Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: {{Wikisource}} jest redirectem {{Wikiźródła}}
Linia 1:
'''Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku''' – przedstawiciel polskiego rządu w [[Wolne Miasto Gdańsk|Gdańsku]], reprezentujący polskie interesy i wykonujący uprawnienia [[Polska|Polski]] wobec Wolnego Miasta wynikające z [[Traktat wersalski|Traktatu Wersalskiego]] i umów polsko-gdańskich, rezydujący w mieście w latach 1920 - 1939. Komisarz stał na czele [[Komisariat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku|Komisariatu Generalnego RP]].
 
== Geneza ==
Linia 5:
Utworzenie stanowiska Komisarza Generalnego dla reprezentanta polskich interesów w Gdańsku stanowiło nawiązanie do czasów [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]], kiedy to król [[Stanisław August Poniatowski]] utrzymywał swojego rezydenta w tym mieście<ref name="Mikos">{{cytuj książkę |nazwisko = Mikos| imię = Stanisław| tytuł = Działalność Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku 1920 - 1939| wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe| miejsce = Warszawa| rok = 1971}}</ref>, był nim [[Aleksy Husarzewski]].
 
W jednym z projektów konwencji polsko-gdańskiej ze strony Polski padła propozycja, aby przedstawiciel RP otrzymał tytuł Rezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Nie zaakceptowały tego władze Gdańska. Tytuł Komisarza Generalnego pojawia się po raz pierwszy w tymczasowej umowie polsko-gdańskiej z 22 kwietnia 1920, a także w konwencji warszawskiej z 24 października 1921<ref name="Mikos">< /ref>. W kluczowym dla stosunków polsko-gdańskich dokumencie - [[konwencja polsko-gdańska (1920)|konwencji polsko gdańskiej z 9 listopada 1920]] - reprezentant Polski określony jest mianem przedstawiciela dyplomatycznego rządu polskiego, z siedzibą w Gdańsku<ref>weWe francuskim tekście autentycznym konwencji: en representant diplomatique du Gouvernement polonais résidence à Dantzig.</ref>.
 
== Spór o nazwę stanowiska ==
[[Plik:Gdańsk ulica Nowe Ogrody 27.JPG|thumb|260px|Budynek [[Komisariat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku|Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku]], w latach 1921-1939]]
Zarysowana wyżej kwestia różnego nazewnictwa reprezentanta Polski była, dla władz Gdańska, podstawą do odmawiania Komisarzowi Generalnemu tego miana i uporczywego tytułowania go ''przedstawicielem dyplomatycznym Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku''<ref>[[język niemiecki|niem.]] der diplomatische Vertreter der Republik Polen in Danzig.</ref>. W ten sposób adresowano całą korespondencję kierowaną do Komisarza ze strony władz miasta, ale jednocześnie przyjmowana była przez te władze korespondencja od Komisarza Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej, który niezmiennie używał nadanego mu przez rząd polski tytułu<ref name="Mikos">< /ref>.
Spór miał głębsze podłoże ustrojowe, bowiem [[Senat Wolnego Miasta Gdańska|Senat WMG]] dążył do uzyskania jak największej suwerenności i zanegowania zależności miasta od Polski. Przyjęcie, iż Komisarz jest jedynie ''przedstawicielem dyplomatycznym'' służyło temu właśnie celowi. Władze gdańskie nie brały jednak pod uwagę faktu, iż zakres kompetencji Komisarza był znacznie szerszy niż jakiegokolwiek przedstawiciela dyplomatycznego, a ponadto między Wolnym Miastem i Polską nie było stosunków dyplomatycznych, bowiem Gdańsk nie prowadził samodzielnej polityki zagranicznej i nie utrzymywał swojego przedstawicielstwa dyplomatycznego w żadnym kraju<ref name="Mikos">< /ref>.
 
== Zadania ==
Komisarz stał na czele Komisariatu Generalnego RP i przy jego pomocy wykonywał swoje zadania. Komisarz był zwierzchnikiem wszystkich polskich urzędów i instytucji na terenie WMG, ponadto był reprezentantem rządu polskiego i wszelka korespondencja pomiędzy polskimi a gdańskimi organami władzy musiała odbywać się za jego pośrednictwem. Zgodnie z konwencją polsko-gdańską z 9 listopada 1920, Polska prowadziła Sprawy Zagraniczne Wolnego Miasta. W tym zakresie miał też pewne kompetencje Komisarz, bowiem opieką polskich placówek zagranicznych mogli być objęci jedynie ci [[Obywatelstwo|obywatele]] Gdańska, którzy mieli w paszporcie wizę Komisarza. Ponadto Komisarz mógł wizytować, w imieniu rządu polskiego obce okręty zawijające do gdańskiego portu, a także przyjmować wizyty dowódców obcych okrętów bez zgody i wiedzy władz gdańskich<ref>uprawnienieUprawnienie to było przedmiotem sporu polsko-gdańskiego na przełomie 1922 - 23, pozytywnie dla Polski rozstrzygniętego.</ref>.
Komisarz miał przywilej [[eksterytorialność|eksterytorialności]].
Poza tym Komisarz Generalny wpływał na kadrową obsadę Komisariatu. Początkowo [[premier]], a następnie od 1923 [[Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Polska)|minister spraw zagranicznych]], w porozumieniu z Komisarzem, mianowali urzędników Komisariatu<ref name="Mikos">< /ref>.
Żadne zarządzenia władz i urzędów polskich, dotyczące ogółu ludności polskiej na terenie WMG, nie mogły być wydawane bez zgody Komisarza, zaś spory między nim a przedstawicielstwem jakiegoś ministerstwa w Gdańsku rozstrzygali wspólnie minister spraw zagranicznych i odpowiedni minister. Do obowiązków Komisarza należało przygotowywanie raportów zawierających sugestie, co do sposobu działalności dla tych ministerstw i urzędów, które miały swoich reprezentantów w WMG<ref name="Mikos">< /ref>.
 
== Komisarze Generalni RP w latach 1920 - 1939 ==
* [[Maciej Biesiadecki]] - 8 lutego 1920<ref>zostałZostał mianowany na stanowisko już w listopadzie 1919 jednak do Gdańska przybył dopiero w 1920.</ref> - 5 lipca 1921<ref>jegoJego następca mianowany na stanowisko 20 czerwca, objął je dopiero 5 lipca.</ref>.
* [[Leon Pluciński]] - 5 lipca 1921 - 1 października 1923<ref>formalnieFormalnie przestał być Komisarzem dopiero w styczniu 1924.</ref>.
* [[Kajetan Dzierżykraj-Morawski]] - 1 października 1923<ref name="Majchrowski">{{cytuj książkę |nazwisko=Majchrowski |imię=Jacek |autor link=Jacek Majchrowski |tytuł= Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej |wydawca= [[BGW]] |miejsce= Warszawa |rok=1994 |id= |isbn= 83 7066 569 1}}</ref> - 28 lutego 1924 (pełniący obowiązki).
* [[Henryk Strasburger]] - 28 lutego 1924 - 1 marca 1932<ref name="Mikos">< /ref><ref>inneInne źródła podają 4 lutego - to najprawdopodobniej data złożenia rezygnacji.</ref>.
* [[Kazimierz Papée]] - 15 marca 1932<ref name="Mikos">< /ref><ref>dataData faktycznego objęcia stanowiska, oficjalnie był Komisarzem od 25 lutego 1932.</ref> - 30 grudnia 1936.
* [[Marian Chodacki]] - 30 grudnia 1936<ref name="Mikos">< /ref><ref>dataData faktycznego objęcia stanowiska; Majchrowski podaje datę 16 grudnia 1936.</ref> - 1 września 1939.
 
{{Przypisy}}
 
== Zobacz też ==
* [[Kryzys gdański (1932)|Kryzys gdański 1932]]
 
* [[Kryzys gdański 1932]]
* [[Obrona Poczty Polskiej w Gdańsku]]
* [[Senat Wolnego Miasta Gdańska|Prezydenci Senatu Wolnego Miasta Gdańska]]
* [[Volkstag|Prezydenci Volkstagu Wolnego Miasta Gdańska]]
* [[Wysocy Przedstawiciele Ligi Narodów w Wolnym Mieście Gdańsku]]
* [[Dyrekcja Kolei w Gdańsku]]
 
{{Przypisy}}
{{DEFAULTSORT:Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku}}
 
{{DEFAULTSORTSORTUJ:Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku}}
[[Kategoria:Polityka Wolnego Miasta Gdańska]]