Związek Walki Młodych: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Poprawa linkowań po przenosinach artykułów oraz drobne redakcyjne przy użyciu AWB
Linia 1:
[[Plik:Zwiazek Walki Mlodych - gravestone.jpg|thumb|Grób założycieli i organizatorów ZWM na [[Cmentarz Wojskowy na Powązkach|Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie]]]]
'''Związek Walki Młodych''' ('''ZWM''') – polska [[komunizm|komunistyczna]] organizacja młodzieżowa, posiadająca grupy bojowe, utworzona w [[Konspiracja|podziemiu]], pomiędzy styczniem a sierpniem 1943 roku<ref name=ms>Mały Słownik Historii Polski, Warszawa 1997, s. 242.</ref> przez byłych członków [[Komunistyczny Związek Młodzieży Polskiej|Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej]], [[Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej "Życie"„Życie”|OMS "Życie"„Życie”]] oraz [[Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej "Spartakus"„Spartakus”|Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej "Spartakus"„Spartakus”]] z inicjatywy [[Hanka Sawicka|Hanny Szapiro-Sawickiej]]<ref>Encyklopedia Powszecgna PWN, ISBN 83-01-00000-7 T.1-4</ref><ref>Andrzej Werblan „Władysław Gomułka. Sekretarz Generalny PPR” Książka i Wiedza 1988 ISBN 83-05-11972-6 str. 115</ref>. ZWM stanowił młodzieżową przybudówkę [[Polska Partia Robotnicza|Polskiej Partii Robotniczej]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= [[Piotr Gontarczyk|Gontarczyk]] | imię= Piotr | tytuł= Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941-1944) | data=2006 | wydawca=Fronda | miejsce=Warszawa | isbn= | strony=80}}</ref>, realizującą priorytety [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckiej]] [[racja stanu|racji stanu]] – jej podporządkował swoją taktykę propagandową i realizowane akcje, w tym akcje zbrojne<ref name=IPN>{{cytuj stronę| url = http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/398/4920/Zwiazek_Walki_Mlodych__Zwiazek_Mlodziezy_Polskiej.html| tytuł = Związek Walki Młodych – Związek Młodzieży Polskiej, Informacja historyczna, Instytut Pamięci Narodowej| data dostępu = 25 kwietnia 2009}}</ref>. We wrześniu 1943 roku Zarząd Główny ZWM wydał swoją ''Deklarację programową'', w której określił podstawowe cele działalności Związku<ref name=ms59>Mały Słownik Historii Polski, Warszawa 1959, s. 237-238.</ref>. Związek Walki Młodych rozwiązany został 21 lipca 1948 roku, wchodząc w skład nowo założonego [[Związek Młodzieży Polskiej|Związku Młodzieży Polskiej]]<ref name=ms/>.
 
== Geneza i początki działalności ==
Linia 14:
 
(...)Kaci hitlerowscy uderzyli przede wszystkim w rdzeń naszego narodu – w młodzież.
Pozbawić naród młodzieży – to zgnębić jego teraźniejszą walkę, to przekreślić jego przyszłość. Zmuszono nas do niewolniczej pracy na rzecz wroga. Pozbawiono nas szkół i oświaty, abyśmy wyrośli na "naród„naród parobków"parobków” w służbie "narodu„narodu panów"panów”.(...)
 
(...)Ofiara krwi i życia młodzieży polskiej nie będzie daremną. Z trudu naszego i walki powstanie nowa, radosna Ojczyzna. Jest tyle bogactw w naszym kraju. Tyle ziemi jest w naszej Ojczyźnie. Mamy wszelkie warunki ku temu, aby w Polsce nie było już nigdy głodu, nędzy i bezrobocia. (...)Równy start w życiu zapewni młodzieży należne jej miejsce w życiu narodu. Prawo nasze ku temu dokumentuje pokaźna danina krwi młodzieży w walce o wyzwolenie narodu. (...)
Linia 33:
=== Akcje zbrojne ===
[[Plik:Tablica upamiętniająca zamachy na Cafe Club dokonane przez Romana Boguckiego i Mirosława Krajewskiego na budynku przy ul. Nowy Świat 15 w Warszawie.JPG|thumb|Tablica upamiętniająca zamachy na Cafe Club dokonane przez [[Roman Bogucki|Romana Boguckiego]] i Mirosława Krajewskiego na [[Kamienica przy ulicy Nowy Świat 15/17 w Warszawie|budynku przy ul. Nowy Świat 15 w Warszawie]].]]
Działalność ZWM polegała w tym czasie głównie na dokonywaniu akcji bojowych i dywersyjnych na liniach komunikacyjnych. ZWM najbardziej jest jednak znany z akcji kontrterrorystycznych przeciwko Niemcom. Jedną z pierwszych akcji ''Związku'' było spalenie niemieckiego baraku wojskowego przy [[Ulica Czerniakowska w Warszawie|ul. Czerniakowskiej]] w [[Warszawa|Warszawie]]. Operacja, dowodzona przez Tadeusza Olszewskiego, była wspierana przez dwóch członków [[Armia Krajowa|AK]] – przyjaciół Olszewskiego, którzy ubezpieczali akcję. W ramach akcji odwetowych ZWM przeprowadził także zamachy na niemiecką restaurację ''Mitropa'' oraz na redakcję znanej ''[[Gadzinówka|gadzinówki]]'' – [[Nowy Kurier Warszawski|Nowego Kuriera Warszawskiego]]<ref name=ZWM/>. W ramach odwetu za śmierć "Zawiszy"„Zawiszy”, "Wiktora"„Wiktora” i Hanki Sawickiej grupa młodych lewicowców uderzyła na "[[Bar Podlaski w Warszawie|Bar Podlaski]]", zarezerwowany tylko dla Niemców; w efecie akcji zginęło 6 Niemców, a wielu zostało rannych. Akcję w Barze Podlaskim powtórzono 23 pażdziernika 1943 roku. Wtedy od granatów ZWM-owców zginęło 11 [[Waffen-SS|SS]]-manów, a kolejnych kilkunastu było rannych. 11 tegoż roku w odpowiedzi na rozstrzelanie 200 więźniów Pawiaka ZWM przeprowadził atak na Café Club przy ul. Nowy Świat 15. Akcją tą starali się udowodnić, że nie są gorsi od oddziałów szturmowych GL, które przprowadziły taką [[Zamachy Gwardii Ludowej na Café Club|akcję]] w październiku 1942. Obie te akcje ZWM zostały potępione przez Armię Krajową, która wtedy jeszcze kierowała się taktyką - jak podkreślała prasa AK - "stania„stania z karabinem u nogi"nogi”, tzn. czekania na sygnal z Londynu do rozpoczęcia ogólnonarodowego powstania.
 
Akcje zbrojne ZWM tak ocenił prof [[Tomasz Strzembosz]]: "Wszystkie„Wszystkie trzy dotychczasowe serie: z 24 października 1942 r., z 17 stycznia 1943 r. i seria lipcowa, stały się próbą praktycznej realizacji zasady odpowiedzialności zbiorowej wszystkich [[Niemcy|Niemców]] za to, co działo się w okupowanej Warszawie, próbą odpowiedzenia tą samą bronią, jaką stosowali Niemcy od początku [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacji]]. Była to strategia walki [[konspiracja|konspiracyjnej]] zupełnie uzasadniona, choć zasadniczo odmienna od strategii realizowanej przez komórki kierującej akcją dywersyjno-bojową [[Armia Krajowa|AK]], która uderzając najczęściej w wybranych przedstawicieli aparatu okupacyjnego (zwłaszcza policji i administracji cywilnej), usiłowała oddziaływać w ten sposób na postawę aparatu, aby stworzyć lub poszerzyć szczelinę pomiędzy policją i aparatem cywilnym a [[Wehrmacht]]em."<ref>[[Tomasz Strzembosz|T. Strzembosz]], ''Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939-1945'', Warszawa 1983, s. 395, ISBN 83-06-00717-4 </ref>
 
Czynniki podziemne związane z [[Rząd RP na uchodźstwie|rządem RP na uchodźstwie]] oceniły powyższą taktykę walki jako "bezwzględną„bezwzględną i zbrodniczą"zbrodniczą”. Wystąpienia zbrojne, których efektem było pozbawianie życia kilku lub kilkunastu przypadkowo trafionych Niemców prowokowały bowiem masowe represje wśród Polaków.
Metoda prowokowania niemieckich środków odwetowych miała mieć charakter celowy - w ten sposób mało liczne w porównaniu do [[Armia Krajowa|AK]] organizacje zbrojne związane z [[Polska Partia Robotnicza|PPR]] "w„w stanie ogólnego chaosu, anarchii, (...) w nastroju ślepej żądzy odwetu i rozpaczy"rozpaczy” wśród ludności polskiej, mogły łatwiej "wypłynąć„wypłynąć na wierzch"wierzch”<ref>[[Jan Nowak-Jeziorański|J. Nowak-Jeziorański]], ''Kurier z Warszawy'', Kraków 2005, s. 152, ISBN 83-240-0535-8 </ref>.
 
=== Udział w [[Powstanie warszawskie|powstaniu warszawskim]] ===
Linia 44:
 
=== Działalność propagandowa ===
ZWM prowadził również działalność propagandową zwróconą przeciwko okupantowi niemieckiemu, a także polskim czynnikom podziemnym związanym z [[Rząd RP na uchodźstwie|rządem RP na uchodźstwie]]<ref>Meldunek "Zycha"„Zycha”, [w:] Kurier z Warszawy, Kraków 2005, s. 482.</ref>. Zadania propagandowe ZWM realizował przede wszystkim poprzez wydawanie własnego konspiracyjnego pisma pt. "[[Walka Młodych]]"<ref name=ms/>, drukowanie i rozpowszechnianie ulotek oraz organizowanie przymusowych wieców w lokalach zamkniętych (m.in. w [[Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie]] oraz w zakładzie "Gołębiewski„Gołębiewski i Synowie"Synowie” w Warszawie w grudniu 1943 r.)<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Pietrzak | imię= Tadeusz | tytuł= Propagandówka, [w:] Wspomnienia ZWM-owców | data=1979 | wydawca=[[Wydawnictwo „Iskry”|Iskry]] | miejsce=Warszawa | isbn= | strony=118-119}}</ref> Związek prowadził także działalność w zakresie [[mały sabotaż|małego sabotażu]] umieszczając na murach czy chodnikach napisy o treści patriotycznej i antyhitlerowskiej oraz kreśląc rysunki i karykatury ośmieszające okupanta<ref name=ZWM/>.
 
=== Kierownictwo ''Związku'' ===
Linia 54:
[[Plik:ZWM Monument Poznan.JPG|thumb|[[Pomniki i rzeźby na Cytadeli w Poznaniu|Pomnik ZWM]] na [[Park Cytadela|Cytadeli]] w [[Poznań|Poznaniu]]]]
[[Plik:Tablica ZWM Kutno.JPG|thumb|Pomnik poświęcony 35 leciu powstania ZWM w [[Kutno|Kutnie]]]]
Po wojnie ZWM współuczestniczył w tworzeniu i obronie systemu "władzy„władzy ludowej"ludowej” – m.in. bojówki ZWM brały udział w tłumieniu młodzieżowych demonstracji antykomunistycznych w grudniu 1945 r. w Łodzi oraz w kwietniu 1946 r. w Szczecinie<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= Kamiński | imię= Łukasz | tytuł= Odważni, młodzi ludzie 1944-1989 [w:] Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej| data=2001 | wydawca=[[Instytut Pamięci Narodowej]] | miejsce=Warszawa | isbn= | strony=nr 3}}</ref> i napadach na chłopów w związku z przymusowym ściąganiem kontyngentów<ref name=IPN/>. Członkowie ZWM byli w tych okolicznościach częstym obiektem ataków podziemia antykomunistycznego. Między innymi siedmiu członków tej organizacji, którzy powracali z pochodu 1-majowego, zostało w okolicach [[Lubartów|Lubartowa]] zastrzelonych przez oddział [[Wolność i Niezawisłość|WiNu]] pod dowództwem [[Zdzisław Broński|Zdzisława Brońskiego]] pseud. Uskok<ref>[http://podziemiezbrojne.blox.pl/2006/03/Kpt-Zdzislaw-Bronski-Uskok-1912-1949-czesc-1.html http://podziemiezbrojne.blox.pl]</ref>.
 
Jeszcze w końcowym okresie wojny ''Związek'' rozpoczął działania mające na celu zasiedlenie i odbudowę tzw. "[[Ziemie Odzyskane|Ziem Odzyskanych]]". Jego członkowie tworzyli specjalne grupy osiedleńcze, które pomagały między innymi w organizacji władz oraz punktów informacyjnych czy żywnościowych. Zachęcano także zamieszkałą w Polsce centralnej młodzież do wyjazdu i osiedlenia się na zachodzie<ref name=ZWM/>.
 
''Związek'' agitował także za nową władzą<ref name=ms/> prowadząc działalność indoktrynacyjną oraz walkę ideologiczną – m.in. poprzez atakowanie tych profesorów uniwersyteckich, którzy nie chcieli służyć komunistycznej władzy oraz poprzez donosy jak i przez zmuszanie do publicznej samokrytyki<ref>http://www.osiedlearmiikrajowej.republika.pl/gw1.jpg</ref>. Agitacyjna działalność ''Związku'' uwidoczniła się zwłaszcza podczas kampanii wyborczej przed [[Referendum ludowe|Referendum ludowym]] w 1946 oraz przed [[Wybory do Sejmu Ustawodawczego w 1947 roku|Wyborami do Sejmu Ustawodawczego]] z 1947 roku.
Linia 62:
ZWM współkształtował również komunistyczny aparat państwowy. Członków organizacji kierowano między innymi do [[Rada narodowa (PRL)|Rad Narodowych]] wszystkich szczebli<ref name=ZWM/>. Szacuje się, iż od 15 do 20 procent byłych członków zasiliło [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|Urząd Bezpieczeństwa Publicznego]], [[Milicja Obywatelska|Milicję Obywatelską]] oraz [[Ludowe Wojsko Polskie]]<ref name=ZWM/> w tym ponad 20 tys. członków ZWM-u wstąpiło w szeregi [[Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej|Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej]] co stanowiło blisko 15%<ref name=ZWM/> jej składu<ref>http://www.osiedlearmiikrajowej.republika.pl/nto1.jpg.</ref>.
 
Pojawiają się również opinie, iż "''ZetWueMowcy''" aktywnie uczestniczyli w likwidacji, związanego z [[Rząd RP na uchodźstwie|rządem RP na uchodźstwie]], powojennego, antykomunistycznego<ref>Niekiedy używa się dla określenia powojennego podziemia miana '''niepodległościowy''' choć jest to określenie nieprawidłowe z punktu widzenia [[Prawo międzynarodowe|Prawa Międzynarodowego Publicznego]], które wyraźnie rozróżnia terminy [[niepodległość]] i [[suwerenność]].</ref> podziemia<ref name=IPN/>. Jednakże prof. [[Andrzej Paczkowski|A. Paczkowski]] zauważa, iż Związku Walki Młodych "nie„nie należy ściśle wiązać ze zbrodniami powojennego aparatu przemocy"przemocy”<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko= wywiad z prof. A. Paczkowskim | imię= | tytuł= Kto patronem ulicy, a kto dzielnicy | data=25-26 lutego 2006 | wydawca=Nowa Trybuna Opolska | miejsce=Opole | isbn= | strony=}}</ref>.
 
Znaczący był udział jego członków w odbudowie gospodarki ze zniszczeń wojennych i przemianach społeczno-gospodarczych. Uczestniczyli oni między innymi w przeprowadzeniu [[Reforma rolna w Polsce (1944)|Reformy rolnej]] zapowiedzianej przez [[Manifest PKWN]]. Działalność ta rozpoczęła się już w 1944 i polegała na tworzeniu brygad parcelacyjnych, które rozdzielały odebrane grunty pomiędzy miejscową ludność wiejską. Brygady te były często obiektem ataków ze strony antykomunistycznego podziemia, które pociągały za sobą ofiary także wśród ''ZetWueMowców''<ref name=ZWM/>. W 1948 roku ZWM został rozwiązany, współtworząc [[Związek Młodzieży Polskiej]]<ref name=ms/>.
 
Po wojnie organem prasowym Związku pozostawała "[[Walka Młodych]]". Wraz z rozrostem organizacji powstał kolejny periodyk pt. "Poradnik„Poradnik Oświatowy"Oświatowy”.
 
== Członkowie ==