Litr: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
polskie znaki, odpowiedź,
Anulowanie wersji 43987608 autora 2A02:A03F:682:7300:DC66:2873:451E:F48 (dyskusja), drobne redakcyjne, drobne merytoryczne, poprawa linków
Linia 11:
! Podwielokrotność !! Nazwa !!colspan="2"| Symbole !!colspan="2"| Równoważna objętość
|-
| 10<sup>0</sup> l || '''litr''' || l || L || dm<sup>3</sup> || [[decymetr]] [[³|sześcienny]]
| 10<sup>0</sup> l || '''litr''' || l || L || dm<sup>3</sup> || [[decymetr]] [[³|sześcienny]]
|-
| 10<sup>1</sup> l || '''[[deka]]<nowiki>litr</nowiki>''' || dal || daL ||colspan="2"| &nbsp;
| 10<sup>−1</sup> l || '''[[decy]]<nowiki>litr</nowiki>''' || dl || dL ||colspan="2"| &nbsp;
|-
| 10<sup>2</sup> l || '''[[hekto]]<nowiki>litr</nowiki>''' || hl || hL ||colspan="2"| &nbsp;
| 10<sup>−2</sup> l || '''[[centy]]<nowiki>litr</nowiki>''' || cl || cL ||colspan="2"| &nbsp;
|-
| 10<sup>3</sup> l || '''[[kilo]]<nowiki>litr</nowiki>''' || kl || kL || m<sup>3</sup> || [[metr]] [[³|sześcienny]]
| 10<sup>−3</sup> l || '''[[mili]]<nowiki>litr</nowiki>''' || ml || mL || cm<sup>3</sup> || [[centymetr]] [[³|sześcienny]]
|-
| 10<sup>6</sup> l || '''[[mega]]<nowiki>litr</nowiki>''' || Ml || ML || dam<sup>3</sup> || [[dekametr]] [[³|sześcienny]]
| 10<sup>−6</sup> l || '''[[mikro]]<nowiki>litr</nowiki>''' || µl || µL || mm<sup>3</sup> || [[milimetr]] [[³|sześcienny]]
|-
| 10<sup>9</sup> l || '''[[giga]]<nowiki>litr</nowiki>''' || Gl || GL || hm<sup>3</sup> || [[hektometr]] [[³|sześcienny]]
| 10<sup>−9</sup> l || '''[[nano]]<nowiki>litr</nowiki>''' || nl || nL || 10<sup>6</sup> µm<sup>3</sup> ||
|-
| 10<sup>12</sup> l || '''[[tera]]<nowiki>litr</nowiki>''' || Tl || TL || km<sup>3</sup> || [[kilometr]] [[³|sześcienny]]
| 10<sup>−12</sup> l || '''[[piko]]<nowiki>litr</nowiki>''' || pl || pL || 10<sup>3</sup> µm<sup>3</sup> ||
|-
| 10<sup>15</sup> l || '''[[peta]]<nowiki>litr</nowiki>''' || Pl || PL || 10<sup>3</sup> km<sup>3</sup> ||
| 10<sup>−15</sup> l || '''[[femto]]<nowiki>litr</nowiki>''' || fl || fL || µm<sup>3</sup> || [[mikrometr]] [[³|sześcienny]]
|-
| 10<sup>18</sup> l || '''[[eksa]]<nowiki>litr</nowiki>''' || El || EL || 10<sup>6</sup> km<sup>3</sup> ||
| 10<sup>−18</sup> l || '''[[atto]]<nowiki>litr</nowiki>''' || al || aL || 10<sup>6</sup> nm<sup>3</sup> ||
|-
| 10<sup>21</sup> l || '''[[zetta]]<nowiki>litr</nowiki>''' || Zl || ZL || Mm<sup>3</sup> || [[megametr]] [[³|sześcienny]]
| 10<sup>−21</sup> l || '''[[zepto]]<nowiki>litr</nowiki>''' || zl || zL || 10<sup>3</sup> nm<sup>3</sup> ||
|-
| 10<sup>24</sup> l || '''[[jotta]]<nowiki>litr</nowiki>''' || Yl || YL || 10<sup>3</sup> Mm<sup>3</sup> ||
| 10<sup>−24</sup> l || '''[[jokto]]<nowiki>litr</nowiki>''' || yl || yL || nm<sup>3</sup> || [[nanometr]] [[³|sześcienny]]
|}
 
Linia 48:
Nazwa jednostki pochodzi od starofrancuskiej miary objętości o nazwie ''litron'', która w Polsce została zaadaptowana pod nazwą [[Kwarta (jednostka objętości)|kwarty]].
 
W [[1793]] r. litr został zdefiniowany we [[Francja|Francji]] jako 1 decymetr sześcienny, w ramach tworzenia nowego "Republikańskiego Układu Miar", po zwycięstwie [[rewolucja francuska|Wielkiej Rewolucji Francuskiej]].
 
W [[1879]] r., [[Międzynarodowy Komitet Miar i Wag]] (''Comité International des Poids et Mesures'', CIPM) włączył tę jednostkę do swojego układu miar i oznaczył ją symbolem "l" (mała litera L''el'').
 
W [[1901]] r. 3. [[Generalna Konferencja Miar]] (''Conférence Générale des Poids et Mesures'', CGPM) zmieniła definicję litra na:
: ''Jest to objętość jaką zajmuje 1 [[kilogram|kg]] [[woda destylowana|wody destylowanej]] w [[temperatura|temperaturze]] 3,98&nbsp;°C przy [[ciśnienie|ciśnieniu]] 1 [[Atmosfera fizyczna|atm]] = 760 [[Metr|mm]] [[Rtęć|Hg]] (1013,25 [[Paskal|hPa]])''
 
W [[1964]] r., na 12. Konferencji ponownie przywrócono definicję litra jako 1 dm³, po to aby uzgodnić tę jednostkę z układem SI. Okazało się bowiem, że ze ścisłej definicji [[metr]]a w układzie SI i dokładnych pomiarów [[gęstość|gęstości]] wody, wynika że 1 [[kilogram|kg]] tej cieczy w 3,98&nbsp;°C zajmuje 1,000028 dm³, a nie 1 dm³.
 
== Uwagi praktyczne ==
Wbrew rozpowszechnionym opiniom 1 l [[Woda pitna|wody wodociągowej w warunkach domowychpitnej]] (czyli w temperaturze ok. 20&nbsp;°Cwodociągowej) nie ma nigdy masy wynoszącej dokładnie 1 kg. WodaZawiera wodociągowa, zawierającaona pewne, zmienne ilości [[sole mineralne|soli mineralnych]] ([[jon]]ów nieorganicznych), orazsubstancji dodawanych w procesie [[Uzdatnianie wody|uzdatniania]] i inne śladowe zanieczyszczenia,. W efekcie ma nieco mniejsząinną gęstość odniż wodywoda destylowanejczysta chemicznie. Różnice w gęstości między wodą destylowanączystą i wodociągową mogą dochodzić do ok. 2%. Ponadto gęstość wody destylowanej zmienia się znacząco z temperaturą, w granicach do 10%. Np. woda destylowana w temperaturze 4&nbsp;°C ma gęstość 0,999719 kg/l, zaś w temperaturze 40&nbsp;°C już tylko 0,9922175 kg/l<ref group=uwaga>Zależność ta wykorzystywana jest w tzw. [[Termometr Galileusza|termometrze Galileusza]], pozwalającym ocenić temperaturę otoczenia.</ref>. Sumując oba efekty, 1 l wody wodociągowej w temperaturze pokojowej może miećma masę zwykle w zakresie od ok. 0,989 do ok. 0,993 kg{{fakt|data=2015-11}}.
{{Uwagi}}
 
== Ciekawostki ==
'''Pikolitr''' jest używany do określenia objętości kropli atramentu zużywanego w drukarkach (np. w drukarce serii HP DeskJet 3420, kropla ma objętość 17 pikolitrów).
{{przypisy}}