Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk: Różnice pomiędzy wersjami

'''Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (PTPN)''' – istniejąca od 1857 roku organizacja z siedzibą w [[Poznań|Poznaniu]], która skupia obecnie około tysiąca uczonych z całej [[Polska|Polski]], tworzących korporację na prawach stowarzyszenia.

 

 

== Historia ==

 

Pierwsze zebranie korporacji, nazwanej pierwotnie ''Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie'' odbyło się 13 lutego 1857. Na spotkaniu tym obecnych było 42 członków-założycieli, wśród których głównymi inicjatorami powołania tej organizacji naukowej byli: dr [[Kazimierz Szulc (etnograf)|Kazimierz Szulc]], ksiądz [[Franciszek Ksawery Malinowski]], [[Kazimierz Jarochowski]], [[Leon Wegner]], [[Roger Maurycy Raczyński]] oraz [[Tytus Działyński]]. Pierwszym prezesem został natomiast [[August Cieszkowski]]. Po nim tę funkcję sprawowały kolejno takie osobowości jak: Tytus Działyński, ponownie August Cieszkowski, [[Karol Libelt]], [[Stanisław Egbert Koźmian]], po raz kolejny Cieszkowski, arcybiskup [[Edward Likowski]], członkami zaś były takie osoby jak [[Hipolit Cegielski]], [[Teodor Teofil Matecki]], [[Władysław Bentkowski]] czy [[Roman May]]. Powstanie Towarzystwa było niezwykle istotnym elementem w walce o zachowanie polskości [[Wielkopolska|Wielkopolski]]. Nawet ówczesna dewiza PTPN: ''unguibus et rostro'' (pazurami i dziobem), odnosiła się do metod koniecznych dla obrony zagrożonej polskiej kultury i nauki, gdzie w przeciwieństwie do pozostałych zaborów nie istniała żadna polska wyższa uczelnia. PTPN, które początkowo było głównie ukierunkowane humanistyczne i artystyczne (od początku swojego istnienia PTPN zabiegało o powstanie w Poznaniu pierwszego na świecie pomnika [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]]) szybko poszerzyło swoje działanie na nauki ścisłe i przyrodnicze prowadząc regularne prace naukowe na tych polach. Wydział Przyrodniczy towarzystwa badał pod kątem fizjograficznym Polskę Zachodnią, w samym towarzystwie urządzono laboratorium chemiczne, zaś Wydział Lekarski stał się zaczątkiem Wydziału Lekarskiego późniejszego [[Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu|Uniwersytetu Poznańskiego]]. Równolegle z pracami naukowymi PTPN prowadziło ożywioną działalność wydawniczą publikując takie periodyki jak ''Roczniki PTNP'', ''Zapiski Archeologiczne Poznańskie'' czy ''Nowiny Lekarskie''. Prężnie działająca organizacja nawiązała także międzynarodowe kontakty naukowe nie tylko z [[Berlin]]em, ale także [[Petersburg]]iem, [[Praga|Pragą]], [[Ołomuniec|Ołomuńcem]], [[Belgrad]]em, [[Charków|Charkowem]], [[Kopenhaga|Kopenhagą]], a także, co było ważne w zachowaniu spójności narodowej z leżącymi poza granicami zaborczego państwa innymi polskimi ośrodkami naukowymi: [[Warszawa|Warszawą]], [[Kraków|Krakowem]] i [[Lwów|Lwowem]]. Dzięki badaniom, wyminie i darowiznom szybko powiększała się [[Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk|biblioteka Towarzystwa]] (kierowana przez [[Ludwika Dobrzyńska-Rybicka|Ludwikę Dobrzyńską-Rybicką]]), a także zbiory muzealne obejmujące pamiątki historyczne i narodowe, które stały się bazą do powstania w późniejszym okresie [[Muzeum Narodowe w Poznaniu|Muzeum Narodowego w Poznaniu]]. Na tym polu, na rzecz towarzystwa nieocenione usługi oddał [[Seweryn Mielżyński]], który przekazał PTPN swoje kolekcje sztuki obejmujące między innymi zbiory odkupione od [[Edward Rastawiecki|Edwarda Rastawieckiego]] oraz należącą do Mielżyńskich ''Galerię [[Miłosław]]ską'' a także zbiory archeologiczne i numizmatyczne. To również z fundacji Seweryna Mielżyńskiego Towarzystwo otrzymało swoją siedzibę zaprojektowaną przez [[Zygmunt Gorgolewski|Zygmunta Gorgolewskiego]]. Dzięki własnemu budynkowi PTPN stało się centrum kulturalnym, naukowym i muzealnym dbającym o rozwój kultury narodowej w Wielkopolsce. Siedzibę tę, w początku [[XX wiek]]u dzięki składkom poznaniaków, a szczególnie kupca i finansisty [[Roman Plewkiewicz|Romana Plewkiewicza]], rozbudowano. Projekt wykonał [[Roger Sławski]], który jako członek PTPN, zgodnie z tradycją zrobił to za darmo. Do dwóch pierwotnych [[oficyna|oficyn]] dodano wówczas dwie kolejne oraz budynek od ulicy nadając siedzibie PTPN przy ul. Seweryna Mielżyńskiego 27/29 w Poznaniu dzisiejszy wygląd.

 

 

Po zakończeniu walk, 16 maja 1945 roku wznowiono prace PTPNu. Pierwszą z odrodzonych komisji była Komisja Historyczna. Za kadencji [[Zygmunt Lisowski|Zygmunta Lisowskiego]] stopniowo odtworzono Towarzystwo wracając do badań naukowych, w tym ponownie nad fizjografią Polski Zachodniej, a także wydawano prace naukowe prowadząc równolegle działania popularyzatorskie i odtwarzając zbiory biblioteczne. Towarzystwem kierowali wówczas kolejni prezesi: [[Zygmunt Wojciechowski]], [[Kazimierz Tymieniecki]], [[Stefan Barbacki]], [[Gerard Labuda]], [[Zdzisław Kaczmarczyk]], [[Zbigniew Zakrzewski (ekonomista)|Zbigniew Zakrzewski]]. Jednak nieprzychylny stosunek władz wobec niezależnej organizacji naukowej sprawił, że PTPN utraciło część majątku. Natomiast przemiany społeczne w schyłkowym okresie [[Polska Rzeczpospolita Ludowa|PRL]] osłabiły chęć do darmowej pracy na rzecz Towarzystwa, które znalazło się w sytuacji kryzysowej. Na szczęście dla PTPN po 1989 roku za prezesury [[Antoni Gąsiorowski (ur. 1932)|Antoniego Gąsiorowskiego]] odzyskano część majątku, co mimo obcięcia dotacji państwowych pozwoliło na uzyskanie podstaw finansowych do kontynuowania pracy Towarzystwa i jego odnowy.

 

== Bibliografia ==

* [[Kazimierz Tymieniecki]], ''Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk'', Warszawa 1961.

 

{{Przypisy}}

 

[[Kategoria:Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk|*]]