Jednostka pomocnicza gminy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
lit. |
infobox, przywrócenie poprzedniej wersji, Poczekalnia DNU, linki zewnętrzne, kat., ilustracja, ujednoznacznienie, źródła/przypisy |
||
Linia 26:
== Organy ==
[[Plik:Poznan Rada Osiedla Piatkowo session A 2011-04.jpg|thumb|250px|Rada Osiedla [[Piątkowo (Poznań)|Piątkowo]], Poznań]]
PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.PERU - SIŁY ZBROJNE, HISTORIA
SIŁY ZBROJNE XV—XVI wiek
W czasie rozkwitu imperium Inków wojskowość opierała się na powszechnym obowiązku wojskowymj wszystkich zdolnych fizycznie podatników płci męskiej. Wyszkolenie wojsk, rozpoczynano od 10 roku życia. Pobór przeprowadzano tak, aby 1/10 dorosłej ludności męskiej znajdowała się stale w służbie. Wojowników utrzymywał rząd. Przypuszcza się, że władca mógł w stosunkowo krótkim czasie wystawić 200 000 wojowników — wyłącznie piechoty. Uzbrojenie ochronne wojownika składało się z pikowanego względnie drewnianego hełmu, rolę pancerza odgrywało okrycie bawełniane lub zwoje tkanin, na plecach zawieszano nieduże okrągłe tarcze z twardych deseczek drzewa palmowego i bawełny. Wojownicy mieli ponadto okrągłe lub kwadratowe tarcze wykonane z wąskich deseczek obciągniętych skórą. Używano również długich szali, którymi owijano lewe ramię; duże płachty z mocnego sukna służyły za okrycie przy atakowaniu umocnień. Broń zaczepna składała się z boli, proc, toporów wojennych, oszczepów, czasem łuków ze strzałami. Najbardziej charakterystycznym i powszechnym uzbrojeniem były maczugi i pałki. Miast w zasadzie nie fortyfikowano, budowano natomiast twierdze (pucara) na grzbietach otaczających je gór (np. Sascahuaman nad m. Cusco). Zbocza poniżej twierdzy zwykle obudowywano tarasami, utrudniającymi dostęp. Na wsch. pograniczu państwa istniała rozległa linia obronna. Ruchliwość wojska zapewniała dobrze rozbudowana sieć dróg (szlaków) oraz magazynów. Taktyka walki polegała na wstępnym starciu procarzy, później oszczepników i łuczników; na końcu wchodziła do walki zasadnicza masa pieszych wojowników uzbrojonych w maczugi i pałki. Od ich chaotycznej walki indywidualnej zależały losy bitwy. Siła armii Inków polegała na jej liczebności, zorganizowanym zaopatrzeniu, jednolitym uzbrojeniu i względnej ruchliwości. W starciu z garstką awanturników hiszp. uzbrojonych w broń palną, żelazne uzbrojenie ochronne i zaczepne, dysponujących końmi oraz stosujących wyższe formy taktyki armia ta, osłabiona ponadto wojną domową, uległa mimo indywidualnego męstwa swych wojowników.
XVI — pocz. XIX w. W XVI w. na podbitym terytorium stacjonowały wydzielone oddziały hiszp., złożone przeważnie z najemnych żołnierzy i awanturników, których zadaniem było utrzymanie w posłuszeństwie ludności indiańskiej, tłumienie powstań i organizowanie ekspedycji karnych. Personel pomocniczy rekrutowano spośród tubylców. Z czasem skład tych oddziałów uległ zmianie. Kadrę tworzyli oficerowie hiszp., masę żołnierską głównie Indianie, przemocą wcielani do wojska (leva). Żołnie-rzom-Indianom towarzyszyły w miejscach zakwaterowania i marszach całe rodziny. Wojsko to (kilka tysięcy ludzi) nie przedstawiało większej wartości boj., nadawało się głównie do pełnienia funkcji policyjnych. Flota prawie nie istniała. Wzrost sił wojsk, nastąpił za wicekróla don Manuela Ämat y Juniet (1761—76). Rozpoczęto także rodzimą produkcję zbrojeniową. Wybrzeża zostały umocnione, głównie Callao, gdzie stacjonowała hiszp. eskadra wicekrólestwa (1 okręt liniowy i 2 fregaty — 112 dział i 977 ludzi załogi). Regularne wojska ląd. nie uległy większej zmianie, przystąpiono natomiast do tworzenia oddziałów milicyjnych, wprowadzając obowiązek terytorialnej służby wojsk, (krótkie szkolenie 2—3 razy tygodniowo), m.in. w Limie powstało 88 kompanii piech., 4 pułki i 1 szwadron kaw. (ok. 7000 milicjantów). Podobne oddziały utworzono na prowincji. Oddziały milicyjne formowano tylko z „ludzi wolnych", z zachowaniem podziału narodowościowego i rasowego (Hiszpanie i Kreole oraz nieliczni wolni Indianie, Metysi i Mulaci); stanowiło to wierne odbicie struktury klasowej społeczeństwa. Podczas wojen Ameryki Łacińskiej
0 niepodległość 1800—24 wojska hiszp. stacjonujące w P. stanowiły główną siłę milit., przy pomocy której Burbonowie hiszp. usiłowali bronić swego dotychczasowego stanu posiadania w Ameryce Południowej.
1821—1900. Po uzyskaniu niepodległości w 1821 struktura i organizacja sił zbrojnych P. nie uległa większej zmianie. Wojsko uzupełniano nadal drogą werbunku; oficerów hiszp. zastąpili Kreole. Milicję przemianowano na gwardię nar.; do służby w niej w razie potrzeby powoływano wszystkich wolnych mężczyzn zdolnych do noszenia broni w wieku od 21 do 50 roku życia. Kadrę szkolono w założonym w 1834 w Limie kolegium wojskowym. Przystąpiono do rozbudowy marynarki woj. (powstała w czasie wojny o niepodległość), chcąc dorównać flocie chilijskiej. Na mocy ustawy z 20 XI 1872 każdy Peruwiań-czyk od 21 roku życia zobowiązany był do 5-letniej służby w wojsku, w tym 3 lata w linii, 2 w rezerwie. Wobec małej liczebnie armii stałej kontyngent stanowił tylko część rocznika poborowego; objęci poborem rekrutowali się głównie z najbiedniejszych warstw ludności (głównie Indianie). W 1878 wojsko regularne (ejercilo de linea) liczyło 4600 żołnierzy (8 baonów piech., 3 pułki kaw. i 2 pułki art.). Liczna kadra ofic. pochłaniała połowę budżetu wojsk. Gwardia nar. (los baiaUones provinciales), formalnie liczna, faktycznie nie zbierała się na ćwiczenia. W arsenałach było 25 000 kb (w tym 12 000 odtylcówek). Żandarmeria
1 policja liczyły 5800 ludzi. Flota posiadała 1 fregatę pane., 1 monitor, 1 korwetę, 1 kanonierkę oraz kilka małych jednostek; stan techniczny okrętów był niezadowalający. W 1879 stan wojska podniesiono do 5600 żołnierzy, następnie w związku z wojną z Chile rozbudowano je z trudem do 16 000 (wraz z policją i żandarmerią). Dopiero w 1880, po zniszczeniu przez Chilijczyków floty peruwiańskiej i zagrożeniu przez nich stolicy P., powołano pod broń wszystkich mężczyzn w wieku od 16 do 60 roku życia, zwiększając ■wojsko regularne i jednostki gwardii nar. do 50—60 000 łudzi; słabo wyszkolone i niedostatecznie uzbrojone wojsko peruwiańskie zosialo pobite pod Choriłlos j Miraflores. Chilijczycy okupowali obszar Limy i zagarnęli większość uzbrojenia i wyposażenia armii peruwiańskiej. Po tej katastrofie siły zbrojne P. przez kilka lat odbudowywały się wg starych wzorów organizacyjnych. Marynarka woj. straciła swe znaczenie.
1900—45. Na przeł. XIX i XX w. połączono armię ■regularną z gwardią nar. Uregulowano za?ady poboru ■oraz szkolenia rezerwistów. Większ? uwagę zwrócono na flotę; we Francji zakupiono 2 krążowniki lekkie, 1 niszczyciel, 2 okręty podwodne oraz 1 przestarzały •krążownik panc. W latach międzywoj. udoskonalono ■organizację sil zbrojnych. Kraj podzielono na 5 okręgów wojsk. W czterech z nich stacjonowało po 1 dywizji, piąty okręg miał organizację specialną (granica z Brazylią). Stan liczebny wojska w 1938—39
PERYSKOP
wynosił 12 000 żołnierzy. Skład floty uzupełniły 4 okręty podwodne zakupione w Stanach Zjedn. oraz 2 przestarzałe torpedowce byłej floty carskiej, zakupione w Estonii; stan floty w 1939: 9 jednostek o 12 529 t wyporności z personelem liczącym 2285 ludzi. W 1919 zaczęto formować pod nadzorem franc. misji wojskowej lotnictwo; sprowadzono z Francji i W. Brytanii kilka samolotów boj. stanowiących pierwsze wyposażenie jednostek lotnictwa ląd. W 1920 dzięki misji amer. powstał zalążek lotnictwa mor. 20 V 1929 z połączenia lotnictwa ląd. i mor. powstał Korpus Lotniczy Peru (Cuerpo de Aeronautica deI Peru — CAP). W jego ramach zorganizowano 5 eskadr szkolnych i 1 grupę boj. CAP uczestniczył w 1933 w starciach na pograniczu z Kolumbią. W 1935 wł. misja lotn. dokonała reorganizacji i modernizacji lotnictwa; m.in. kraj podzielono na 4 obszary, na których bazowała pewna liczba eskadr. Z braku odpowiedniej liczby samolotów reorganizacja ta była w znacznej mierze fikcją; większość eskadr miała zaledwie po kilka maszyn. W 1937 CAP miał ok. 80 samolotów i 1465 personelu. Podczas II wojny świat. P. otrzymało pewną ilość broni i sprzętu od Stanów Zjedn. Umożliwiło to m.in. p.rzezbrojenie lotnictwa, w którym utworzono 3 pełnowartościowe dyony boj. oraz 1 eskadrę transportową.
1945—67. Podpisanie w Rio de Janeiro traktatu międzyamerykańskiego o pomocy wzajemnej wzmogło wpływy amer. i przyspieszyło modernizację sił zbrojnych P. przez usprawnienie ich struktury organizacyjnej i wprowadzenie do wyposażenia jednakowego sprzętu i uzbrojenia. Rozwinięto do pełnego stanu 4 dywizje piech. i 1 dywizję przeznaczoną do walk w dżungli, wystawiono 1 dywizję panc. i oddział spadochronowy. Z marynarki woj. wycofano stare jednostki, wyposażając ją w 1951 w 3 amer. niszczyciele, w 1954—61 w 4 okręty podwodne, 2 korwety i 2 niszczyciele, w 1959—60 w 2 krążowniki. Zmodernizowano flotyllę na rz. Maranón-Amazonka. Lotnictwo przekształcono w 1950 w rodzaj sił zbrojnych. W 1960 siły zbrojne liczyły ok. 43 500 żołnierzy.
1968. Budżet wojsk, na 1968 wynosił ponad 2973 min solów (ok. 110 młn doi.); w porównaniu z 1960 wzrósł o 93%. Formalnie istnieje powszechny obowiązek służby wojsk, mężczyzn od 20 do 25 roku życia, w tym w służbie czynnej 2 lata, faktycznie po-wołuji się tylko C2ęść poborowych. Pod względem wojsk.-administracyjnym kraj podzielony jest na 8 okręgów wojsk. Stan liczebny regularnych sił zbrojnych wynosił w tym okresie 55 000 żołnierzy, z tego: sity ląd. 40 000, siły pow. — 7000, siły mor. — 8000. Skład boj. sił ląd. — 7 dywizji piech. i 1 dywizja panc. o niepełnych stanach etatowych oraz szereg mniejszych oddziałów i pododdziałów tyłowych. Dywizja piech. składa się pod względem organizacyjnym z dwóch pułków piech. i pododdziału piechoty gór., a dywizja panc. z dwóch pułków panc. i pododdziału piech. W uzbrojeniu dywizji panc. znajduje się 90 czołgów średnich i 50 transporterów opanc. produkcji amer. Skład boj. sił. pow. — 4 grupy lotn., w tym
3 grupy lotnictwa myśl. (5 eskadr) i jedna grupa lotnictwa bomb. (3 eskadry). Ogółem w skład uzbrojenia sił pow. wchodzi 71 samolotów boj. (w tym 12 samolotów typu Mirage M-5P zakupionych ostatnio we Francji) i ok. 187 samolotów transp., szkolnych i śmigłowców różnych typów i przeznaczenia. Ważniejsze bazy lotn.: Lima, Las Palmas, Callao, Talara, Chiclayo, Iąuitos, Piura, Pisco i Cusco. Skład boj. sił mor.: 43 okręty, w tym 2 krążowniki, 3 niszczyciele, 3 fregaty, 2 trałowce minowe, 8 okrętów podwodnych,
4 transportowce, 3 tankowce i 18 okrętów pomocniczych. Lotnictwo sił mor. wyposażone jest w 10 przestarzałych samolotów typu liarpoon PV-2. Bazy okrętów podwodnych znajdują się w San Lorcnzo i La Punta.
Jednostki pomocnicze mają własne organy uchwałodawcze (stanowiące i kontrolne) i wykonawcze<ref name="SAM_36i37"/>.
| |||