Bakterie: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m WP:SK, drobne redakcyjne
Linia 826:
== Ruch ==
[[Plik:Flagellum base diagram pl.svg|thumb|350px|Schemat wici Gram-ujemnej bakterii.]]
 
 
; Rodzaje ruchów u bakterii
Część bakterii posiada zdolność do aktywnego ruchu. Poruszanie może odbywać się za pomocą wici, ruchu ślizgowego, ruchu wirowego lub zmian wyporności<ref name="Bardy2003">{{Cytuj pismo | autor=Bardy SL., Ng SY., Jarrell KF | tytuł=Prokaryotic motility structures | rok=2003 | czasopismo=Microbiology (Reading, England) | doi= | wydanie=149 | wolumin=Pt 2 | miesiąc=luty | pmid= 12624192 | strony=295–304}}</ref>. W przypadku ruchu wirowego bakteria używa IV typu [[pile|pilusów]], korzystając z nich jak z haka. Mocuje się nimi w podłożu i podciąga się ze stosunkowo dużą siłą (>80 piko[[niuton]]ów)<ref>{{Cytuj pismo
|autor = Merz A, So M, Sheetz M
Linia 845 ⟶ 848:
|isbn = 978-83-7350-076-1}}</ref>.
 
 
; Mechanizm działania wici
Bakterie charakteryzuje niezwykła różnorodność wici. Może ona być pojedyncza i długa, podwójna (jedna z przodu, a druga z tyłu) lub wiązka wici na części lub całej komórce bakteryjnej. Wić należy do najlepszych środków napędu wykorzystywanych przez większość organizmów. Tworzy ją 20 białek, ale do jej kontroli i przymocowania bakteria używa ich 30<ref name="Bardy2003" />. Wić to obracająca się struktura zewnątrzkomórkowa wprawiana w ruch przez [[kinetosom]], który napędza [[gradient stężeń roztworów|gradient]] H<sup>+</sup> wytwarzany przez [[pompa protonowa|pompę protonową]].
 
 
; Rzęski politrychalne
Wiele bakterii (np. Pałeczka okrężnicy (''E. coli'')) posiada możliwość wykonywania kilku różnych ruchów: w przód (pływanie), w dół lub w górę. Możliwości wykonywania kilku ruchów sprawiają, że mogą one poruszać się trójwymiarowo w [[błądzenie losowe|błądzeniu losowym]]<ref>{{Cytuj pismo
|autor = Wu M, Roberts J, Kim S, Koch D, DeLisa M
Linia 858 ⟶ 865:
|doi = 10.1128/AEM.00158-06
|pmid = 16820497
}}</ref>.
}}</ref>. Unikatowy rodzaj wici posiadają krętki (''Spirochateae''), u których są one umieszczone pomiędzy dwoma błonami w przestrzeni międzyplazmatycznej. Ich ciało ma charakterystyczny kształt [[linia śrubowa|linii śrubowej]], wijąc się, gdy bakteria porusza się<ref name="Bardy2003" />.
 
 
; Rzęski peritrychalne
}}</ref>. Unikatowy rodzaj wici posiadają krętki (''Spirochateae''), u których są one umieszczone pomiędzy dwoma błonami w przestrzeni międzyplazmatycznej. Ich ciało ma charakterystyczny kształt [[linia śrubowa|linii śrubowej]], wijąc się, gdy bakteria porusza się<ref name="Bardy2003" />.
 
 
; Ruch zależny od aktyny
Niektóre ''[[Listeria]]'' i ''[[Shigella]]'' potrafią wykorzystywać cytoszkielet wewnątrz komórki [[gospodarz (biologia)|gospodarza]]. Wytwarzają strukturę przypominającą ogon lub wić, która ułatwia im pokonywanie dużych odcinków w ciele żywiciela<ref>{{Cytuj pismo
|autor = Goldberg MB
|tytuł = Actin-based motility of intracellular microbial pathogens
|czasopismo = Microbiol Mol Biol Rev
|wolumin = 4
|wydanie = 65
|strony = 595–626
|rok = 2001
|doi = 10.1128/MMBR.65.4.595-626.2001
|pmid = 11729265
}}</ref>.
 
 
; Rodzaje taksji u bakterii
Ruchliwe bakterie reagują na [[bodziec (fizjologia)|bodźce]], wykonując ruchy do przodu lub do tyłu. Bakterie poruszają się dzięki różnym [[taksja|taksjom]] ([[chemotaksja]], [[fototaksja]], [[magnetotaksja]] i in.)<ref>{{Cytuj pismo
|autor = Lux R, Shi W
Linia 880 ⟶ 907:
|pmid = 9251816
}}</ref>. Specyficzna pod tym względem jest grupa ''[[Myxobacteria]]'', wśród której bakterie poruszają się grupowo, tworząc owocniki<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15487930|data dostępu=2004 rok|tytuł=Signaling in myxobacteria|autor=Kaiser D}}</ref>. Ruchy myksobakterii można zaobserwować tylko na stałych pożywkach, w przeciwieństwie do ''E. coli'', która wykonuje ruchy wyłącznie w płynach.
 
Niektóre ''[[Listeria]]'' i ''[[Shigella]]'' potrafią wykorzystywać cytoszkielet wewnątrz komórki [[gospodarz (biologia)|gospodarza]]. Wytwarzają strukturę przypominającą ogon lub wić, która ułatwia im pokonywanie dużych odcinków w ciele żywiciela<ref>{{Cytuj pismo
|autor = Goldberg MB
|tytuł = Actin-based motility of intracellular microbial pathogens
|czasopismo = Microbiol Mol Biol Rev
|wolumin = 4
|wydanie = 65
|strony = 595–626
|rok = 2001
|doi = 10.1128/MMBR.65.4.595-626.2001
|pmid = 11729265
}}</ref>.
 
U różnych bakterii występują następujące rodzaje taksji:
Linia 898 ⟶ 913:
* [[Chemotaksja|chemotaksje]], czyli ruchy od lub do substancji chemicznych obecnych w środowisku; pozwala wyszukać pokarm lub rozpoznać obecność innych komórek; bodźce chemiczne odbierane są tu za pomocą białek receptorowych znajdujących się w błonie komórkowej;
* aerotaksje; ruch ku miejscom o optymalnym stężeniu tlenu (pewien rodzaj chemotaksji);
* magnetotaksje; są to ruchy wzdłuż pola linii pola magnetycznego, tak by bakteria żyjąca w mule wędrowała w głąb osadu (ku warunkom beztlenowym); umożliwiają je specjalne organelle - magnetosomy zwierające tlenki żelaza, umieszczone w pobliżu nasady rzęsek<ref name="Bakterie"/>.
 
== Początki i wczesna ewolucja ==