Kolonia (geografia polityczna): Różnice pomiędzy wersjami

'''Kolonia''' (z [[łacina|łac.]] ''colonia'' – 'osada rolnicza') – posiadłość państwa, nazywanego krajem macierzystym bądź [[Metropolia (państwo)|metropolią]], znajdująca się poza jego [[granica państwowa|granicami]] i podlegająca bezpośredniej zależności politycznej i gospodarczej. Pierwsze kolonie zakładano już w starożytności w rejonie morza Śródziemnego, w okresie tak zwanej [[Wielka kolonizacja|wielkiej kolonizacji greckiej]]. Najwięcej kolonii powstało w efekcie [[wielkie odkrycia geograficzne|wielkich odkryć geograficznych]]. Do [[XIX wiek]]u obie [[Ameryka|Ameryki]], [[Azja]], [[Afryka]] i [[Australia]] zostały spenetrowane przez europejskich osadników. Polityka promująca zajmowanie terytoriów zamorskich przez państwa wysoko rozwinięte określona została mianem [[kolonializm]]u.

Proces likwidacji kolonii zapoczątkowany został przez przekształcenie trzynastu brytyjskich kolonii w [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] w niepodległe [[Stany Zjednoczone]]. [[Ameryka Południowa]] spod zależności kolonialnej uwolniona została w okresie [[wojny napoleońskie|wojen napoleońskich]]. Najpóźniej [[dekolonizacja]] dotarła do [[Azja|Azji]] i [[Afryka|Afryki]]. Większość kolonii ulokowanych na tych kontynentach zyskała niezależność dopiero w latach 60. [[XX wiek]]u.

Kolonię od [[państwo marionetkowe|państwa marionetkowego]] lub [[protektorat]]u odróżnia brak niezależnych struktur władzy oraz odrębnych organów prowadzących w jej imieniu [[polityka zagraniczna|politykę zagraniczną]]. Zarówno pierwsze jak i drugie (jeśli w ogóle istnieją) są podporządkowane [[Metropolia (państwo)|metropolii]].

Współcześnie przyjmuje się, że terminy „kolonia” i „terytorium zależne” posiadają odmienne znaczenie. Pierwszy odnosi się do terytoriów które przynajmniej częściowo są zamieszkane przez rdzenną ludność ([[autochton]]ów), nieposiadających pełnych [[Prawaprawa obywatelskieobywatela|praw obywatelskich]]. [[Parlament|Organy przedstawicielskie]] władzy nie istnieją, lub nie mają realnych kompetencji. Wykluczona jest możliwość przyznania [[niepodległość|niepodległości]]. Populacja dzieli się na osadników posiadających pozycję dominującą i zwykle znacznie liczniejszą a przy tym dyskryminowaną ludność tubylczą. System władzy oraz [[akulturacja|wzorce kulturowe]] narzucane są przez [[Metropolia (państwo)|metropolię]]. W niektórych przypadkach rdzenna ludność wykorzystywana jest w roli taniej, bądź wręcz [[niewolnictwo|niewolniczej]] siły roboczej.

Drugi termin (terytorium zależne) odnosi się do posiadłości zamorskich w których wszyscy mieszkańcy, niezależnie od pochodzenia, posiadają równie prawa, w tym prawo do legalnego ogłoszenia [[niepodległość|niepodległości]]. Niekiedy kolonia staje się terytorium zależnym w efekcie zmiany stosunku liczebnego pomiędzy osadnikami i tubylcami. Przewaga pierwszych, optujących za zachowaniem zależności względem [[Metropolia (państwo)|metropolii]] może prowadzić do konfliktów z mniej licznymi potomkami rdzennej ludności.

Mianem kolonii określa się niekiedy [[państwo|państwa]], które wprawdzie ogłosiły [[niepodległość]], ale wciąż znajdują się pod wpływem byłej [[Metropolia (państwo)|metropolii]], bądź władze w nich nadal sprawuje złożona z potomków osadników mniejszość. Tego typu sytuacja wystąpiła m.in. po ogłoszeniu Jednostronnej Deklaracji Niepodległości [[Rodezja|Rodezji]].

* [[kolonializm]]

* [[postkolonializm]]

* [[dekolonizacja]]

* [[terytorium zależne]]

* [[departament zamorski]]

* [[terytorium zamorskie]]

* [[dominium brytyjskie|dominium]]

* [[Kondominium (kolonia)|kondominium]]

* [[protektorat]]

* [[terytorium mandatowe]]

* [[Terytorium powiernicze ONZ|terytorium powiernicze]]