Kompas magnetyczny: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Baseplatecompass.jpg|thumb|Kompas turystyczny wykorzystywany do orientacji mapy.]]

'''Kompas magnetyczny''' – [[PrzyrządyPrzyrząd pomiarowepomiarowy|przyrząd]] nawigacyjny służący do wyznaczania kierunku [[południk magnetyczny|południka magnetycznego]]. W kompasie wykorzystywane jest [[zjawisko]] ustawiania się swobodnie zawieszonego magnesu wzdłuż linii [[Ziemskie pole magnetyczne|pola magnetycznego]]. Kompas składa się z wąskiego, długiego i lekkiego [[magnes]]u (tzw. [[igła magnetyczna|igły magnetycznej]]) ułożyskowanego na pionowej osi oraz tarczy z podziałką kątową (tzw. [[róża wiatrów|róży wiatrów]]). Współczesne kompasy wypełnione są płynem (zwykle alkoholem), co zapobiega drganiu igły utrudniającemu odczyt.

Pierwsza wzmianka o użyciu w nawigacji igły magnetycznej, unoszącej się na wodzie w naczyniu<ref name="Mediterranean">Barbara M. Kreutz, ''Mediterranean Contributions to the Medieval Mariner'sMariner’s Compass'' Technology and Culture, Vol. 14, Nrnr 3. (1973), s. 373.</ref>, jest w chińskiej książce Zhu Yu ''Pingzhou Ke Tan'' z [[1117]] choć [[Shen Kuo]] opisał kompas już w 1088 w ''Mengxi Bitan''.

W Europie pierwsza wzmianka o igle magnetycznej i jej wykorzystaniu w żegludze jest w ''De naturis rerum'' (O naturze rzeczy) [[Alexander Neckam|Alexandra Neckamana]] napisanej prawdopodobnie w 1190 roku w Paryżu<ref name="Mediterranean" />.

[[Busola]] (igła magnetyczna w pustym pudełku obracająca się na trzpieniu), znana jest w Europie od co najmniej roku 1300<ref>Frederic C. Lane, ''The Economic Meaning of the Invention of the Compass'' The American Historical Review, Vol. 68, No. 3. (Apr., 1963), p. 615.</ref><ref name=mon>{{cytuj książkę | autor = | tytuł =Terenoznastwo. Podręcznik | wydawca =MON | miejsce = | rok =1951 | strony =45 | isbn =}}</ref>. W Chinach w takiej formie znany jest od przełomu XVI I XVII wieku<ref>Li Shu-hua, ''Origine de la Boussole 11. Aimant et Boussole'' Isis, Vol. 45, No. 2. (Jul., 1954), p. 193.</ref>.

Pierwotnie kompasem nazywano igłę magnetyczną w pudełku z umieszczoną pod igłą podziałką w stopniach. Stąd wzięła się nazwa kompas (z włoskiego "compaso"„compaso” -– podziałka). Współcześnie mianem kompasu przyjęło się nazywać pudełko z igłą magnetyczną oraz z podziałką w stopniach (lub [[Tysiączna|tysiącznych]])<ref name=mon />.

* [[kompas żyroskopowy|Żyrokompasżyrokompas]]