Vivente rege: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Pilot Pirx (dyskusja | edycje) uzupełnienie |
Pilot Pirx (dyskusja | edycje) uzupełnienie |
||
Linia 6:
W [[Historia Polski|Polsce]] po śmierci [[Władysław III Warneńczyk|Władysława III Warneńczyka]] królów wybierały zjazdy [[szlachta|szlacheckie]]. Uznano, iż elekcji powinno dokonywać, po śmierci poprzedniego władcy, zgromadzenie, w którym wziąć udział mógł każdy szlachcic. Podczas obrad [[sejm walny|sejmu walnego]] w Piotrkowie, 18 grudnia 1529 roku król [[Zygmunt I Stary]] i królowa [[Bona Sforza|Bona]] nakłonili posłów i senatorów do wybrania ich syna, [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]], na króla Polski jeszcze za życia panującego ojca. 20 lutego 1530 roku Zygmunt August został koronowany na [[Wawel]]u przez [[Prymas Polski|prymasa Polski]] [[Jan Łaski (prymas)|Jana Łaskiego]] i, formalnie, współrządził wespół z ojcem. Taki sposób rozstrzygnięcia o sukcesji wywołał ostry sprzeciw sporej części szlachty, wobec czego już podczas sejmu koronacyjnego Zygmunt Stary musiał zapewnić, iż elekcja następcy Zygmunta Augusta odbędzie się według tradycyjnych zasad<ref>M. Markiewicz, ''Historia Polski 1492-1795'', Kraków 2007, p. 344.</ref>.
Pod koniec panowania [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]] projekt elekcji ''vivente rege'' wysunęła jego żona, królowa [[Ludwika Maria Gonzaga]]. Spory o osobę kandydata (mimo deklarowanego zachowania swobody wyboru dwór potajemnie nakłaniał magnatów do podpisywania skryptów o wykluczeniu kandydatów krajowych)<ref>[[Stefania Ochmann-Staniszewska]], ''Sejmy lat 1661–1662: przegrana batalia o reformę ustroju Rzeczypospolitej'', Wrocław 1977.</ref> do sukcesji doprowadziły jednak do wybuchu [[rokosz Lubomirskiego|rokoszu Lubomirskiego]] i ostatecznego odrzucenia reformy w 1666 roku.▼
[[Artykuły henrykowskie]] w punkcie 1 zabraniały obranemu władcy ''mianować, ani obierać, ani obierania iakiego składać żadnym sposobem, ani kształtem wymyślonym, Krola na Państwo, sukcessora naszego, wsadzać.''
Sejmiki wybierając w listopadzie 1790 nowych posłów na [[Sejm Wielki]] w większości przystały na elekcję ''vivente rege'' [[Fryderyk August I|Fryderyka Augusta]], na ogół odrzucając równocześnie projekt tronu dziedzicznego<ref>''Bilans, oparty na nie zawsze pełnych i ścisłych danych, wyglądał następująco: na 55 sejmików otwarcie przeciw tronowi sukcesyjnemu opowiadało się 14 (...), w obronie [[wolna elekcja|wolnej elekcji]] bez zaatakowania wprost sukcesji stanęły 22 sejmiki (...) otwarcie za koroną dziedziczną odważyło się wystąpić 9 sejmików (...) milczenie w sprawie wyboru między sukcesją i elekcją zachowało 10 sejmików (...) nawet zgoda na elekcję vivente rege nie była na ogół bezwarunkowa, opatrywano ją bowiem zastrzeżeniami o wcześniejszym zakończeniu prac nad formą rządu, przyjęciu przez Wettyna projektu paktów konwentów i odesłaniu sprawy ponownie do województw, gdyby Fryderyk August III korony nie przyjął.'' [[Zofia Zielińska]], [http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/o_sukcesyi_tronu_w_polszcze/o_sukcesyi_tronu_w_polszcze.pdf ''„O sukcesyi tronu w Polszcze” 1787-1790''] s.218n.</ref>. [[Konstytucja 3 maja]] wprowadzała ''tron elekcyjnym przez familie'', z braku męskich potomków elektora następcą miał być jego zięć ''za zgodą stanów zgromadzonych, [[Maria Augusta Wettyn|córce jego]] dobrany'' (...) ''zachowując przy narodzie prawo, żadnej preskrypcyi podpadać nie mogące, wybrania do tronu drugiego domu po wygaśnieniu pierwszego'' (art. VII), co 25 lat miano rozważać poprawki do Konstytuucji (art. VI). W lutym 1792 sejmiki w większości poparły Konstytucję<ref>[http://aul.uni.lodz.pl/t/2014nr92/4.pdf ''Sejmiki lutowe 1792 r. w relacjach „Gazety Narodowej i Obcej” i „Gazety Warszawskiej”'']</ref>▼
▲Pod koniec panowania [[Jan II Kazimierz Waza|Jana Kazimierza]] projekt elekcji ''vivente rege'' wysunęła jego żona, królowa [[Ludwika Maria Gonzaga]]. Spory o osobę kandydata do sukcesji (mimo deklarowanego zachowania swobody wyboru dwór potajemnie nakłaniał magnatów do podpisywania skryptów o wykluczeniu kandydatów krajowych)<ref>[[Stefania Ochmann-Staniszewska]], ''Sejmy lat 1661–1662: przegrana batalia o reformę ustroju Rzeczypospolitej'', Wrocław 1977.</ref>
▲Sejmiki wybierając w listopadzie 1790 nowych posłów na [[Sejm Wielki]] w większości przystały na elekcję ''vivente rege'' [[Fryderyk August I|Fryderyka Augusta]], na ogół odrzucając równocześnie projekt tronu dziedzicznego<ref>''Bilans, oparty na nie zawsze pełnych i ścisłych danych, wyglądał następująco: na 55 sejmików otwarcie przeciw tronowi sukcesyjnemu opowiadało się 14 (...), w obronie [[wolna elekcja|wolnej elekcji]] bez zaatakowania wprost sukcesji stanęły 22 sejmiki (...) otwarcie za koroną dziedziczną odważyło się wystąpić 9 sejmików (...) milczenie w sprawie wyboru między sukcesją i elekcją zachowało 10 sejmików (...) nawet zgoda na elekcję vivente rege nie była na ogół bezwarunkowa, opatrywano ją bowiem zastrzeżeniami o wcześniejszym zakończeniu prac nad formą rządu, przyjęciu przez Wettyna projektu paktów konwentów i odesłaniu sprawy ponownie do województw, gdyby Fryderyk August III korony nie przyjął.'' [[Zofia Zielińska]], [http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/o_sukcesyi_tronu_w_polszcze/o_sukcesyi_tronu_w_polszcze.pdf ''„O sukcesyi tronu w Polszcze” 1787-1790''] s.218n.</ref>. [[Konstytucja 3 maja]] wprowadzała ''tron elekcyjnym przez familie'', z braku męskich potomków elektora następcą miał być jego zięć ''za zgodą stanów zgromadzonych, [[Maria Augusta Wettyn|córce jego]] dobrany'' (...) ''zachowując przy narodzie prawo, żadnej preskrypcyi podpadać nie mogące, wybrania do tronu drugiego domu po wygaśnieniu pierwszego'' (art. VII), co 25 lat miano rozważać poprawki do
== Bibliografia ==
| |||