Ruch oporu w Auschwitz: Różnice pomiędzy wersjami

'''Ruch oporu''' w [[Auschwitz-Birkenau|Auschwitz]]''' zrodził się z niezbędnej do przeżycia samopomocy więźniarskiej. Wielu więźniów trafiało do Auschwitz ze środowisk [[Partyzantka|partyzanckich]], przygotowanych do działalności konspiracyjnej.

* dokumentowanie zbrodni [[Narodowy socjalizm|hitlerowskich]] i podejmowanie prób przerzucania stworzonej dokumentacji do partyzantki poza terenem obozu;

Wielką trudnością w tworzeniu jednego ruchu były podziały wewnątrz obozu, różnice narodowościowe i językowe, dystans między podobozami. Jednak dochodziło do jednoczenia sił, głównie wśród więźniów [[Polacy|więźniówII Rzeczpospolita|polskich]]. Jedynym wybuchem zbrojnym, do jakiego doszło w Auschwitz, był bunt [[Sonderkommando]].

Pierwsze organizacje obozowego [[Ruch oporu|ruchu oporu]] zaczęły powstawać już w drugiej połowie [[1940]] r. – zakładali je głównie [[Polacy]], działacze [[Polska Partia Socjalistyczna|socjalistyczni]]: [[Stanisław Dubois]], [[Norbert Barlicki]], [[Julian Wieczorek]], [[Juliusz Rydygier]], [[Stefan Bratkowski (socjalista)|Stefan Bratkowski]]<ref>[[Edward Hałoń]]: ''W cieniu Auschwitz: wspomnienia z konspiracji przyobozowej''. [[Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu]], 2003, str. 50.</ref>.

Bardzo aktywni byli osadzeni w Auschwitz żołnierze zawodowi. W październiku 1940 roku rotmistrz [[Witold Pilecki]] (w obozie przebywał pod nazwiskiem Tomasz Serafiński) zorganizował grupę pod nazwą [[Związek Organizacji Wojskowej]] (ZOW). Pilecki trafił do obozu [[22 września]] 1940 roku. Dobrowolnie przyłączył się do grupy zatrzymanych podczas [[łapanka|łapanki]] w [[Warszawa|Warszawie]]. Później uciekł z obozu, by wynieść dokumenty o zbrodniach hitlerowskich oraz przygotować plany odbicia obozu i uwolnienia więźniów. Uciekając, przekazał kierownictwo majorowi [[Zygmunt Bohdanowski|Zygmuntowi Bończy-Bohdanowskiemu]] (rozstrzelanemu w Auschwitz [[11 października]] 1943 roku) i kapitanowi [[Henryk Bartosiewicz|Henrykowi Bartosiewiczowi]]. Praca ZOW polegała głównie na dostarczaniu żywności i ciepłej odzieży. Podnoszono też na duchu więźniów, przekazywano informacje z wolnościzewnątrz i poza obóz za pośrednictwem uciekinierów. W lutym 1941 r. pułkownik [[Kazimierz Rawicz]] (w obozie pod nazwiskiem Jan Hilkner) założył w obozie Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). Istniało też kilka innych organizacji, utworzonych przez polskich wojskowych.

Jesienią 1941 r. zaczęły działać grupy [[Nacjonalizm|nacjonalistyczne]], rekrutujące się z sympatyków [[Narodowa Demokracja|Narodowej Demokracji]] i [[Obóz Narodowo-Radykalny|Obozu Narodowo-Radykalnego]]<ref>[https://archive.is/20120724070419/serv2.fothost.pl/upload/09/39/44c2a694.jpg Artykuł „Narodowcy w KL Auschwitz”, który ukazał się drukiem w tygodniku „Myśl Polska” (nr 29-30, 19-26 lipca 2009 r., s. 19).]</ref>. Ich inicjatorami byli profesor [[Roman Rybarski]] (rozstrzelany [[6 marca]] 1942 r.) i [[Jan Mosdorf]] (rozstrzelany [[11 października]] 1943 r.).

Pod koniec 1941 roku ZWZ zainicjował akcję scaleniową. Dowództwo objął pułkownik Rawicz (ZWZ). Na czele stał komitet w składzie: Rybarski -– przewodniczący (Endecja), Dubois (PPS), Mosdorf (reprezentował grupy młodzieżowe) oraz Rawicz i Pilecki.

Komitet działał do sierpnia 1942 roku, do czasu wywiezienia do [[Mauthausen-Gusen (KL)|KL Mauthausen-Gusen]] Rawicza. Dowództwo po nim przejął pułkownik [[Juliusz Gilewicz]] (rozstrzelany [[11 października]] 1943 r.). W 1943 roku[[Niemcy (naród)|Niemcy]] podjęli szereg akcji przeciwko ruchowi oporu. Kierownictwo wojskowe zostało rozbite. W zbiorowych egzekucjach – [[25 stycznia]] 1943 r. i [[11 października]] 1943 r., zginęło 105 więźniów -– działaczy wojskowych i politycznych.

Represje nie zdusiły ruchu oporu. Tuż po zgładzeniu działaczy powstały dwa nowe ośrodki. Lewicowy, złożony z byłych członków PPS, [[Komunizm|komunistów]] i bezpartyjnych, działał w obozie macierzystym Auschwitz. Należał do niego m.in. późniejszy premier PRL [[Józef Cyrankiewicz]]<ref>[[Edward Hałoń]]: ''W cieniu Auschwitz: wspomnienia z konspiracji przyobozowej''. [[Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu]], 2003, str. 39, 67-6967–69.</ref>. Drugi ośrodek powstał w Birkenau, gdzie funkcjonowało w 1943 r. kilka grup, kontaktujących się z podziemiem w KL Auschwitz. W szpitalu istniała komórka konspiracyjna [[Alfred Fiderkiewicz|Alfreda Fiderkiewicza]]. Należał do niej m.in. [[Tadeusz Borowski (poeta)|Tadeusz Borowski]]. Od lata 1943 roku istniała też podziemna organizacja kobieca.

Niezależnie od grup polskich na przełomie lat 1942 i /1943 powstały w obozie organizacje więźniów innych narodów – austriacka[[austria]]cka (komuniści, socjaldemokraci i członkowie [[Brygady Międzynarodowe|Brygad Międzynarodowych]] z [[Hiszpańska wojna domowa|wojny domowej]] w [[HiszpaniaDruga Republika Hiszpańska|Hiszpanii]]), [[Francja|francuska]] i [[Belgia|belgijska]] (komuniści), [[Rosja|rosyjska]] (jeńcy wojenni i inteligencja, m.in. generał Dymitr[[Dmitrij Karbyszew]] i profesor [[Iwan Mironow]]), [[III Rzesza|niemiecka]] (komuniści, socjaldemokraci i antyfaszyści), [[Czechy|czeska]] i nieliczna kobieca [[Jugosławia|jugosłowiańska]] (wzięte do niewoli partyzantki).

Z początkiem 1943 r. z inicjatywy [[Austriacy|Austriaków]] zaczęto prowadzić tajne rokowania w celu połączenia wszystkich grup – polskich i z innych krajów{{fakt|data=2007-05}}. W maju tego roku utworzono wspólną organizację – Grupę Bojową Oświęcim (GBO, [[Kampfgruppe Auschwitz]]). Na czele stanął Komitet Naczelny: [[Józef Cyrankiewicz]], [[Tadeusz Hołuj]], [[Ernst Burger]] i [[Hermann Langbein]]. Tajne zebrania GBO odbywały się w piwnicy bloku 4 w Auschwitz. Do międzynarodowej grupy przystąpiły polskie grupy wojskowe, jednakże dopiero w 1944 roku doszło do porozumienia i współpracy, która zaowocowała powołaniem wspólnej [[Rada Wojskowa Oświęcim|Rady Wojskowej Oświęcim]]. W jej skład weszli z ramienia GBO [[Lucjan Motyka]] i [[Heinrich DuermayerDürmayer]], a z grupy wojskowej [[Bernard Świerczyna]] i [[Mieczysław Wagner]]. Rada zajmowała się sprawami wojskowymi. W Monowitz istniała odrębna organizacja z własnym kierownictwem, choć istniał kontakt z GBO. Rada Wojskowa Oświęcim wobec groźby masowej zagłady przygotowywała plany powstania w obozie. Oparto się o plany zrywu więźniów, a także partyzantów[[partyzant]]ów poza obozem, przygotowanych jeszcze w 1942 roku przez pułkownika Kazimierza Rawicza. Wówczas uznany został za zbyt śmiały.

W 1944 r. powrócono do planów. Nie doczekały się realizacji, gdyż w drugiej połowie tego roku zaczęto masowo wywozić tysiące więźniów, głównie Polaków i [[Rosjanie|Rosjan]], do innych obozów. Dowództwo [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]] uznało go zarazem za nierealny, m.in. z powodu słabego uzbrojenia.