Wojna polsko-rosyjska (1632–1634): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Mathiasrex (dyskusja | edycje) drobne techniczne |
m drobne redakcyjne |
||
Linia 16:
|siły1 = 25 000<br />158 dział
|siły2 = 30 000<br />170 dział<br />kilka tysięcy [[Kozacy zaporoscy|Kozaków zaporoskich]]
|straty1 =
|straty2 =
}}
'''Wojna polsko-rosyjska 1632-1634''' (wojna smoleńska, VI wojna polsko-rosyjska) wybuchła wkrótce po śmierci Zygmunta III Wazy. Armia rosyjska wkroczyła na ziemie [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]] i okrążyła [[Smoleńsk]]. Po 2 latach blokady miasta, oblegajacą Smoleńsk armię rosyjską otoczyły siły polsko-litewsko-kozackie zmuszając Rosjan do kapitulacji. Armie Rzeczypospolitej wkroczyły na ziemie rosyjskie, a niebawem wojna zakończyła się podpisaniem [[pokój w Polanowie|pokoju w Polanowie]].
Linia 24:
Tuż po zakończeniu [[Wojna polsko-rosyjska 1609-1618|wojny polsko-rosyjskiej z lat 1609-1618]] w Rosji powstała partia wojenna, której zamiarem było przygotowanie odwetu za doznane od Rzeczypospolitej krzywdy i upokorzenia. W jej skład weszli najbliżsi współpracownicy [[Filaret (patriarcha Moskwy)|patriarchy Filareta]] – kniaź [[Iwan Czerkaski]], kniaź [[Borys Łykow]], okolniczy [[Artemij Izmaiłow]] oraz dowódca obrony [[Smoleńsk]]a Michał Szein.
Świat zdawał sobie sprawę, że Rosja będzie chciała zrewanżować się Rzeczypospolitej za doznane upokorzenia. Stąd co jakiś czas pojawiały się propozycje antypolskiego sojuszu – w 1620 [[Gustaw II Adolf]] proponował wspólne uderzenie na Rzeczpospolitą, na co Rosja nie przystała z braku zaufania co do rzeczywistych [[Szwecja|szwedzkich]] intencji. Z kolei rok później z propozycją sojuszu wystąpiła [[Imperium
Pamiętna własnych smutnych doświadczeń Rosja postanowiła na razie nie angażować się w żadne antypolskie sojusze i skoncentrować się na rozbudowie i modernizacji własnej armii. Z tego powodu odrzucono drugą propozycję sojuszu przeciwko Rzeczypospolitej ze strony Gustawa Adolfa, złożoną w 1626 roku.
Linia 85:
Przygotowania wojenne objęły także prace fortyfikacyjne – przystąpiono do remontu umocnień wielu miast i zamków. Najbardziej intensywne prace prowadzono w latach 1630-1631 – kierownikami byli wojewodowie, a właściciele ziemscy zobowiązani zostali do oddelegowania wyznaczonej liczby poddanych do robót fortyfikacyjnych. Szczególną wagę przywiązano do polepszenia umocnień [[Wiaźma|Wiaźmy]] i [[Możajsk]]a, które leżały na drodze ze Smoleńska do Moskwy. Poprawiono także umocnienia [[Briańsk]]a, [[Rylsk (miasto)|Rylska]], [[Masalsk]]a, [[Kozielsk]]a, [[Kaługa (miasto)|Kaługi]], [[Woroneż]]a, [[Putywl]]a i [[Kursk]]a.
By wzmocnić swe siły car próbował nakłonić do wojny [[Kozacy dońscy|Kozaków dońskich]] i [[Kozacy uralscy
Rosja, pomimo niedokończonych reform, postanowiła przystąpić do wojny, pragnąc wykorzystać zamieszanie związane z bezkrólewiem i wolną elekcją, licząc na zdobycie Smoleńska jeszcze przed wyborem nowego króla Polski.
== Przygotowania wojenne Polski ==
[[Województwo smoleńskie]], wkrótce po jego odzyskaniu w 1611 roku, podzielono na dwa powiaty: smoleński i starodubowski. Powiaty podzielone zostały na ujezdy, które były moskiewskimi jednostkami wojskowo-administracyjnymi, pozostawionymi na [[
W razie wojny hetmani zaciągali żołnierzy i kierowali ich do podległych sobie twierdz. Ponieważ od wystawienia [[list przypowiedni|listów przypowiednich]] do wystawienia zaciężnej roty mija dużo czasu, a sami Kozacy są zbyt słabą siłą w przypadku dłuższego oblężenia, obrona zamków Smoleńszczyzny, Czernihowszczyzny i Siewierszczyzny wzmocniona została przez [[pospolite ruszenie]], gdzie obywatele każdego z ujezdów mieli obowiązek stawiać się w murach odpowiednich twierdz. W odróżnieniu od reszty Rzeczypospolitej obowiązek pospolitego ruszenia obejmował całą szlachtę bez względu na posiadany majątek. Jeśli szlachcic służył już w wojsku zaciężnym musiał posyłać zastępcę. Pospolite ruszenie tych ziem powiększane było dodatkowo o tych mieszczan, którzy posiadali nadania ziemskie. Za niestawienie się na pospolite ruszenie groziła konfiskata dóbr (po wojnie skonfiskowano z tego powodu dobra 13 osób). Pospolite ruszenie tych obszarów miało wyższą wartość bojową, gdyż na ogół ziemię nadawano tu byłym żołnierzom. Mieszczan angażowano do obrony dopiero wtedy, gdy dochodziło do bezpośredniej walki z oblegającym miasto nieprzyjacielem. Obroną Smoleńszczyzny kierował w całości [[wojewodowie smoleńscy|wojewoda smoleński]] – od 1625 roku był nim [[Aleksander Korwin Gosiewski]]. Nowy wojewoda smoleński szybko zorientował się, że szykuje się atak ze strony Rosji, toteż zaraz po objęciu obowiązków (w 1629 roku) przystąpił do prac nad podniesieniem obronności Smoleńska i innych zamków w województwie.
Linia 153:
Korzystając z bezkrólewia po śmierci króla Polski Zygmunta III Wazy, wojska rosyjskie 30 września 1632 roku przekroczyły granice Rzeczypospolitej, zrywając tym samym zawarty 14 lat wcześniej rozejm. Nie było to zaskoczeniem, gdyż powszechna była świadomość, że Rosja nie pogodziła się ze stratami poniesionymi w ostatniej wojnie i tylko czekała na okazję do rewanżu. Dodatkowym motywem była powszechna wtedy opinia o wielkim znaczeniu strategicznym Smoleńska, który z jednej strony uważano za bramę prowadzącą do [[Moskwa|Moskwy]], a z drugiej za bramę prowadzącą do [[Wilno|Wilna]]. Ponadto liczne krzyżujące się w Smoleńsku drogi handlowe dawały wielkie korzyści gospodarcze posiadającemu to miasto państwu.
Oprócz Smoleńska ziemi smoleńskiej broniło wiele mniejszych twierdz – były to [[Biełyj|Biała]], [[Dorogobuż|Dorohobuż]], [[
Po przekroczeniu 30 września granicy wojska rosyjskie nie napotkały większego oporu, toteż bez trudu opanowały szereg małych twierdz broniących dostępu do Smoleńska. Na początku października pułki rosyjskie naruszyły granicę na szerokim, liczącym 700 kilometrów, froncie ciągnącym się od Inflant po ziemię czernihowską. Skoncentrowane w Rżewie wojska Szymona Prozorowskiego oraz stojące w Kałudze siły Bogdana Nagoja zaatakowały zamki na północ i południe od Smoleńska. Inni wojewodowie podjęli próbę odzyskania zamków utraconych w [[rozejm w Dywilinie|rozejmie dywilińskim]].
Linia 175:
Pod Smoleńsk Rosja wysłała jednostki cudzoziemskie oraz rosyjskie pułki piechoty przeszkolone na sposób zachodnioeuropejski – łącznie 4 pułki cudzoziemskie w sile 3461 żołnierzy oraz 4 pułki rosyjskie wyszkolone na wzór cudzoziemski (czyli „pułki sołdatskie” – każdy po 1776 żołnierzy) dowodzone przez Aleksandra Lesleya, [[Indrykt van Damm|Indrykta van Damma]], [[Wilhelm Rozworn|Wilhelma Rozworna]] i [[Tobiasz Unzen|Tobiasza Unzena]]. Reszta sił rosyjskich miała za zadanie wtargnąć w głąb Rzeczypospolitej, by sparaliżować obronę i uniemożliwić dotarcie odsieczy. Rzeczpospolita w chwili ataku dysponowała niewielką armią w sile zaledwie 7000-8000 żołnierzy, toteż obronę Smoleńska wspomagały niewielkie siły dowodzone przez [[hetman polny litewski|hetmana polnego litewskiego]] [[Krzysztof Radziwiłł (młodszy)|Krzysztofa Radziwiłła]]. Radziwiłł pomimo słabych sił potrafił skutecznie wspomóc obrońców, prowadząc dywersyjne działania na tyłach armii Szeina, a niekiedy nawet udawało mu się przerwać rosyjską blokadę.
Wojska rosyjskie działające z rejonu Briańska zdobyły [[Poczep]], [[
Na początku stycznia [[województwo smoleńskie|wojewoda smoleński]] [[Aleksander Korwin Gosiewski|Aleksander Gosiewski]] z częścią sił przeniósł się do [[Bajów|Bajowa]], chcąc osłonić koncentrację reszty wojsk, nad którymi bezpośrednie dowództwo objął przybyły 18 stycznia 1633 roku do Orszy hetman polny Krzysztof Radziwiłł. Gdy hetman 26 stycznia ruszył z resztą wojsk do Bajowa, Gosiewski poddał się jego rozkazom.
Linia 245:
Zablokowana armia Szeina liczyła na odsiecz, której Rosja z powodu kłopotów finansowych nie była w stanie przygotować. Tymczasem w grudniu rosyjski korpus w sile 3000 żołnierzy zaatakował [[Połtawa|Połtawę]]. Rosjanie spalili miasto, jednak zamku nie zdołali zdobyć. Polska kontrakcja zorganizowana wspólnie przez załogi sąsiednich miast odparła nieprzyjaciół.
Na początku stycznia 1634 roku wyruszył z Moskwy 5 tys. korpus (pułki [[Alexander Gordon|Alexandra Gordona]]<ref>[http://www.electricscotland.com/history/russia/scorus3.pdf Scottish Influences in Russian History].</ref>, Kraufera i Kinnemana), który wzmocnić miały pułki kniaziów Odojewskiego i Szachowskiego z [[Rżew]]a oraz Kurakina i Wołkońskiego z [[Kaługa (miasto)|Kaługi]], które po koncentracji w Możajsku miały ruszyć na pomoc osaczonej armii Szeina. Całością tych sił dowodzić mieli kniaziowie Dymitr Mamstiurkowicz Czerkaski i [[Dymitr Pożarski|Dymitr Michajłowicz Pożarski]]. W związku ze spodziewanym uderzeniem Turcji, o której udział w wojnie zabiegała dyplomacja rosyjska, car odwołał z pogranicza ukraińskiego wojska [[Fiodor Buturlin|Fiodora Buturlina]], karząc mu wesprzeć akcję Czerkaskiego i Pożarskiego od południa.
25 lutego 1634 roku nastąpiła kapitulacja armii rosyjskiej. Nowy król Polski okazał się świetnym wodzem, śledzącym rozwój sztuki wojennej i umiejętnie stosującym nowatorską wówczas taktykę manewrów stosowaną przez wojska szwedzkie pod dowództwem [[Gustaw II Adolf|Gustawa Adolfa]]. Kapitulacja armii Szeina nie zakończyła wojny, gdyż walki wciąż toczyły się od [[Dźwina|Dźwiny]] aż po [[Worskla|Worsklę]]. Wsparte pospolitym ruszeniem powiatowe wojska województw [[województwo połockie|połockiego]] i [[województwo mścisławskie|mścisławskiego]] toczyły walki z rosyjskimi zagonami. Oddzielne operacje wojskowe prowadzili Wiśniowiecki, Żółkiewski i Kazanowski, który stał pod Wiaźmą. Zaporożcy walczyli pod [[Kozielsk]]iem, oddziały polskie docierały pod [[Rżew]] nad [[Wołga|Wołgą]] i pod [[Możajsk]]. Wojna dotykała coraz większych obszarów Rosji.
Linia 261:
Król na wieść o chęci Rosjan do zawarcia pokoju [[17 maja]] porzucił oblężenie Białej, ruszając na południowy wschód przez Orłowo, Archanioł i Libertową, kilkanaście mil za Białą, głęboko w puszcze, które ciągnęły się wzdłuż Dniepru oraz uchodzącej do niego [[Wiaźma (rzeka)|Wiaźmy]]. Po kilku dniach marszu przez las wojsko królewskie dotarło [[25 maja]] do [[Piatnica Serezańska|Piatnicy Serezańskiej]]. Władysław IV zostawił tu swoją armię, a sam udał się do Semlewa, w okolicach którego stacjonowały wojska hetmana Kazanowskiego. Tam król zamierzał spotkać się z komisarzami. Armia królewska [[28 maja]] przeniosła się pod wieś [[Protasowo]], czyli półtorej mili od wojsk Kazanowskiego. Żołnierze narzekali na brak żołdu, a [[1 czerwca]] zwołali nawet [[koło generalne]]. Król [[2 czerwca]] przyjął delegację żołnierzy, a kancelaria wystawiła nadania dla najbardziej zasłużonych, co uspokoiło nastroje. Gdy rokowania pokojowe utknęły z powodu carskiego tytułu Władysława IV, ten zgodził się zrzec carskiej korony za cenę 20 000 [[rubel|rubli]]. Dzięki temu rozmowy mogły posuwać się do przodu. Wreszcie [[14 czerwca]] 1634 podpisano traktat pokojowy, który zakończył wojnę między Rzeczpospolitą a Rosją.
Zaległy żołd dla wojsk Rzeczpospolita spłaciła do [[1636]] roku
== Pokój polanowski ==
| |||