Rodło (symbol): Różnice pomiędzy wersjami

'''Rodło''' – znak przedstawiający bieg rzeki [[Wisła|Wisły]] wraz z zaznaczonym Krakowem, używany przez [[Związek Polaków w Niemczech]] od roku 1933<ref>Bogusław Czajkowski "Rodło"„Rodło”, KAW, Warszawa 1985.</ref> do dzisiaj.

{{Cytat|"Akceptacja„Akceptacja przez nas swastyki i "niemieckiego„niemieckiego pozdrowienia"pozdrowienia” może być tylko zgodą na totalną [[germanizacja|germanizację]]. Musimy więc jak najszybciej, bez narażania się na zarzut, iż nie uznajemy symboli państwa, którego jesteśmy obywatelami, znaleźć sposób na nieakceptowanie swastyki i [[Heil Hitler]]. To ostatnie Niemcy sami nam ułatwili nazywając swój faszystowski gest "niemieckim„niemieckim pozdrowieniem"pozdrowieniem” obowiązujący zatem tylko Niemców, a nie Polaków. Swastyce przeciwstawimy się tylko wtedy, gdy będziemy mieli swój narodowy znak nie budzący wątpliwości, że łączy on tylko Polaków"Polaków”. [[Jan Kaczmarek (działacz polonijny)|Jan Kaczmarek]]<ref name=autonazwa1>Wisła i Kraków to "Rodło"„Rodło”, Nasza Księgarnia, Warszawa 1975.</ref>}}

Rodło powstało po przejęciu przez [[Adolf Hitler|Adolfa Hitlera]] władzy w Niemczech. Naziści w ramach likwidacji struktury organizacyjnej [[Republika Weimarska|Republiki Weimarskiej]] zmieniali także symbolikę wszystkich niemieckich organizacji i instytucji. Godłem państwowym Niemiec stała się [[swastyka]], a pozdrowieniem podniesienie ręki oraz okrzyk "„[[Heil Hitler]]"”. Wprowadzenia tej zewnętrznej symboliki naziści wymagali od wszystkich działających w [[III Rzesza|III Rzeszy]] organizacji politycznych, kulturalnych i społecznych. Naziści zakazali jednocześnie używania innych symboli z wyjątkiem tych, które sami proponowali. Obowiązywał także pruski zakaz używania przez Polaków w Niemczech znaku [[Godło Rzeczypospolitej Polskiej|Orła białego]]. Związek Polaków w Niemczech stanął więc wobec problemu zaakceptowania nazistowskiej symboliki. W ocenie zarządu organizacji akceptacja ta byłaby zgodą na totalną [[germanizacja|germanizację]] związku oraz utratę jej polskiego charakteru<ref name="ReferenceA">Edmund Osmańczyk "Wisła„Wisła i Kraków to Rodło"Rodło” Nasza Księgarnia Warszawa 1985 ISBN 83-10-08675-X.</ref>. Dlatego też z inspiracji dr. Jana Kaczmarka działacze organizacji postanowili utworzyć nowy znak, który umożliwi obejście wszystkich zakazów, a jednocześnie będzie podkreślał narodowy charakter organizacji. W ten sposób dzięki współpracy i inwencji wielu członków Związku Polaków w Niemczech powstało Rodło przedstawiające bieg [[Wisła|Wisły]] i zewnętrznie wyglądające jak pół zmodyfikowanej swastyki, a jednocześnie nią nie będące<ref name=autonazwa2>Bogusław Czajkowski "Rodło"„Rodło”, KAW, Warszawa 1975.</ref>. W ten sprytny sposób Polacy w Niemczech uniknęli przyjęcia symboliki nazistowskiej. W rzeczywistości bowiem pozornie podobny znak oznaczał łączność Polaków z Niemiec z macierzą i był przeciwstawiany swastyce.

{{Cytat|"Niemcy„Niemcy (...) początkowo nie bardzo rozumieli, co przedstawia ten znak. Niektórzy nawet uważali, że to pół swastyki. Inni, gdy się zorientowali, że ukazuje Wisłę, mówili na nas, że jesteśmy wiślanymi braćmi "Weichsel„Weichsel-Bruder"Bruder”. [[Janina Kłopocka]]<ref name=autonazwa1 />}}

Narzucanie symboliki nazistowskiej doprowadziło do realizacji w X-lecie ZPwN uchwały Rady Naczelnej z roku [[1924]] o wprowadzeniu narodowej odznaki dla wszystkich członków ZPwN. W debacie na temat nowego symbolu kilka swoich projektów graficznych zaproponowała [[Janina Kłopocka]]. Pierwsze zostały odrzucone, jednak ostatni projekt okazał się strzałem w dziesiątkę. Kłopocka przedstawiła biały znak na czerwonym tle, kojarzący się także ze znakami [[herby polskie|herbów polskich]]. Znak ten symbolizował stylizowany bieg [[Wisła|Wisły]] z zaznaczonym stołecznym królewskim miastem [[Kraków|Krakowem]]<ref>[http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19210590371] Dz.U. 1921 nr 59, poz. 371 Ustawa z dnia 14 czerwca 1921 r. w przedmiocie zmiany postanowień ust. 2 § 42, ust. 1 § 48, § 54, ust. 2 § 62 i § 85 statutu gminnego dla st. król. miasta Krakowa.]</ref><ref>[http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19300890698 Dz.U. 1930 nr 89, poz. 698 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 listopada 1930 r. o przyłączeniu do gminy st. kr. miasta Krakowa kilku parcel z gminy wiejskiej Wola Duchacka w powiecie krakowskim.]</ref><ref>[http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19300890698 Dz.U. 1930 nr 89, poz. 698 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 listopada 1930 r. o przyłączeniu do gminy st. kr. miasta Krakowa kilku parcel z gminy wiejskiej Wola Duchacka w powiecie krakowskim”] – ''jako przykład obowiązującego aktu prawnego, ogłoszonego na stronach Internetowego Systemu Aktów Prawnych Kancelarii Sejmu RP''.</ref><ref>[http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19260610359 Dz.U. 1926 nr 61, poz. 359 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 czerwca 1926 r. o przyłączeniu do gminy st. kr. miasta Krakowa parcel gruntowych L. k. 132/1, 135 i 136 L. wh. 136 księgi gruntowej gminy katastralnej Wola Duchacka w powiecie krakowskim.]- ''jako przykład obowiązującego aktu prawnego, ogłoszonego na stronach Internetowego Systemu Aktów Prawnych Kancelarii Sejmu RP''.</ref> jako kolebką polskiej kultury<ref name="ReferenceA" /><ref>Szczegółowy rodowód koncepcji graficznej podał [[Edmund Osmańczyk]] w swojej książce „Niezłomny proboszcz z Zakrzewa, rzecz o Księdzu Patronie Bolesławie Domańskim” (Warszawa 1989, ISBN 83-07-01992-3){{cytat|str. 339-340:|''Kraków pojawił się w znaku z inicjatywy Jana Kaczmarka. Ale o formie zdecydował Ksiądz Patron, odrzucając dwa pierwsze projekty Janiny Kłopockiej. Jeden sugerował małe koło na oznaczenie Krakowa, drugi małą kreskę przecinającą bieg Wisły. Bolesław Domański wysunął wtedy zupełnie nową ideę: zaznaczenia drogi dwu naszych dorocznych pielgrzymek zagwarantowanych przez Konwencję Genewską Śląskowi Opolskiemu: na Jasną Górę Matki Boskiej i na Wawel do Jej Syna. Siostrzenica Księdza Patrona (...) pamięta dobrze relację Księdza Patrona o tej „pielgrzymiej” koncepcji, którą Janina Kłopocka graficznie wyraziła w symbolu drogi prowadzącej z Krakowa do Częstochowy.}}</ref> i symbolem trwania oraz ciągłości Państwa Polskiego. Przedwojenny, pierwszy wzór Rodła stworzony przez Kłopocką miał górne ramię, symbolizujące ujście Wisły, krótsze od ramienia dolnego, które symbolizowało źródło rzeki. Artystka starała się oddać w swoim projekcie rzeczywisty kształt biegu rzeki. Wzór ten jednak w późniejszych projektach graficznych, powstałych podczas i po wojnie, ulegał licznym modyfikacjom. Rodło przedstawiano często z ramionami równej długości oraz pod różnymi kątami nachylenia tak, że czasem znak zatracał podobieństwo do Wisły i wbrew intencjom twórców zaczynał przypominać swastykę.

Symbol został jednogłośnie przyjęty przez zarząd związku. Pozostała jednak kwestia nazwania nowego znaku. Zadanie to zlecono Edmundowi Osmańczykowi, któremu ideogram stworzony przez Kłopocką skojarzył się z herbem rodowym. W wyniku kolejnej debaty na temat nazwy skrzyżowano nazwę staropolskiego herbu rodowego "Rodnicy"„Rodnicy” ze słowem "Godło"„Godło”, co w sumie dało [[neologizm]] "Rodło"„Rodło”<ref name=autonazwa2 />. Ostatecznie na nazwę RODŁO złożyły się więc dwa słowa:'''''RO'''dzina (Ród) i go'''DŁO'''''. W sierpniu 1932 roku kierownictwo Związku Polaków w [[Niemcy|Niemczech]] przyjęło je za znak wszystkich Polaków ZPwN<ref>Według "Poglądy"„Poglądy”, nr 15, 01.08.1969 r. autorem nazwy jest [[Edmund Osmańczyk]], nazwa ma pochodzić od połączenia słów '''RO'''dnica i go'''DŁO''' (zob. też E.Osmańczyk, "Niezłomny„Niezłomny proboszcz z Zakrzewa..."”, s. 170).</ref>.

* Rodło zwykłe -– obejmujące sam znak Rodła

* Rodło kreślone linią -– wpisane w prostokąt

* Rodło harcerskie -– W 1933 roku hufcowy Berlińskiego Hufca Harcerstwa Polskiego -– [[Edmund Rydziński]] wkomponował w lilijkę harcerską Rodło. Znak ten stał się nowym godłem harcerstwa polskiego na tych terenach. Początkowo spontanicznie pojawiał się na sztandarach drużyn, zastępów i gromad zuchów. Wkrótce został przyjęty jako oficjalny znak [[Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech|Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech]] i noszony na tarczach przypiętych do harcerskich bluz oraz widniejący na sztandarze organizacji.

* Rodło "śpiewacze"„śpiewacze” -– na tle klucza wiolinowego; zdobiące sztandary polskich kół śpiewaczych w Niemczech.

* Rodło Młodych Polaków -– umieszczone obok lipowego liścia i noszone na odznakach młodzieży polskiej w Niemczech

* Gwiazda rodła -– tzw. Rodło Wiary i Wytrwania będące odznaczeniem nadawanym długoletnim i aktywnym członkom ZPwN

[[Plik:POL powiat złotowski COA.svg|left|thumb|left|upright=0.5|Herb powiatu złotowskiego]]

Rodło wpisane w [[lilijka|lilijkę]] było symbolem [[Związek Harcerstwa Polskiego w Niemczech|Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech]] działającego przy Związku Polaków w Niemczech. Tradycję tę kultywuje kilka jednostek dzisiejszego [[Harcerstwo|harcerstwa]]. Znak "Rodła"„Rodła” noszą także na szkolnych tarczach uczniowie [[I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia w Bytomiu|I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Smolenia w Bytomiu]]. [[I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Smolenia w Bytomiu|I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Smolenia w Bytomiu]] razem z [[I Liceum Ogólnokształcące dawne Polskie Gimnazjum im. Władysława Gębika w Kwidzynie|I Liceum Ogólnokształcącym im. Władysława Gębika w Kwidzynie]] kontynuują tradycje Gimnazjum Polskiego.

Istnieje także klub piłkarski "„[[Rodło Kwidzyn]]"”, "Rodło„Rodło [[Opole]]" ”, "Rodło„Rodło [[Granowice]]"”, "Rodło„Rodło [[Górniki (Bytom)|Górnik]]"” oraz "Rodło„Rodło [[Trzciano (województwo pomorskie)|Trzciano]]"”. W Kwidzynie znajduje się również I LO im. Władysława Gębika, które jest spod znaku Rodła{{styl}}. W roku 2013 Gimnazjum nr 3 w Kwidzynie nadano imię "Znaku„Znaku Rodła"Rodła”.

Nazwę wywodzącą się od tego symbolu nosi jeden z centralnych szczecińskich placów -– [[Plac Rodła w Szczecinie|Plac Rodła]].

{{przypisyPrzypisy}}

* [[Edmund Osmańczyk]]: ''Niezłomny proboszcz z Zakrzewa, rzecz o Księdzu Patronie Bolesławie Domańskim'', Warszawa 1989, ISBN 83-07-01992-3.

* Edmund Osmańczyk: ''Wisła i Kraków to Rodło.'' Nasza Księgarnia Warszawa 1985 ISBN 83-10-08675-X.

[[Kategoria:Organizacje polonijne w Niemczech|NiemcyHarcerstwo]]