Francis Bacon (filozof): Różnice pomiędzy wersjami

'''Francis Bacon, 1. wicehrabia [[St Albans]]''' (ur. [[22 stycznia]] [[1561]] w [[Londyn]]ie - zm. [[9 kwietnia]] [[1626]] w [[Highgate]]) – [[Anglia|angielski]] filozof, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli [[filozofia renesansu|filozofii epoki odrodzenia]] i [[barok]]u, [[Esej|eseista]], [[polityk]] oraz [[prawnik]]. Uchodzi za jednego z twórców nowożytnej [[metoda naukowa|metody naukowej]] opartej na [[eksperyment|eksperymencie]] i [[indukcjaRozumowanie logicznaindukcyjne|indukcji]]<ref>{{cytuj książkę |imię r=David|nazwisko r=Simpson|tytuł = Internet Encyclopedia of Philosophy|url=http://www.iep.utm.edu | rozdział=Francis Bacon (1561—1626)| rok = 2012| adres rozdziału =http://www.iep.utm.edu/bacon/|data dostępu = 15.11.2013 | odn=tak}}</ref>. Jest też uważany za jednego z twórców [[empiryzm]]u.

# historia -– pamięć (wszelki opis jednostkowych faktów)

# poezja -– wyobraźnia

# filozofia -– rozum (wszelkie poznanie ogólne -– Bóg, przyroda, człowiek)

* filozofię spekulatywną -– za pomocą której poznajemy prawa przyrody

* filozofię operatywną -– za pomocą której stosujemy prawa przyrody

* fizykę -– naukę o tym, jak rzeczy są zbudowane i jak powstają

* metafizykę -– naukę o tym, jaka jest ich istota i cel

* antropologia -– o jednostkach ludzkich. Obejmuje naukę o ciele i duszy człowieka. Z duszą wiązał Bacon logikę (naukę o myśli poznającej prawdę) i etykę (naukę o woli skierowanej ku dobru)

* polityka -– o społeczeństwie

== "Tyle„Tyle mamy władzy, ile wiedzy"wiedzy” ==

Bacon odszedł od ideału uprawiania wiedzy dla wiedzy. Nauka miała być narzędziem człowieka w walce z przyrodą. Poznawszy mechanizmy przyrody, człowiek miał zapanować nad nimi. Z tego powodu Bacon cenił ze wszystkich nauk najwyżej przyrodoznawstwo -– było najbliższe temu celowi.

Bacon za wyjątkowo bezużyteczne narzędzie nauki uznał [[sylogizm]]. Zdaniem Bacona trzeba operować doświadczeniem, a nie założeniami. Metodzie sylogizmu Bacon przeciwstawia [[indukcjaRozumowanie logicznaindukcyjne|indukcję]] -– stopniowe uogólnianie wiedzy, zamiast natychmiastowego układania ogólnych twierdzeń na podstawie danych zmysłowych. Właśnie dlatego Bacon twierdził, że "umysłowi„umysłowi ludzkiemu nie trzeba skrzydeł, lecz ołowiu"ołowiu”.

Bacon uważał, że umysł ludzki jest podległy różnego rodzaju złudzeniom ([[łacina|łac.]] ''idola'' z [[Język grecki|gr.]] ''eídōlon'' 'widmo; obraz')<ref>[http://www.slownik-onlineslownik–online.pl/kopalinski/596772DD0AB92C3AC12565E1006739C1.php ''Słownik Wyrazów Obcych'' : idol] zdr. od [http://www.slownik-online.pl/kopalinski/229F0F7484B7FA82412565BD00328218.php ''eidos''] 'wygląd; kształt, forma; postać'</ref>

* '''złudzenia plemienne''' (''idola tribus'') -– wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom; należy do nich [[Antropomorfizacja|antropomorfizm]] i doszukiwanie się celowości w świecie;

* '''złudzenia jaskini''' (''idola specus'') -– przesądy jednostek, spowodowane przez indywidualny wpływ wychowania i środowiska;

* '''złudzenia rynku''' (''idola fori'') -– powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność pojęć, niedoskonałość języka; "''zły i niezręczny dobór wyrazów w dziwny sposób krępuje umysł. I ani definicje, ani objaśnienia, którymi uczeni w niektórych sprawach zwykle zabezpieczają się i bronią, żadną miarą nie poprawiają stanu rzeczy. Słowa całkowicie zadają gwałt rozumowi, wszystko mącą i przywodzą ludzi do niezliczonych jałowych kontrowersji i wymysłów''" (aforyzm XLIII) "''najwięcej kłopotu sprawiają idole rynku, które wkradły się do rozumu na skutek związku ze słowami i nazwami. Ludzie bowiem wierzą, że ich własny rozum rządzi słowami; lecz zdarza się także, że słowa swoją siłę odwracają i oddziałują na rozum.''" (aforyzm LIX)

* '''złudzenia teatru''' (''idola theatri'') -– powodowane przez błędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są przyjmowane na mocy autorytetu. "''idole teatru nie są wrodzone i nie wkradają się do rozumu, lecz przedostają się całkiem otwarcie i zostają przejęte ze scenariuszy doktryn (filozoficznych) i przewrotnych reguł dowodzenia.''" (aforyzm LXI)<ref>[http://www.wtl.us.edu.pl/pdf/zak/ZFC_HF_c_1.pdf ''Novum Organum''] tł. Jan Wikarjak (fragment). Spostrzeżenia o sile złudzeń przypominają ''potęgę słowa'' antycznego filozofa [[Gorgiasz]]a. [[Jakub Karpiński]] wymienia Bacona jako prekursora [[Alfred Korzybski|Alfreda Korzybskiego]] (''Mowa do ludu. Szkice o języku polityki.'' szkic ''Mówi Warszawa'' dotyczący propagandy 1968 roku).</ref>

Człowiek może jednak usunąć owe złudzenia. Eksperyment wynagrodzi braki zmysłów, a indukcja złudzenia rozumu. Eksperyment, będąc podstawą poznania, nie może obejść się bez indukcji, ponieważ wymaga uogólnienia. Praca naukowa powinna przypominać pracę pszczół -– ma zbierać i przetwarzać co zebrała. Właśnie indukcja ma spełnić zadanie przetwarzania danych. Zajmując się jakimś zjawiskiem, np. chłodem, należy dokonać zestawu trzech wypadków:

# wypadki, w których ta własność występuje (śnieg, wiatr) '''tablica obecności '''

# wypadki, gdzie tej własności nie ma (słońce, pustynia) '''tablica nieobecności'''

Za życia wzbudzał podziw, że będąc mężem stanu miał czas na filozofię. Po aferze i uwięzieniu został zapomniany. Przypomniano sobie o nim w XVIII wieku, ia uznanofilozofowie {{styl}}uznali go za swego poprzednika. Kontynuatorzy to [[John Stuart Mill|J. S. Mill]] i [[John Herschel|J. Herschel]].

* [[Tadeusz Kotarbiński]] „Program Bacona”, Lwów 1932

* Wiszniewski Michał Wiszniewski, ''Bacona metoda tłumaczenia natury i inne pisma filozoficzne'', BKF 1976

* [[Władysław Tatarkiewicz]], ''Historia Filozofii''