowało 1916 osób, z czego 665 jako jedyną<ref>[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LUD_ludnosc_stan_str_dem_spo_NSP2011.pdf Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny 2011]</ref>.
Od [[28 grudnia]] [[1925]] roku działa [[Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej]] (z siedzibą w Białymstoku), a od [[1992]] [[Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej]] (z autonomicznymi oddziałami w Białymstoku i Gdańsku).
Linia 56:
* [[7 Pułk Tatarski Wielkiego Księstwa Litewskiego|2 Pułk Tatarski]]
* [[13 Pułk Ułanów Wileńskich]]
* [[Chorągiew tatarska Murzy Bohdanowicza]]
* [[Jazda tatarska]]
* [[Jan Murza Tarak Buczacki]]
| |||