Daniszmendydzi: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
drobne redakcyjne, poprawa linków, WP:SK
Mix321 (dyskusja | edycje)
poprawa linków
Linia 86:
'''Daniszmendydzi'''<ref>Peter M. Holt, ''Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku'', Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1993; [[Steven Runciman]], ''Dzieje wypraw krzyżowych. Tom II'', Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987; Wera i Mirosław Hrochowie, ''W obronie Grobu Chrystusa. Krzyżowcy w Lewancie'', Wydawnictwo Ancher, Warszawa 1992, [http://books.google.com/books?id=mKpz_2CkoWEC&pg=PA215&vq=danishmendids&dq=new+islamic+dynasties&ie=ISO-8859-1&output=html&sig=-Ul1nBL0UMebuWEYJppYoXtMm48 Clifford Edmund Bosworth, ''The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual'', Edinburgh University Press, 2004.] Limitowany dostęp.</ref> (albo '''Daniszmenidzi'''<ref>Bogdan Składanek, ''Historia Persji. Tom II'', Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2003; Jonathan Harris, ''Bizancjum i wyprawy krzyżowe'', Bellona, Warszawa 2005</ref>, '''Daniszmendzi'''<ref>Jean-Paul Roux, ''Historia Turków'', Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 2003.</ref>) - dynastia pochodzenia [[Turkmeni|turkmeńskiego]] rządząca w centralnej i północnej [[Anatolia|Anatolii]] w takich miastach jak [[Sivas]], [[Malatya]], [[Kayseri]] i [[Kastamonu]], od r. ok. 1071<ref>Hasło: ''Dānishmend'' w: Encyclopaedia Britannica, 15th edition, Encyclopaedia Britannica Inc., William Benton, Publisher, 1943-1973, Helen Hemingway Benton, Publisher, Chicago/London/Toronto/Geneva/Sydney/Tokyo/Manila/Seoul/Johannesburg</ref> do 1178.
 
Pierwsze wiadomości o eponimicznym założycielu dynastii, [[Daniszmend Ghazi|Daniszmendzie Ghazim]] (przed 1086 - 1104), pochodzą z okresu po roku 1086, kiedy po śmierci pierwszego [[Sułtanat RumRumu|sułtana Rum]] [[Sulajman Ibn Kutulmisz|Sulajmana]] Anatolia znalazła się w stanie anarchii. Nazwa "Daniszmend" nie jest imieniem własnym, lecz [[Język perski|perskim]] określeniem uczonego. Nazwa "ghazi" z kolei to określenie na wojownika [[dżihad|świętej wojny]]. Pochodzenie pierwszego Daniszmendydy jest niejasne, częściowo z powodu legendarnej sławy jaką zaczął się cieszyć po śmierci, którą utrwalił poświęcony mu [[epos]] [["Daniszmendname"]] (ok. 1245 r.). Przypisywano mu nawet wywodzenie się od [[Arsacydzi|Arsacydów]], najprawdopodobniej był jednak Turkmenem, który pojawił się w Anatolii po [[Bitwa pod Manzikertem|bitwie pod Manzikertem]]. Okres pomiędzy śmiercią Sulajmana a powrotem z niewoli u [[Wielcy Seldżucy|Wielkich Seldżuków]] w roku 1092 jego syna [[Kilidż Arslan I|Kilidż Arslana]] Daniszmend wykorzystał na zbudowanie własnego państwa. Następnie musiał walczyć z Kilidż Arslanem, jednak kiedy na teren [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]] wkroczyła [[I wyprawa krzyżowa]] władcy ci sprzymierzyli się ze sobą i wspólnie walczyli przeciwko krzyżowcom w przegranej [[Bitwa pod Doryleum (1097)|bitwie pod Doryleum]]. W roku 1100 Daniszmend wziął do niewoli jednego z przywódców I krucjaty, [[Boemund I|Boemunda z Tarentu]], a w roku 1101 wspólnie z Kilidż Arslanem pokonał wyprawy posiłkowe do [[Ziemia Święta|Ziemi Świętej]]. Te czyny zapewniły mu sławę. W roku 1102 udało mu się zdobyć [[Malatya|Malatyę]]. W roku 1103 wypuścił Boemunda za znacznym okupem i zawarł z nim sojusz przeciwko Kilidż Arslanowi i [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizancjum]], do którego realizacji jednak nie doszło, gdyż w roku 1104 Daniszmend zmarł. Jeszcze w tym samym roku Kilidż Arslan odbił Malatyę.
 
W roku 1107 sułtan Rum zginął w bitwie z Wielkim Seldżukami i w państwie wybuchły walki o władzę pomiędzy jego synami. Następca Daniszmendy, [[Emir Ghazi Kumusztakin]] (1104 - 1134), wykorzystał tę sytuację do osadzenia w roku 1116 na tronie Rum swojego kandydata, [[Masud I|Masuda I]], i sprowadzenia go do roli [[wasal]]a. Ponadto odbił on Malatyę i zdobył [[Ankara|Ankarę]], Kayseri i Kastamonu. W roku 1130 wezwał go na pomoc przeciwko najazdowi [[Księstwo Antiochii|księcia Antiochii]] [[Boemund II|Boemunda II]] władca [[Armenia Mała|Małej Armenii]] [[Leon I Rubenida|Leon I]]. Kumusztakin pokonał i zabił Boemunda, a jego głowę przesłał [[kalif]]owi. W roku 1133 odbił on Kastamonu, które rok wcześniej zajął cesarz bizantyjski [[Jan II Komnen]]. W związku z tymi zwycięstwami nad chrześcijanami kalif [[Al-Mustarszid]] w porozumieniu z sułtanem Wielkich Seldżuków [[Ahmad Sandżar|Sandżarem]] obdarował go tytułem ''malika'' (króla), jednak przyjął go dopiero jego syn, Muhammad (1134 - 1142), ponieważ w roku 1134 Kumusztakin zmarł.