Francisco Pizarro: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Pierwsza wyprawa do Peru: drobne |
WP:SK, lit. |
||
Linia 1:
[[Plik:Francisco-Pizarro-um1540.png|thumb|Francisco Pizarro w 1540]]
'''Francisco Pizarro''' (ur. [[16 marca]] [[1478]] w [[Trujillo (Hiszpania)|Trujillo]], zm. [[26 czerwca]] [[1541]] w [[Lima|Limie]]) – [[Hiszpania|hiszpański]] [[
== Biografia ==
=== Młodość ===
Francisco Pizarro był nieślubnym dzieckiem ze związku hiszpańskiej wieśniaczki, Franciski González Mateos, z Gonzalo Pizarro Rodriguezem de Aguilar, szlachcicem i kapitanem hiszpańskiej armii. Nie ma pewności co do daty jego urodzenia (najbardziej prawdopodobna jest data 16 marca 1478, ale są źródła podające nawet rok 1471), niewiele wiadomo o najwcześniejszym okresie jego życia. Pojawiły się plotki, iż tuż po urodzeniu Francisco matka porzuciła go na schodach kościoła pod wezwaniem [[Najświętsza Maryja Panna|Najświętszej Maryi Panny]] w Trujillo. Nieprzychylny mu sekretarz Cortesa wymyślił historię, według której Pizarro w młodości zarabiał, pasąc świnie<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Stirling|imię = Stuart|tytuł = Pizarro: pogromca Inków|rok = 2005|wydawca = Amber|miejsce = Warszawa|strony = 17|isbn = 83-241-2318-0}}</ref>. Prawdopodobnie do końca życia pozostał [[Analfabetyzm|analfabetą]].
Linia 9 ⟶ 8:
Francisco już jako dorosły człowiek poznał swych przyrodnich braci, z których najstarszy Hernando (jedyny ślubny syn ich ojca) był młodszy od niego o ponad 20 lat. Pozostali bracia to Juan i Gonzalo. Wszyscy oni brali udział w podboju Peru.
Pizarro był kuzynem [[Hernán Cortés|Hernána Cortésa]], zdobywcy [[Meksyk
=== Wyprawy do Ameryki Południowej ===
Linia 18 ⟶ 17:
W 1522 r. Hiszpanie usłyszeli o krainie pełnej złota, która nazywała się Birú. Te doniesienia połączone z zakończonym sukcesem podbojem Meksyku przez Hernána Cortésa, podziałały na wyobraźnię Pizarra.
W 1524 poznał dwóch ludzi: księdza Hernando de Luque i żołnierza [[Diego de Almagro]]. Mężczyźni zawarli sojusz, w którym przyrzekli sprawiedliwie podzielić się spodziewanym bogactwem. 13 września 1524 r. za zgodą gubernatora [[Pedro Arias de Ávila|Pedrariasa de Ávili]], wyruszyła ekspedycja z 80 ludźmi i 40 końmi. Pedrarias
=== Druga wyprawa do Peru ===
Dwa lata po swej pierwszej wyprawie Pizarro i jego ludzie postanowili znowu zorganizować ekspedycję. Gubernator de Ávila nie był jednak skory do wydania kolejnego pozwolenia, mając w pamięci skutek poprzedniej wyprawy. Sprzyjająca im okoliczność pojawiła się jednak po tym, jak de Ávila został zastąpiony przez [[Pedro de los Rios
Pizarro wycofał się na mała wyspę ''Isla de Gallo''. Almagro i Ruiz postanowili wrócić do Panamy po posiłki. Gubernator de los Rios nie był jednak zainteresowany kolejną ekspedycją po tym, gdy dowiedział się o niepowodzeniu wyprawy. Pizarro wygłosił przemowę do swoich ludzi, zachęcając ich do pójścia z nim. Z Pizarro zdecydowało się zostać zaledwie 13 ludzi, a reszta wróciła do Panamy. Gubernator, po namowach Almagro i Luque, w końcu zgodził się na przyznanie kolejnego statku, ale tylko po to, aby Pizarro i jego ludzie zostali ściągnięci w ciągu 6 miesięcy, a ekspedycja miała zostać zakończona. Pizarro wrócił po osiemnastu miesiącach do Panamy, uprzednio docierając do regionu [[Tumbes]] w północno-zachodnim Peru.
=== Trzecia wyprawa do Peru ===
[[Plik:
Wiedząc, że nie uzyska zgody gubernatora, wiosną 1528 r. Pizarro wyruszył do Hiszpanii. Tam uzyskał audiencję u króla [[Karol V Habsburg|Karola I]]. Monarcha był zachwycony opowieściami o bogactwach terytorium, które zbadał i obiecał poparcie go. Jednak to królowa [[Izabela Portugalska (żona Karola V)|Izabela Portugalska]] podpisała ''Kapitulację z Toledo'' - dokument, na mocy którego Pizarro został gubernatorem i ''[[adelantado]]'' nowo podbitych terytoriów. Dokument nakładał również obowiązek stworzenia oddziału liczącego minimum 250 ludzi. Pizarro zwerbował jednak zaledwie 180 ludzi oraz 37 koni. 27 grudnia 1530 r. trzecia wyprawa do Peru wyruszyła z Panamy.
W lipcu [[1532]] wylądował na wybrzeżu dzisiejszego Ekwadoru. Tam musiał stoczyć walkę z plemieniem Puna, którą wygrał. Zwyciężył, ponieważ dotarły posiłki pod dowództwem [[Hernando de Soto]]. Następnie konkwistadorzy ruszyli w głąb imperium Inków. Po kilku miesiącach marszu konkwistadorzy dotarli do [[Cajamarca|Cajamarki]]. Tam na spotkanie z [[Atahualpa|Atahualpą]] wysłał de Soto, [[Dominikanie|dominikanina]] Vincente de Valverde i tłumacza. Valverde nakłaniał władcę do przejścia na [[chrześcijaństwo]] i poddania się hiszpańskiemu panowaniu - w przeciwnym wypadku zostałby uznany za wroga Hiszpanii. Atahualpa odmówił spełnienia żądań, rzucając [[Biblia|Biblią]] w twarz dominikanina. To był sygnał do ataku. Najpierw Hiszpanie ostrzelali zgromadzonych na placu Inków z dział i [[
W 1533 Hiszpanie zajęli stolicę Imperium, Cuzco, co było zwieńczeniem podboju Peru. Potem uznali, że dalszy podbój wymaga solidniejszego zaplecza niż obozowisko. Dlatego 18 stycznia 1535 r. nad brzegiem Oceanu Spokojnego założono miasto Ciudad de los Reyes (znane dziś jako [[Lima]]), które zostało stolicą [[Wicekrólestwo Peru|Wicekrólestwa Peru]].
Linia 40 ⟶ 39:
== Pizarro w kulturze ==
[[Plik:PizarroLimaWalls.JPG|thumb|Pomnik Pizarra w [[Lima|Limie]]]]
Relacja między nim a uwięzionym Atahualpą jest tematem [[
W romantyczno-awanturniczej powieści na kanwie upadku państwa Inków - [[Antoine B. Daniel]]: trylogia ''Inkowie''.
Linia 61 ⟶ 60:
{{Kontrola autorytatywna}}
{{
[[Kategoria:Gubernatorzy Ameryki Łacińskiej (XVI - XVII wiek)]]
[[Kategoria:Hiszpańscy podróżnicy i odkrywcy]]
| |||