Grzech pierworodny: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m WP:SK, drobne techniczne
m drobne techniczne
Linia 9:
Określenie ''grzech pierworodny'' /{{lang|la}} peccatum originale/ zostało użyte po raz pierwszy przez [[Augustyn z Hippony|Augustyna z Hippony]] w jego dziele ''Do Symplicjana o różnych problemach'' (''De diversis quaestionibus ad Simplicianum'') I,1.10, wydanym w 397 r.<ref>[[Patrologia Latina|PL]] 40,106; Wydanie polskie: S. Ryznar CssR, J. Sulowski, [w:] Św. Augustyn ''O kazaniu Pana na Górze. Do Symplicjana o różnych problemach. Problemy ewangeliczne'', Warszawa 1991 ATK PSP 48, s. 131–192.</ref> Doktor Kościoła używał go następnie wielokrotnie po 412 r. wraz z rozpoczęciem [[Kontrowersja pelagiańska|kontrowersji pelagiańskiej]]. Umieścił je także w tytule traktatu z 418 r. ''De gratia Christi et de peccato originali'' (''O łasce Chrystusa i grzechu pierworodnym'')<ref>[[Corpus Scriptorum Ecclesiastocorum Latinorum|CSEL]] 42, 123–206, wyd. C. F. Urba, J. Zycha /1902/; PL 44, 359–410.</ref>.
 
Teologia [[Średniowiecze|średniowieczna]], a za nią [[Scholastyka (filozofia)|scholastyka]] [[Sobór trydencki|potrydencka]] mówiły o ''peccatum originale originans'' (dosłownie: ''grzech dający początek, sprawiający''), odnosząc to pojęcie do upadku Adama i Ewy w raju oraz o ''peccatum originale originatum'' (dosłownie: ''grzech, który został zapoczątkowany'') określając w ten sposób stan, w jakim się znajduje ludzkość obecnie<ref>Por. {{Cytuj książkę| autor=P. Grelot | tytuł = Péché originel et rédemption à partir de l’Éîptre aux Romains. Essai théologique | wydawca = Desclée | miejsce = Paryż | rok = 1973 | strony = 13–14}}</ref><ref>Por.{{cytuj książkę odn| nazwisko = Rondet | imię = Henri | tytuł = Original Sin. The Patristic and Theological Background| miejsce = Shannon Irlandia | rok = 1972 | strony s= 185 oraz 262 | isbnraf=0-7165-0516-9nie}} V. Grossi, B. Sesboüé, ''Grzech pierworodny i grzech początków: od św. Augustyna do końca Średniowiecza'' w: {{cytuj książkę |nazwisko = Grossi | imię = V. | nazwisko2 = Ladaria| imię2 = L.F. | nazwisko3 = Lécrivain| imię3 = Ph. | nazwisko4 = Seboüé| imię4 = B. | tytuł = Człowiek i jego zbawienie | inni = Piotr Rak (przekład), ks. Tadeusz Dzidek (redakcja naukowa)| wydawca = Wydawnictwo „M”| miejsce = Kraków | rok = 2001| strony = 131| isbn =}}</ref>.
 
== Biblia ==
Linia 24:
Temat grzechu pierworodnego nie pojawia się u [[Ojcowie apostolscy|Ojców Apostolskich]]. Koncentrują się oni na zbawieniu w Jezusie Chrystusie, który wybawia ludzkość z grzechu i jego konsekwencji, nie wchodząc w problematykę [[Protologia|protologiczną]] grzechu pierwszych rodziców, czy też tym bardziej stanu ludzkości przed grzechem.
 
Większość autorów dostrzega pierwsze ślady nauczania o grzechu pierworodnym u [[Justyn Męczennik|św. Justyna]] (ok. [[100]]–[[167]]). Ten wczesny [[Apologetyka|apologeta]] chrześcijański w ''Apologii'' pisał o konieczności chrztu, potwierdzonej przez fakt, że rodzimy się z niedobrymi skłonnościami<ref>''Pierwsza Apologia'', I,61.</ref>. W ''Dialogu z Żydem Tryfonem'' wspomniał o grzechu Adama jako o przyczynie obecnej sytuacji ludzkości, poddanej mocy śmierci i grzechu należących do [[Diabeł|węża]]<ref>Rozdz. 84,4.</ref>. Analizując dziewicze narodziny Chrystusa, wprowadził przeciwstawienie Ewa-Maryja, pisząc, że ''Ewa była nienaruszoną dziewicą, lecz kiedy poczęła słowo węża porodziła nieposłuszeństwo i śmierć''<ref>''Dialog z Żydem Tryfonem'', rozdz. 100,4–5; por. {{cytuj książkę odn| nazwisko = Rondet | imię = Henri 1972| tytuł s= Original Sin. The Patristic and Theological Background27–29| miejsce ref= Shannon Irlandia | rok = 1972 | strony = 27–29nie}}</ref>.
 
Również [[Tacjan Syryjczyk|Tacjan]] (ok. [[130]]–[[193]]), niewierny uczeń Justyna, pisał o grzechu pierworodnym, m.in., że Bóg stworzył nas dobrymi, jednak nasza [[wolna wola]] nas zrujnowała<ref>''[[Mowa do Greków]]'', 11.</ref>.
 
[[Teofil z Antiochii]], którego styl jest prostszy i dzięki temu jaśniej ukazuje doktrynę chrześcijańską na temat upadku człowieka, w dziele ''Do Autolika'' wskazuje na fakt stworzenia mężczyzny i kobiety razem, by było jasne, że zostali uczynieni przez tego samego, jedynego Boga<ref>''Do Autolika'', II,28; por. przekład polski: {{cytuj książkę | tytuł = Pierwsi apologeci greccy. Kwadratus, Arystydes z Aten, Aryston z Pelli, Justyn Męczennik, Tacjan Syryjczyk, Micjades, Apolinary z Hierapolis, Teofil z Antiochii, Hermiasz | inni= ks. Leszek Misiarczyk (przekład, wstęp i przypisy), ks. Józef Naumowicz (oprac)| rozdział = ''Do Autolika''| wydawca = Wydawnictwo „M”| miejsce = Kraków| seria = Biblioteka Ojców Kościoła 24| rok = 2004| strony = | isbn =}}</ref>. Była to aluzja anty[[Gnoza|gnostycka]]. Zostali oni uczynieni ''potencjalnie śmiertelnymi'', tzn. nie mieli umrzeć, ale też nie byli nieśmiertelni. Adam był w stanie duchowego dziecięctwa, zdolny do zdobywania wiedzy stopniowo, według woli Opatrzności<ref>''Do Autolika'', II,25.</ref>. Upadek i jego konsekwencje, opisane przez Księgę Rodzaju, Teofil rozumiał dosłownie. To, że opowiadanie biblijne jest prawdziwe, możemy stwierdzić poprzez nasze własne doświadczenie: bóle rodzenia, zawstydzenie węża, który wije się po ziemi<ref>''Do Autolika'', II,23.</ref>. Bóg wygnał człowieka z raju na jakiś czas, by mógł odpokutować swoją winę<ref>''Do Autolika'', II,26; {{cytuj książkę odn| nazwisko = Rondet | imię = Henri 1972| tytuł s= Original Sin. The Patristic and Theological Background27–34| miejsce ref= Shannon Irlandia | rok = 1972 | strony = 27–34nie}}</ref>.
Wczesnym Ojcem Kościoła, u którego można znaleźć elementy nauczania o grzechu pierworodnym jest [[Ireneusz z Lyonu]] (140-202), który pisał o nim w dziełach ''Adversus haereses'' V,23,1-2 i ''Wykład nauki apostolskiej'' 16<ref>Polski przekład: Wincenty Myszor (wstęp, przekład i opracowanie), Wydawnictwo WAM ŹMT 7, Kraków 1997, s. 115.</ref>. Ireneusz komentował zarówno 3 rozdział Księgi Rodzaju jak i List do Rzymian 5,12. Wyjaśniał motywację [[szatan]]a-kusiciela jako zazdrość wobec darów Bożych udzielonych ludziom, pokazywał też znaczenie i bolesne skutki nieposłuszeństwa pierwszych rodziców. Mówił także o miłosierdziu Bożym i pragnieniu Boga, aby ludzie na nowo znaleźli się w raju – biskup Lyonu w duchu [[millenaryzm]]u uznawał nastanie tysiącletniego raju – a następnie w chwale zmartwychwstania{{odn|Pietras|1999|s= 25}}.
 
O grzechu pierworodnym pisał także [[Tertulian]].
 
Ogromną rolę w historii kształtowania dogmatu odegrała [[Szkoła aleksandryjska (teologia)|Szkoła Aleksandryjska]], poczynając od [[Filon z Aleksandrii|Filona]], poprzez [[Klemens Aleksandryjski|Klemensa Aleksandryjskiego]], aż do [[Orygenes]]a. Innymi autorami byli [[Metody z Olimpu]] i [[Dydym Aleksandryjski|Didym Ślepiec]] oraz [[Atanazy Wielki|Atanazy]]. Tematyka grzechu pierworodnego występuje także u Ojców [[Kapadocja|kapadockich]], takich jak: [[Bazyli Wielki]], [[Grzegorz z Nazjanzu]], a po nich u [[Epifaniusz z Salaminy|Epifaniusza z Salaminy]] i [[Jan Chryzostom|Jana Chryzostoma]]. Jej zwieńczeniem jest jednak nauczanie [[Ambroży z Mediolanu|Ambrożego z Mediolanu]] i [[Augustyn z Hippony|Augustyna z Hippony]]. Nauczanie tego ostatniego nadało zasadniczy zrąb późniejszej doktrynie grzechu pierworodnego Kościoła<ref>Por. {{cytuj książkę odn| nazwisko = Rondet | imię = Henri | tytuł = Original Sin. The Patristic and Theological Background| miejsce = Shannon Irlandia | rok = 1972 | strony s= 25–121}}</ref>. Jest ono uważane niekiedy za przełom w formułowaniu tego dogmatu przez [[Magisterium Kościoła]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Scola | imię = A. | nazwisko2 = Marengo | imię2 = A. | nazwisko3= Prades López| imię3 = J.| tytuł = Osoba ludzka. Antropologia teologiczna| inni = Lucjan Balter SAC (Przekład i opracowanie) | miejsce = Poznań | rok = 2005 | strony = 250 i 252}}</ref>.
 
== Magisterium Kościoła katolickiego ==
Linia 109:
* {{Cytuj książkę | rozdział = Materiały z sympozjum patrystycznego na temat grzechu Adama i Ewy | tytuł = Grzech Pierworodny | inni = H. Pietras SJ (red.) | miejsce = Kraków | rok = 1999 | wydawca = WAM | strony = 7–174 | seria = Źródła Myśli Teologicznej (ŹMT) 12 | isbn = 83-7097-569-0}}
* {{Cytuj książkę | rozdział = Pierwszy grzech ludzi według św. Ireneusza (AdvHaer V,23,1-2) | tytuł = Grzech Pierworodny | inni = H. Pietras SJ (red.) | autor r = Henryk Pietras SJ | autor r link = Henryk Pietras | miejsce = Kraków | rok = 1999 | wydawca = WAM | strony = 25-39 | seria = Źródła Myśli Teologicznej (ŹMT) 12 | isbn = 83-7097-569-0 | odn = {{odn/id|Pietras|1999}}}}
* {{cytuj książkę | nazwisko = Rondet | imię = Henri | tytuł = Original Sin. The Patristic and Theological Background| miejsce = Shannon Irlandia | rok = 1972 | strony = 283 | isbn=0-7165-0516-9 | odn = tak}} Tytuł oryg.: ''Le péché originel dans la tradition patristique et theologique'', Paryż 1967.
* {{cytuj książkę | nazwisko = Schoonenberg | imię = Piet | autor link = Piet Schoonenberg |tytuł = Man and Sin: A Theological View | wydawca = University of Notre Dame | miejsce = Notre Dame, Indiana| rok = 1965 | odn = tak}}
* {{cytuj książkę | nazwisko r = Schoonenberg | imię r = Piet | rozdział = Original Sin and Man's Situation | tytuł = The Mystery of Sin and Forgivness | inni = Michael J. Taylor (red.) | wydawca = Society of St. Paul | miejsce = Staten Island, NY | rok = 1971 | strony = 243-252| odn = tak}}
* {{cytuj książkę | nazwisko r = Schoonenberg | imię r = Piet |tytuł = Encyclopedia of Theology: The Concise Sacramentum Mundi | rozdział = Sin and guilt | wydawca = Seabury Press | miejsce = Nowy Jork| rok = 1975| strony = 1579-1586| odn = tak}}