Zamach stanu w Iranie (1953): Różnice pomiędzy wersjami

''' Zamach stanu w Iranie (1953)''' – zamach stanu, w rezultacie którego odsunięto od władzy [[Iran|irańskiego]] demokratycznego premiera [[Mohammad Mosaddegh|Mohammada Mosaddegha]] w 1953 roku. Zamach zaaranżowany został przez Wielką Brytanię (ponad nazwą "Operation Boot") i Stany Zjednoczone (pod nazwą Projekt TPAJAX)<ref>''Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez, and Decolonization''. I.B.Tauris. 2007. s. 775 oraz 1082. ISBN 9781845113476.</ref><ref>[http://www.foreignpolicy.com/articles/2013/08/18/cia_admits_it_was_behind_irans_coup Bryne, Malcolm (18 Augustkwietnia 2013). "CIA Admits It Was Behind Iran's Coup". Foreign Policy]</ref>.

Mossadeh starał się ograniczyć absolutną władzę szacha co gwarantowała konstytucja z 1906 roku, dzięki jego polityce Iran stał się krajem demokratycznym. Dokonana została również [[nacjonalizacja]] irańskiego przemysłu naftowego, kontrolowanego przez należącą do rządu Wielkiej Brytanii, Anglo-Persian Oil Company (obecnie znana jako [[BP (koncern)|BP]])<ref>[http://www.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a239339.pdf Kressin, W.K. "Prime Minister Mossadegh and Ayatullah Kashani"]</ref><ref>Milani, Abbas (2008-11-01). Eminent Persians. ISBN 9780815609070.</ref><ref>Milani, Abbas (2011-01-04). ''The Shah''. ISBN 9780230115620.</ref>. Zamach przeprowadzony został przez jednostki wojskowe generała Fazlollaha Zahediego. W wyniku zamachu szach Mohammad Reza Pahlawi, mógł dalej rządzić krajem jako monarcha absolutny. Aż do czasu [[islamska rewolucja irańska|obalenia szacha w lutym 1979 roku]] jego rządy opierały się głównie na wsparciu ze strony Stanów Zjednoczonych<ref>''U.S. foreign policy in perspective: clients, enemies and empire''. David Sylvan, Stephen Majeski, s. 121</ref><ref>[http://www.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a239339.pdf Kressin, W.K. "Prime Minister Mossadegh and Ayatullah Kashani"]</ref>.

W sierpniu 2013 roku, CIA oficjalnie przyznała się do tego, że była zaangażowana zarówno w planowanie i wykonanie zamachu; przekupywanie irańskich polityków, wojskowych, urzędników oraz szerzenie propuczystowskiej propagandy<ref>[http://www.theguardian.com/world/2013/aug/19/cia-admits-role-1953-iranian-coup Saeed Kamali Dehghan; Richard Norton-Taylor (19 Augustkwietnia 2013). "CIA admits role in 1953 Iranian coup". The Guardian. Retrieved 20 August 2013]</ref><ref>[http://rt.com/usa/iran-coup-cia-operation-647/ CIA finally admits it masterminded Iran’s 1953 coup RT News]</ref>. CIA określiła zamach jako przeprowadzony "pod kierunkiem CIA" i jako "akt polityki zagranicznej USA, opracowany i zatwierdzony na najwyższych szczeblach władzy"<ref>[http://edition.cnn.com/2013/08/19/politics/cia-iran-1953-coup/?hpt=po_c2 "In declassified document, CIA acknowledges role in '53 Iran coup". Cnn.com. Retrieved 2013-08-22]</ref>.