Fortalicja: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
korekty/zmiany redakcyjne, popr. linków, szablon Źródła
dr. red.
Linia 3:
'''Fortalicja''' ([[Łacina|łac]]. ''fortalicium'') – ogólna nazwa niewielkiej budowli posiadającej cechy obronne, określanej także jako ''turris''. Nazwa ta przyjęta jest również dla tzw. [[dwór na kopcu|dworów na kopcu]] i często [[strażnica (budynek)|strażnic]]<ref>''...Dwór z potężnym ostrokołowym parkanem. W aktach dwór taki zawsze wymieniony jest jako fortalitium, jeżeli zameczek jest murowany z dodatkiem muratum; zamek większy, już naprawdę według reguł fortyfikowany, nazywa się na stałe „arx”. Zameczków małych było bez liku; ... [[Zamek w Nowotańcu|Nowotaniec]], ..., Tyrawa, Tarnawa, Zboiska'' ([[Władysław Łoziński]]: ''Prawem i lewem: obyczaje na Czerwonej Rusi za panowania Zygmunta III''. 1903. s. 77.</ref>. Były to obiekty przeważnie drewniane i wielu przypadkach stanowiły formę przejściową pomiędzy [[Wieża rycerska|wieżą mieszkalną]] a dworem obronnym.
 
Wobec szerokiego stosowania tej nazwy przez kronikarzy średniowiecznych i późniejszych, mogą się pod nią kryć zarówno obiekty typu [[dwór na kopcu]], [[dwór obronny]] (murowany), mały [[zamek]], jak i [[rezydencja rycerska typu motte|rezydencje rycerskie typu ''motte'']].
 
Fortalicjami nazywano również występujące zwłaszcza na terenach wschodnich [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]], od drugiej połowy XVI w. do pierwszej połowy XVIII w., umocnione dwory szlacheckie i co bogatsze [[chutor]]y kozackie. Wyglądały one zazwyczaj następująco: ściany dworu z grubych, drewnianych bali, drzwi mocne i nabijane gwoździami lub okuwane żelazem często w formie prostych, ludowych dekoracji, okna wąskie lub przegrodzone kratami. Budynek parterowy, długi, z wysokim dachem krytym słomą lub [[gont]]em. W ścianach często poprzebijaneprzebijano dodatkowe strzelnice. Przed wejściem do dworu - ganek z daszkiem wspartym na kolumienkach. Za drzwiami sień, po jednej stronie pokoje pańskie (świetlica, jadalnia, sypialnie), po drugiej dla pomieszczenia dla [[czeladź (służba)|czeladzi]]. BliskoObok dworu budynki gospodarskie: stajnia, stodoła, chlewik, obora; względnie połączenie tychże pod wspólnym dachem. Podwórze ze studnią, otoczone drewnianą [[palisada|palisadą]] lub mocnym płotem, czasem na niewielkim wale ziemnym. Przed palisadą często głęboki rów, a jeśli to możliwe, [[fosa]]. Brama wjazdowa często dodatkowo wzmacniana i wyposażona w znajdującą się powyżej czatownię, umożliwiającą wcześniejsze dostrzeżenie nieprzyjaciela i utrudniającą mu niespodziewane wdarcie się do wnętrza.
 
'''Zobacz też:'''