Piotr Wrangel: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Usunięto kategorię "Uczestnicy I wojny światowej"; Dodano kategorię "Uczestnicy I wojny światowej (Imperium Rosyjskie)" za pomocą HotCat
Linia 2:
|imię i nazwisko = Piotr Nikołajewicz Wrangel
|imię i nazwisko org = Пётр Николаевич Врангель
|pseudonim =
|rodzaj wojsk = lądowe
|zwycięstwa =
|grafika = Pyotr Wrangel 1920, painting.jpg
|opis grafiki = Piotr Wrangel<br />
|stopień grafika = IRA_F7LtGen_1917_h.png
|stopień = generał lejtnant
|data urodzenia = [[27 sierpnia]] [[1878]]
Linia 13:
|data śmierci = [[25 kwietnia]] [[1928]]
|miejsce śmierci = [[Bruksela]]
|lata służby = (1901 – 1928)1901–1928
|siły zbrojne = [[Plik:Coat of Arms of Russian Empire.svg|20px]] [[Armia Imperium Rosyjskiego|armia carska]] (1901 – 1928)1901–1928
|jednostki =
|stanowiska =
|wojny i bitwy = [[wojna rosyjsko-japońska]]<br />[[I wojna światowa]]<br />[[wojna domowa w Rosji]]
|późniejsza praca =
|odznaczenia = {{order|ŚA|3}} {{order|ŚA|4}} {{order|CiKOŚSt|2}} {{order|CiKOŚSt|3}} {{Order|ŚJ|4}} {{Order|OŚW|3}} {{Order|OŚW|4}}
|commons = Category:Pyotr Nikolayevich Wrangel
}}
'''Piotr Nikołajewicz Wrangel''', (''Пётр Николаевич Врангель''); (ur. {{data|1878-08-27}} w [[Mukule|Mukulach]] koło [[Jeziorosy|Jeziorosów]] na dzisiejszej [[Litwa|Litwie]], zm. 25 kwietnia 1928 w [[Bruksela|Brukseli]]) – baron, [[generał|generał porucznik]] [[Armia Imperium Rosyjskiego|armii Imperium Rosyjskiego]], uczestnik [[wojna rosyjsko-japońska|wojny z Japonią]], [[I wojna światowa|I wojny światowej]] i [[Wojna domowa w Rosji|wojny domowej w Rosji]]. Pochodził z rodziny [[Niemcy bałtyccy|Niemców bałtyckich]].
 
[[Plik:Pyotr Wrangel, portrait medium.jpg|thumb|left|150px|Piotr Wrangel w czarnym mundurze]]
Linia 28:
Od 4 kwietnia 1920 r. Głównodowodzący [[Siły Zbrojne Południa Rosji|Sił Zbrojnych Południa Rosji]], twórca [[Rząd Południa Rosji|Rządu Południa Rosji]]. Był jednym z najznakomitszych białych dowódców podczas [[Wojna domowa w Rosji|wojny domowej]] – w czerwcu 1919 r. zdobył pozostający do tej pory poza zasięgiem białych Carycyn ([[Wołgograd]]). Jego nazwisko było postrachem bolszewików, którzy nazywali go „czarnym baronem” (ze względu na noszoną przez niego czarną [[Czerkiesi#Kultura|''czerkieskę'']]). Wrangel był reformatorem „białego” ruchu, jego rząd jako jedyny przeprowadził na obszarach pod swoją kontrolą reformę rolną, oddającą chłopom ziemię (na [[Półwysep Krymski|Krymie]] i w tzw. Taurydzie Północnej). Piotr Wrangel jako pierwszy odstąpił od idei „jednej i niepodzielnej Rosji”, której kurczowo trzymali się [[Aleksandr Kołczak|Aleksander Kołczak]] i [[Anton Denikin]]. W lipcu 1920 r. z pomocą chłopów wyszedł z Krymu i zajął [[Donieckie Zagłębie Węglowe|zagłębie Donieckie]]. Desantami próbował opanować [[Kubań (kraina)|Kubań]]. We wrześniu ponownie operował już tylko na Krymie.
 
Piotr Wrangel uważał, że przyszła Rosja powinna być dobrowolną federacją narodów byłego imperium carów. Uznał prawo do niepodległości Polski i Ukrainy. Nie chciał, by swoje państwo mieli [[Tatarzy krymscy]] oraz [[Kozacy dońscy]], [[Kozacy kubańscy|kubańscy]], [[Kozacy terscy|terscy]] i [[Kozacy astrachańscy|astrachańscy]]. Skutecznie bronił Krymu przed [[Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona|Armią Czerwoną]] od kwietnia do listopada 1920 r. wykorzystując jej maksymalne zaangażowanie na frontach [[Wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko-bolszewickiej]]. Do walki z bolszewikami Piotr Wrangel chciał wykorzystać Armię Powstańczą [[Nestor Machno|Nestora Machny]]. Jednak próby nawiązania sojuszu nie powiodły się. Po [[Traktat ryski (1921)|rozejmie polsko-bolszewickim]] (który według niego był zdradą walczących na Krymie białogwardzistów) uległ przeważającym siłom [[Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] prowadzącym [[Operacja perekopsko-czongarska 1920|operację perekopsko-czongarską]] i ewakuował większość kadr swojej armii do [[Konstantynopol]]a. Położyło to faktyczny kres wojnie domowej [[Biali (Rosja)|białych]] z [[bolszewicy|czerwonymi]].
 
Na emigracji stał na czele [[Rosyjski Związek Ogólnowojskowy|Rosyjskiego Związku Ogólnowojskowego]] (ROWS). Zmarł 25 kwietnia 1928 r. w [[Bruksela|Brukseli]], został pochowany w [[Belgrad]]zie, w cerkwi Św Trójcy. Oficjalnie zmarł na gruźlicę, jednak do dziś spekuluje się na temat rzeczywistych przyczyn jego śmierci. Tezę o tym, że sprawcami śmierci Wrangla byli bolszewiccy szpiedzy obaliło orzeczenie osobistego lekarza Piotra Wrangla, prof. I. Aleksinskiego, który stwierdził, że jego pacjent zapadł na gruźlicę kilka lat wcześniej, co przyczyniło się do wycieńczenia organizmu i przedwczesnego zgonu.