Jedwab: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 95.40.24.112 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to EinsBot. |
m WP:SK, drobne redakcyjne, int., poprawa linków |
||
Linia 12:
Chińskie podanie głosi, że jedwab został odkryty w ogrodzie [[cesarz]]a [[Huang Di]], żyjącego w latach 2698 - 2598 p.n.e. Według legendy cesarz poprosił swą żonę [[Leizu|Xi Lingshi]], by sprawdziła, jaki szkodnik niszczy drzewa morwowe. Cesarzowa zauważyła, że są to białe [[larwa|larwy]], które przędą błyszczące kokony. Przypadkowo jeden kokon wpadł jej do wrzątku i okazało się, że można wyciągnąć z niego delikatną nić, którą Xi Lingshi zawinęła na szpulkę. W ten sposób, jak głosi legenda, odkryła tajemnicę produkcji jedwabiu.
Chińczycy strzegli tej tajemnicy przez około 2000 lat. Przez ten czas Chiny miały [[monopol]] na produkcję jedwabiu, który [[eksport]]owały tzw. [[jedwabny szlak|jedwabnym szlakiem]]. Każdego, kto zdradziłby tajemnicę jego wyrobu, czekał wyrok śmierci. Według relacji bizantyńskich historyków [[Teofan Wyznawca|Teofanesa]] i [[Prokopiusz z Cezarei|Prokopiusza z Cezarei]] tajemnica jedwabiu została [[przemyt|przemycona]] z Chin do [[Konstantynopol]]a przez dwóch mnichów dopiero w roku [[550 p.n.e.|550]]. Cesarstwem Wschodniorzymskim ([[cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]]) rządził wówczas [[Justynian I Wielki|Justynian I]]. Mieszkańcy Bizancjum kupowali chiński jedwab, który był przywożony tzw. [[jedwabny szlak|jedwabnym szlakiem]] przez [[kupiec|kupców]]. Wędrowali oni przez kilka miesięcy, pokonując 4800 [[Kilometr|km]] i narażali życie, podążając przez terytoria ogarnięte wojną. W [[Europa|Europie]] jedwab wart był majątek, dlatego władcy Bizancjum zależało na zdobyciu tajemnicy jego produkcji. Obiecał dwóm mnichom, że sowicie ich wynagrodzi, jeśli przywiozą [[jajo (biologia)|jajeczka]] jedwabników z [[Chiny|Chin]] i posiądą sekret ich hodowli. Plan się powiódł, wysłańcy zdobyli ok. 26 tysięcy jajeczek i przetransportowali je do [[Europa|Europy]], chowając je w wydrążonym wnętrzu [[bambus]]owych kijów, którymi się podpierali. Prawdopodobnie jednak to tylko legenda, ponieważ hodowla jedwabników jest udokumentowana na terenie bizantyńskiej Syrii już w V wieku. Cesarze strzegli sekretu równie zazdrośnie jak Azjaci, organizując poprzez urzędników zwanych ''[[kommerkiarioi]]'' ścisłą kontrolę państwa nad przemysłem jedwabnym. Ośrodki produkcji przesuwano z biegiem wieków coraz dalej na zachód Cesarstwa, by w IX–X w. skoncentrować je w basenie [[Morze Egejskie|Morza Egejskiego]]. Najprężniejsze warsztaty (''[[ergasteria]]'') funkcjonowały w [[Heraklea Pontyjska|Heraklei]] pod [[Konstantynopol]]em, [[Ateny|Atenach]], [[Korynt|Koryncie]] i [[Teby (Grecja)|Tebach]]. Bizantyńska produkcja tekstyliów osiągnęła wyżyny kunsztu – jej wytwory zadziwiają bogactwem skomplikowanych motywów, które często obejmowały całe sceny religijne bądź historyczne. Na tkaninach chętnie haftowano prócz ornamentów roślinno-geometrycznych przejęte z [[Iran|Persji]] fantastyczne [[hippokampy]], [[gryf]]y, [[pegaz (mitologia)|pegazy]], a nadto [[słoń afrykański|słonie]], [[
Bizantyjczycy z powodzeniem przez długi czas strzegli
Z Chin jedwabnictwo trafiło do [[Iran|Persji]] i [[Japonia|Japonii]]. Z Sycylii natomiast rozprzestrzeniło się na [[Hiszpania|Hiszpanię]] i resztę [[Włochy|Włoch]]. W [[XIII wiek]]u pojawiło się we [[Francja|Francji]], a od [[XVII wiek]]u rozpowszechniło się w całej Europie. Jedwabniki wolą jednak chińską białą morwę, Europa sprowadza więc część surówki jedwabnej z Chin.
Linia 67:
* '''[[filozela]]''' – nić jedwabna nieskręcana
* '''[[kordonek]]''' – skręcona nitka jedwabna (lub [[Bawełna (włókno)|bawełniana]])
* '''[[mulina]]''' – wielobarwna przędza do [[
* '''[[ondula]]''' – jedwabna przędza [[Wątek tkacki|wątkowa]]
* '''[[organzyna]]''' – jedwabna przędza przeznaczona na [[osnowa (tkactwo)|osnowę]]
|