Łapanka: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje)
m Drobne redakcyjne - poprawki linków, apostrofów, cudzysłowów...
lit., int., poprawa linków, ilustracja, drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 1:
[[Plik:Łapanka.jpg|thumb|Łapanka]]
[[Plik:Ofiary łapanki w Warszawie.jpg|thumb|Mężczyźni zatrzymani w czasie łapanki w [[Warszawa|Warszawie]]]]
[[Plik:Bundesarchiv Bild 183-B18164, Russland, Simferopol, Razzia.jpg|thumb|Ofiary łapanki w [[Symferopol]]u, 1942]]
'''Łapanka''' – nazwa (pierwotnie potoczna) jednego z głównych sposobów używanych przez [[Niemcy|Niemców]] podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] dla zatrzymania na ulicach okupowanych miast większej liczby przypadkowych przechodniów w celu uwięzienia ich, przesiedlenia, umieszczenia w [[obóz koncentracyjny|obozach koncentracyjnych]] bądź skierowania na [[Roboty przymusowe w III Rzeszy|przymusowe roboty]] do Niemiec.
[[Plik:Chodźmy na roboty rolne do Niemiec.jpg|thumb|left|Niemiecki [[plakat propagandowy]] z punktu werbunkowego na roboty do Niemiec na [[Ulica Nowy Świat w Warszawie|ulicy Nowy Świat]]: „Chodźmy na roboty rolne do Niemiec. Zgłoś się natychmiast u Twojego wójta”, ok. 1940]]
[[Plik:Bundesarchiv Bild 101I-027-1477-04, Marseille, Rue Bonneterie, Razzia.jpg|thumb|Łapanka w [[Marsylia|Marsylii]], 1943]]
[[Plik:Jedziemy na roboty rolne do Niemiec.jpg|thumb|upright|„Jedziemy na roboty rolne do Niemiec” niemiecki plakat propagandowy]]
[[Plik:Announcement by Hans Frank - Force Labor (1940).jpg|thumb|left|upright|Zarządzenie [[Hans Frank|Hansa Franka]] z 1940 o ściganiu wszystkich Polaków uchylających się od pracy przymusowej w Niemczech]]
[[Plik:Street roundup in Warsaw.jpeg|thumb|left|upright|Łapanka ludności cywilnej w Warszawie, 1941]]
[[Plik:Obóz-skaryszewska.jpg|thumb|Cywile złapani podczas łapanki w obozie przejściowym na terenie dawnych koszar [[1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego|1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego]] w rejonie ulicy [[Ulica Szwoleżerów w Warszawie|Szwoleżerów]], 1942]]
[[Plik:WWII Krakow - 03.jpg|thumb|Na ciężarówkach, zwanych ''budami'', osoby złapane podczas łapanki w [[Kraków|Krakowie]]]]
[[Plik:Łapanka na ulicy Leszno w Warszawie.jpg|thumb|Osoby zatrzymane podczas łapanki przed [[Kościół ewangelicko-reformowany w Warszawie|kościołem ewangelicko-reformowanym]] w Warszawie]]
[[Plik:Lapanka zoliborz warszawa Polska 1941.jpg|thumb|Ofiary łapanki na warszawskim [[Żoliborz]]u, 1941]]
[[Plik:Bundesarchiv Bild 146-1971-067-07, Sicherheitsdienst in Polen, Razzia.jpg|thumb|upright|left|Członkowie [[Sicherheitsdienst]]u podczas łapanki w okupowanej Polsce, 1939]]
'''Łapanka''' – nazwa (pierwotnie potoczna) jednego z głównych sposobów używanych przez [[Niemcy (naród)|Niemców]] podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] dla zatrzymania na ulicach okupowanych miast większej liczby przypadkowych przechodniów w celu uwięzienia ich, przesiedlenia, umieszczenia w [[obóz koncentracyjny|obozach koncentracyjnych]] bądź skierowania na [[Roboty przymusowe w III Rzeszy|przymusowe roboty]] do [[III Rzesza|Niemiec]].
 
== Nazwa ==
Nazwa „łapanka” pochodzi od nazwy przedwojennej przedszkolnej gry dziecięcej. Dzieci tworzyły w niej dwa współśrodkowe koła w odległości 2-32–3 kroków od siebie wykonując ćwiczenia pokazywane przez stojącego w środku kół nauczyciela. Na jego okrzyk „łap” dzieci tworzące koło wewnętrzne odwracały się nagle w stronę dzieci z koła zewnętrznego i starały się je dotknąć. Te ostatnie starały się uchronić przed dotknięciem przysiadem podpartym lub innym umówionym ruchem. Wszyscy, którzy zostali dotknięci przed wykonaniem ruchu byli uważani za złapanych. Nazwa tej gry na zasadzie [[analogia|analogii]] stała się popularną nazwą praktyki łapania cywili na ulicach polskich miast podczas okupacji.
[[Plik:Bundesarchiv Bild 183-B18164, Russland, Simferopol, Razzia.jpg|thumb|Ofiary łapanki w [[Symferopol]]u, 1942]]
Nazwa „łapanka” pochodzi od nazwy przedwojennej przedszkolnej gry dziecięcej. Dzieci tworzyły w niej dwa współśrodkowe koła w odległości 2-3 kroków od siebie wykonując ćwiczenia pokazywane przez stojącego w środku kół nauczyciela. Na jego okrzyk „łap” dzieci tworzące koło wewnętrzne odwracały się nagle w stronę dzieci z koła zewnętrznego i starały się je dotknąć. Te ostatnie starały się uchronić przed dotknięciem przysiadem podpartym lub innym umówionym ruchem. Wszyscy, którzy zostali dotknięci przed wykonaniem ruchu byli uważani za złapanych. Nazwa tej gry na zasadzie [[analogia|analogii]] stała się popularną nazwą praktyki łapania cywili na ulicach polskich miast podczas okupacji.
 
== Tereny występowania ==
Łapanki były organizowane przez [[Ordnungspolizei]] oraz [[Wehrmacht]] w Niemczech oraz całej okupowanej [[Europa|Europie]]. We [[Francja|Francji]] znane były pod terminem „rafle”, lecz ich obiektem byli głównie francuscy [[Żydzi]] wyłapywani przez niemieckie władze okupacyjne oraz funkcjonariuszy francuskiej policji w czasie tzw. [[Obława Vel d'Hiv|Obławy Vel d’Hiv]]. W [[Dania|Danii]] natomiast podobne praktyki określano jako „Razzia”.
 
Czasem używa się tego określenia również w odniesieniu do podobnych praktyk wyłapywania ludności cywilnej dokonywanej przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]] na terenach przedwojennej wschodniej Polski, których ludność była wywożona na [[Syberia|Syberię]].
Linia 14 ⟶ 24:
== Przyczyna zjawiska oraz cel łapanek ==
{{Osobny artykuł|Roboty przymusowe w III Rzeszy}}
Łapanki na ulicach były organizowane zgodnie z rolą jaką okupanci wyznaczyli Polakom w związku z tzw. [[Generalny Plan Wschodni|Generalnym Planem Wschodnim]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Generalplan Ost''). Według założeń [[nazistowska polityka rasowa|nazistowskiej polityki rasowej]] ludność [[Słowianie|słowiańska]] podbitych terytoriów określana była jako „niższe rasy słowiańskie – [[Untermensch|podludzie]]” (niem. ''slawische Untermenschen'')<ref>[[Andrzej Leszek Szcześniak]], ''Plan zagłady Słowian – Generalplan OST'', ISBN 83-88822-03-9.</ref>. Ludzie ci jako niepełnowartościowa populacja miała wykonywać proste prace w służbie [[Rasa panów|rasie panów]] (niem. die Herrenrasse), do których należeli [[Germanie]]. Aby osiągnąć ten cel Niemcy postanowili wyeliminować warstwę przywódczą narodu polskiego mordując ją w masowych egzekucjach podczas [[Operacja Tannenberg|Operacji Tannenberg]], a pozostałą ludność sprowadzić do roli służby dla Niemców uważających się za rasę wyższą. Zgodnie z tą wizją organizowanie łapanek w Polsce miało dla nazistów cztery powiązane ze sobą cele:
[[Plik:Chodźmy na roboty rolne do Niemiec.jpg|thumb|left|Niemiecki plakat propagandowy z punktu werbunkowego na roboty do Niemiec na [[Ulica Nowy Świat w Warszawie|ulicy Nowy Świat]]: „Chodźmy na roboty rolne do Niemiec. Zgłoś się natychmiast u Twojego wójta”, ok. 1940]]
[[Plik:Bundesarchiv Bild 101I-027-1477-04, Marseille, Rue Bonneterie, Razzia.jpg|thumb|Łapanka w [[Marsylia|Marsylii]], 1943]]
[[Plik:Jedziemy na roboty rolne do Niemiec.jpg|thumb|upright|„Jedziemy na roboty rolne do Niemiec” niemiecki plakat propagandowy]]
[[Plik:Announcement by Hans Frank - Force Labor (1940).jpg|thumb|left|upright|Zarządzenie [[Hans Frank|Hansa Franka]] z 1940 o ściganiu wszystkich Polaków uchylających się od pracy przymusowej w Niemczech]]
[[Plik:Street roundup in Warsaw.jpeg|thumb|left|upright|Łapanka ludności cywilnej w Warszawie 1941]]
[[Plik:Obóz-skaryszewska.jpg|thumb|Cywile złapani podczas łapanki w obozie przejściowym na terenie dawnych koszar [[1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego|1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego]] w rejonie ulicy [[Ulica Szwoleżerów w Warszawie|Szwoleżerów]], 1942]]
 
Łapanki na ulicach były organizowane zgodnie z rolą jaką okupanci wyznaczyli Polakom w związku z tzw. [[Generalny Plan Wschodni|Generalnym Planem Wschodnim]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Generalplan Ost''). Według założeń [[nazistowska polityka rasowa|nazistowskiej polityki rasowej]] ludność słowiańska podbitych terytoriów określana była jako „niższe rasy słowiańskie – [[Untermensch|podludzie]]” (niem. ''slawische Untermenschen'')<ref>[[Andrzej Leszek Szcześniak]], ''Plan zagłady Słowian – Generalplan OST'', ISBN 83-88822-03-9.</ref>. Ludzie ci jako niepełnowartościowa populacja miała wykonywać proste prace w służbie [[Rasa panów|rasie panów]] (niem. die Herrenrasse), do których należeli [[Germanie]]. Aby osiągnąć ten cel Niemcy postanowili wyeliminować warstwę przywódczą narodu polskiego mordując ją w masowych egzekucjach podczas [[Operacja Tannenberg|Operacji Tannenberg]], a pozostałą ludność sprowadzić do roli służby dla Niemców uważających się za rasę wyższą. Zgodnie z tą wizją organizowanie łapanek w Polsce miało dla nazistów cztery powiązane ze sobą cele:
* eliminacja osób uznanych za „wrogów Rzeszy” – wyłapywanie w celu [[Intelligenzaktion|likwidacji przedstawicieli warstw kierowniczych]], polskiej inteligencji oraz ukrywających się poza [[Getto|gettami]] Żydów,
* pozyskiwanie darmowej siły roboczej – wyłapywanie kandydatów do pracy przymusowej w głębi Niemiec oraz w [[Obozy niemieckie 1933–1945|obozach koncentracyjnych]],
Linia 28 ⟶ 31:
 
Potwierdza to w dniu 20 października 1939 w swoim raporcie [[Franz Röder]] – Sturmbannführer 16 Komendy Operacyjnej Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa zajmującej się dokonywaniem [[czystka etniczna|czystek etnicznych]] na ludności polskiej. Prezentując wytyczne postępowania z Polakami na terenach Pomorza, które zostały wcielone do III Rzeszy pisze:
 
{{Cytat|Zgodnie z wolą [[Führer]]a, w jak najkrótszym czasie mają powstać z polskiego [[Pomorze|Pomorza]] – niemieckie [[Gdańsk-Prusy Zachodnie|Prusy Zachodnie]] (''Westpreussen''). Według zgodnej opinii miarodajnych czynników nieodzowne jest poczynienie w tym kierunku następujących kroków:
 
* 1. Fizyczne zlikwidowanie tych wszystkich polskich elementów, które w przeszłości występowały na kierowniczych stanowiskach albo w przeszłości mogę być organizatorami polskiego oporu;
* 2. Wysiedlenie z Pomorza wszystkich Polaków i zasiedziałych kongresowiaków;
* 3. Przeniesienie rasowo wartościowych Polaków do środkowych Niemiec....<ref name=autonazwa1>Albert Forster” Marian Podgóreczny, „Albert Forster”, Wyd. Morskie, Gdańsk 1977.</ref>}}
 
Pierwsze łapanki wiązały się z masowymi aresztowaniami ludności polskiej dokonywanymi na podstawie imiennych list proskrypcyjnych tzw. [[Sonderfahndungsbuch Polen]] i miały miejsce już w trakcie trwania [[Kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]]. Celem tych aresztowań była eliminacja polskiej inteligencji oraz warstwy kierowniczej w ramach Operacji Tannenberg w szeregu regionalnych akcji zwanych [[Intelligenzaktion]]. Jedna z pierwszych łapanek miała miejsce już 9 września w [[Szwederowo (osiedle w Bydgoszczy)|Szwederowie]] gdzie na miejscu zamordowano 60 Polaków<ref name=autonazwa1 />. Po zakończeniu kampanii wrześniowej 300 tysiącom polskich [[Jeniec wojenny|jeńców wojennych]] wziętym do niewoli narzucono automatycznie status [[Roboty przymusowe w III Rzeszy|robotnika przymusowego]] i wywieziono ich w głąb Niemiec. Pracownicy ci mieli być darmową siłą roboczą rozbudowującą niemiecki przemysł oraz wspomagającą niemiecki wysiłek wojenny. Stałe zapotrzebowanie na darmową siłę roboczą skłoniły niemieckie Urzędy pracy do prowadzenia naboru w okupowanej Polsce. Urzędnicy arbeitsamtów[[arbeitsamt]]ów prowadzili szeroko zakrojoną agitację mającą na celu zwabienie Polaków do pracy w Niemczech kusząc dobrymi warunkami pracy oraz godziwą zapłatą. W okresie od września 1939 do lata 1940 zwabiono dzięki tej propagandzie kilkanaście tysięcy polskich robotników, którzy dobrowolnie wyjechali do pracy w III Rzeszy. Wkrótce jednak po wyczerpaniu się optymistycznie nastawionych bezrobotnych urzędy zaczęły świecić pustkami. Przyczynił się do tego także brak kontaktu rodzin z wywiezionymi na roboty oraz informacje odnośnie trudnych warunków pracy oraz złego traktowania Polaków przez niemieckich pracodawców. Wobec braku chętnych, którzy dobrowolnie daliby się zniewolić od połowy 1940 niemiecka administracja zaczęła organizować regularne łapanki na ulicach na roboty do Rzeszy. Stawali się oni tzw. „robotnikami przymusowymi” (niem. ''[[Zivilarbeiter]]''). Kolejnym aspektem, dla którego naziści organizowali łapanki były niemieckie plany zaludnienia terenów okupowanej Polski przez Niemców.
{{Osobny artykuł|Wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej dokonane przez Niemców}}
 
== Sposób realizacji ==
„Łapanki{{CytatD|Łapanki, jak to nazywano w Polsce, stały się istotnym zjawiskiem życia codziennego w Warszawie i pociągały za sobą wzmaganie się okrucieństw po obu stronach. (...) Całe ulice zamykane były przez policję i wojsko i większość mężczyzn i kobiet z takiej pułapki wywożono do obozów koncentracyjnych lub do niewolniczej pracy w Niemczech. Ludzi z tramwajów i wagonów kolejowych, niezależnie od posiadanych dokumentów, pędzono jak bydło do ciężarówek i wielu z nich nigdy już nie zobaczyło domów ani rodzin. Bycie Polakiem wystarczało, by być tak traktowanym”.traktowanym – [[Ron Jeffery]], 1943<ref>„Wisła jak krew czerwona”, Warszawa, Bellona, 2006, ISBN 83-11-10563-4.</ref></blockquote>.}}
[[Plik:Bundesarchiv Bild 101I-030-0780-05, Krakau, Razzia von deutscher und polnischer Polizei.jpg|thumb|[[Kraków]] – w drodze na akcję, 1941]]
[[Plik:WWII Krakow - 03.jpg|thumb|Na ciężarówkach, zwanych ''budami'', osoby złapane podczas łapanki w Krakowie]]
[[Plik:Łapanka na ulicy Leszno w Warszawie.jpg|thumb|Osoby zatrzymane podczas łapanki przed [[Kościół ewangelicko-reformowany w Warszawie|kościołem ewangelicko-reformowanym]] w Warszawie]]
[[Plik:Lapanka zoliborz warszawa Polska 1941.jpg|thumb|Ofiary łapanki na warszawskim [[Żoliborz]]u, 1941]]
 
W zależności od celu łapanki były planowane oraz organizowane przez członków [[Einsatzgruppen w Polsce|Einsatzkommando]], [[Schutzstaffel|SS]], [[Sicherheitsdienst]], [[Gestapo]] lub niemieckich funkcjonariuszy Urzędów pracy tzw. Arbeitsamtów. Metoda polegała na nagłym i szczelnym okrążeniu zdefiniowanego terenu miejskiego (fragmentu ulicy, placu, dworca itp.) i zatrzymaniu wszystkich, bądź wybranych spośród znajdujących się tam ludzi. Właściciele sklepów, zakładów, punktów usługowych itp. które znajdowały się na terenie objętym łapanką mieli obowiązek (pod groźbą [[kara śmierci|kary śmierci]]) niewpuszczania do środka żadnych nowych osób. Klienci oraz inne osoby które znajdowały się w środku w czasie łapanki automatycznie unikały zatrzymania. W łapankach uczestniczyli na ogół esesmani, gestapowcy lub żołnierze Wehrmachtu. W początkowym okresie w łapankach brali udział również członkowie [[Selbstschutz]]u, a po jego rozwiązaniu policji pomocniczej [[Sonderdienst]]. Często do udziału w łapankach byli kierowani przez władze niemieckie funkcjonariusze [[Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa|granatowej policji]] (policja stworzona przez Niemców ze struktury i funkcjonariuszy [[Policja Państwowa|Policji Państwowej]] działająca w [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnym Gubernatorstwie]]). Łapanki były organizowane w szczególności w miastach na terenie Generalnego Gubernatorstwa oraz na ziemiach [[Kresy Wschodnie|kresów wschodnich]] po [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku Niemiec na ZSRR]]. Np. w [[Kraków|Krakowie]], stolicy GG, zorganizowano olbrzymią łapankę, w obrębie której w ciągu jednego tylko dnia (tzw. „czarna niedziela”) aresztowano i wywieziono do obozu koncentracyjnego w [[Plaszow|Płaszowie]] 15 tys. krakowian<ref>[http://www.kedyw.info/wiki/Stanis%C5%82aw_D%C4%85browa-Kostka_%281972%29,_%E2%80%9EEs_geht_alles_vor%C3%BCber,_es_geht_alles_vorbei...%E2%80%9D Stanisław Dąbrowa-Kostka (1972)].</ref>.
<blockquote>
„Łapanki, jak to nazywano w Polsce, stały się istotnym zjawiskiem życia codziennego w Warszawie i pociągały za sobą wzmaganie się okrucieństw po obu stronach. (...) Całe ulice zamykane były przez policję i wojsko i większość mężczyzn i kobiet z takiej pułapki wywożono do obozów koncentracyjnych lub do niewolniczej pracy w Niemczech. Ludzi z tramwajów i wagonów kolejowych, niezależnie od posiadanych dokumentów, pędzono jak bydło do ciężarówek i wielu z nich nigdy już nie zobaczyło domów ani rodzin. Bycie Polakiem wystarczało, by być tak traktowanym”. – [[Ron Jeffery]] 1943<ref>„Wisła jak krew czerwona”, Warszawa, Bellona, 2006, ISBN 83-11-10563-4.</ref></blockquote>
 
W zależności od celu łapanki były planowane oraz organizowane przez członków [[Einsatzgruppen w Polsce|Einsatzkommando]], [[Schutzstaffel|SS]], [[Sicherheitsdienst]], [[Gestapo]] lub niemieckich funkcjonariuszy Urzędów pracy tzw. Arbeitsamtów. Metoda polegała na nagłym i szczelnym okrążeniu zdefiniowanego terenu miejskiego (fragmentu ulicy, placu, dworca itp.) i zatrzymaniu wszystkich, bądź wybranych spośród znajdujących się tam ludzi. Właściciele sklepów, zakładów, punktów usługowych itp. które znajdowały się na terenie objętym łapanką mieli obowiązek (pod groźbą [[kara śmierci|kary śmierci]]) niewpuszczania do środka żadnych nowych osób. Klienci oraz inne osoby które znajdowały się w środku w czasie łapanki automatycznie unikały zatrzymania. W łapankach uczestniczyli na ogół esesmani, gestapowcy lub żołnierze Wehrmachtu. W początkowym okresie w łapankach brali udział również członkowie [[Selbstschutz]]u, a po jego rozwiązaniu policji pomocniczej [[Sonderdienst]]. Często do udziału w łapankach byli kierowani przez władze niemieckie [[Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa|granatowej policji]] (policja stworzona przez Niemców ze struktury i funkcjonariuszy [[Policja Państwowa|Policji Państwowej]] działająca w [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnym Gubernatorstwie]]). Łapanki były organizowane w szczególności w miastach na terenie Generalnego Gubernatorstwa oraz na ziemiach [[Kresy Wschodnie|kresów wschodnich]] po [[Atak Niemiec na ZSRR|ataku Niemiec na ZSRR]]. Np. w Krakowie, stolicy GG, zorganizowano olbrzymią łapankę, w obrębie której w ciągu jednego tylko dnia (tzw. „czarna niedziela”) aresztowano i wywieziono do obozu koncentracyjnego w Płaszowie 15 tys. krakowian<ref>[http://www.kedyw.info/wiki/Stanis%C5%82aw_D%C4%85browa-Kostka_%281972%29,_%E2%80%9EEs_geht_alles_vor%C3%BCber,_es_geht_alles_vorbei...%E2%80%9D Stanisław Dąbrowa-Kostka (1972)].</ref>.
 
== Los ludzi złapanych w łapankach ==
Osoby zatrzymane były umieszczane w obozach filtracyjnych, gdzie dzielono je na kategorie. Dla przykładu w [[Warszawa|Warszawie]] 7 lutego 1941 władze niemieckie utworzyły taki obóz przejściowy, przeznaczony specjalnie dla osób kierowanych na roboty przymusowe do Rzeszy na [[Ulica Skaryszewska w Warszawie|ulicy Skaryszewskiej]] znajdującej się na [[Praga (Warszawa)|Pradze]]. W [[Łódź|Łodzi]] natomiast złapanych ludzi umieszczano w [[Radogoszcz (więzienie)|więzieniu na Radogoszczu]]. Zasadnicza część osób umieszczonych w tych obozach kierowano później na [[Roboty przymusowe|przymusowe roboty]] do Niemiec, ale część zamykano także w więzieniach, deportowano do obozów koncentracyjnych, przetrzymywano jako zakładników lub mordowano w masowych egzekucjach podczas czystek etnicznych. Pierwsza [[Krwawa niedziela (Bydgoszcz)#Represje niemieckie wobec cywilnej ludności Bydgoszczy po rozpoczęciu niemieckiej okupacji wojennej miasta|egzekucja]] takich zakładników została dokonana w [[Bydgoszcz]]y w dniach 9-109–10 września 1939.
 
Łapanki były również organizowane na terenach gett. Ofiary były wówczas najczęściej wywożone do ośrodków [[holocaust|zagłady]].
Linia 57 ⟶ 52:
 
== Szacunki Polaków aresztowanych i wywiezionych w ramach łapanek ==
Z terenów Generalnego Gubernatorstwa wywieziono około 1,3 miliona osób, a z ziem wcielonych do Niemiec około 600-700600–700 tysięcy. Najbardziej problematyczne jest ustalenie liczby ludności wywiezionej do Niemiec ze wschodnich terenów [[II Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]]. Szacunkowe dane jakie są podawane dla tych ziem to liczba 300-600300–600 tysięcy osób<ref>Łuczak Czesław Łuczak, „Polacy w okupowanych Niemczech 1945-1949”, Poznań 1993.</ref>. Robotników przymusowych rozlokowywano na terenach:
* [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] (ok. 115 tysięcy),
* [[Brandenburgia (prowincja)|Brandenburgii]] (ok. 115 tysięcy),
* [[Pomorze|Pomorza]] (ok. 100 tysięcy),
* [[Dolny Śląsk|Dolnego Śląska]] (ok. 100 tysięcy).
 
== Reakcje polskiego ruchu oporu na łapanki ==
Już w 1940 łapankę organizowaną przez Niemców niekonwencjonalnie wykorzystał agent [[Związek Walki Zbrojnej|Związku Walki Zbrojnej]] (ZWZ) [[Witold Pilecki]] uwzględniając ją w swoim planie przedostania się do niemieckiego obozu koncentracyjnego [[obóz koncentracyjnyAuschwitz-Birkenau|koncentracyjnegoAuschwitz]] Auschwitz. Wewnątrz zebrać miał informacje wywiadowcze na temat jego funkcjonowania, a także zorganizować w nim ruch oporu. 19 września 1940 podczas łapanki w Warszawie pozwolił aresztować się Niemcom i do obozu trafił w nocy z 21 na 22 września 1940. W Auschwitz udało mu się założyć [[Związek Organizacji Wojskowej|organizację podziemną – Związek Organizacji Wojskowej]] i przekazywać dane o [[Holocaust|Holokauście]] do [[ZwiązekZWZ Walkii Zbrojnej|ZWZ]]jej inastępczyni [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]].
[[Plik:Bundesarchiv Bild 146-1971-067-07, Sicherheitsdienst in Polen, Razzia.jpg|thumb|upright|left|Członkowie [[Sicherheitsdienst]]u podczas łapanki w okupowanej Polsce, 1939]]
 
Już w 1940 łapankę organizowaną przez Niemców niekonwencjonalnie wykorzystał agent [[Związek Walki Zbrojnej|Związku Walki Zbrojnej]] [[Witold Pilecki]] uwzględniając ją w swoim planie przedostania się do niemieckiego obozu [[obóz koncentracyjny|koncentracyjnego]] Auschwitz. Wewnątrz zebrać miał informacje wywiadowcze na temat jego funkcjonowania, a także zorganizować w nim ruch oporu. 19 września 1940 podczas łapanki w Warszawie pozwolił aresztować się Niemcom i do obozu trafił w nocy z 21 na 22 września 1940. W Auschwitz udało mu się założyć [[Związek Organizacji Wojskowej|organizację podziemną – Związek Organizacji Wojskowej]] i przekazywać dane o [[Holocaust|Holokauście]] do [[Związek Walki Zbrojnej|ZWZ]] i [[Armia Krajowa|Armii Krajowej]].
Polski ruch oporu przeprowadził także szereg akcji prewencyjnych, mających na celu powstrzymanie łapanek. Grupy dywersyjno-bojowe [[Kedyw (wojsko)|Kedywu]] podejmowały ataki na samochody policyjne oraz funkcjonariuszy przeprowadzających łapanki. 22 października 1943 grupa bojowa z oddziału „Kosy” obsadziła wylot [[Ulica Ordynacka w Warszawie|ul. Ordynackiej]] na [[Ulica Nowy Świat w Warszawie|Nowy Świat]] i ostrzelała z karabinów maszynowych oraz obrzuciła granatami samochód policyjny. W wyniku akcji zginęło dwóch niemieckich policjantów oraz 4 zostało rannych. AK przeprowadziła kilka podobnych akcji w reakcji na nasilające się w Warszawie łapanki uliczne<ref>Henryk Witkowski, „Kedyw okręgu warszawskiego [[ArmianArmia Krajowa|AK]] w latach 1943-1944”, Warszawa 1984.</ref>. Kolejną formą było także przeprowadzanie zamachów na osoby organizujące łapanki, policjantów oraz urzędników arbeitsamtów. Oddziały AK włamywały się także do niemieckich urzędów pracy kierujących na roboty przymusowe do Niemiec i paliły kartoteki aresztowanych osób oraz niszczyły wyposażenie tych urzędów. Podczas konferencji w sprawie bezpieczeństwa [[Generalne Gubernatortstzwo|GG]], która odbyła się w Krakowie 15 kwietnia 1943 [[Wilhelm Struve]] relacjonował, że w akcjach wymierzonych przeciw arbeitsamtom zniszczono 11 tych urzędów lub ich kartoteki. Oddziały bojowe AK zlikwidowały także w tzw. [[Akcja Główki|Akcji Główki]] szereg osób odpowiedzialnych za przeprowadzanie łapanek, m.in.:
[[Plik:Bundesarchiv Bild 101I-030-0781-01, Polen, Razzia von deutscher Ordnungspolizei.jpg|thumb|Filmowanie łapanki dla celów [[Propaganda nazistowska|propagandy nazistowskiej]], Kraków, 1941]]
Polski ruch oporu przeprowadził także szereg akcji prewencyjnych, mających na celu powstrzymanie łapanek. Grupy dywersyjno-bojowe [[Kedyw (wojsko)|Kedywu]] podejmowały ataki na samochody policyjne oraz funkcjonariuszy przeprowadzających łapanki. 22 października 1943 grupa bojowa z oddziału „Kosy” obsadziła wylot ul. Ordynackiej na Nowy Świat i ostrzelała z karabinów maszynowych oraz obrzuciła granatami samochód policyjny. W wyniku akcji zginęło dwóch niemieckich policjantów oraz 4 zostało rannych. AK przeprowadziła kilka podobnych akcji w reakcji na nasilające się w Warszawie łapanki uliczne<ref>Henryk Witkowski „Kedyw okręgu warszawskiego [[Armian Krajowa|AK]] w latach 1943-1944”, Warszawa 1984.</ref>. Kolejną formą było także przeprowadzanie zamachów na osoby organizujące łapanki, policjantów oraz urzędników arbeitsamtów. Oddziały AK włamywały się także do niemieckich urzędów pracy kierujących na roboty przymusowe do Niemiec i paliły kartoteki aresztowanych osób oraz niszczyły wyposażenie tych urzędów. Podczas konferencji w sprawie bezpieczeństwa [[Generalne Gubernatortstzwo|GG]], która odbyła się w Krakowie 15 kwietnia 1943 [[Wilhelm Struve]] relacjonował, że w akcjach wymierzonych przeciw arbeitsamtom zniszczono 11 tych urzędów lub ich kartoteki. Oddziały bojowe AK zlikwidowały także w tzw. [[Akcja Główki|Akcji Główki]] szereg osób odpowiedzialnych za przeprowadzanie łapanek, m.in.:
* 14 stycznia 1943 Grupa specjalna AK wykonała wyrok śmierci na Izydorze Ossowskim, urzędniku arbeitsamtu, kolaborującym z hitlerowcami w akcji wywożenia ludności polskiej na przymusowe roboty do Niemiec,
* 15 lutego 1943 po podobnym zarzutem zastrzelono także funkcjonariusza Policji granatowej, Romana Leona Święcickiego<ref>Okupacja i ruch oporu w dzienniku Hansa Franka 1939-1945” T.II KIW, Warszawa 1972.</ref>,
* 9 kwietnia 1943 AK z wyroku [[Kierownictwo Walki Podziemnej|Kierownictwa Walki Podziemnej]] AK zlikwidowała Kurta Hoffmana, kierownika arbeitsamtu w Warszawie przy [[Ulica Długa w Warszawie|ul. Długiej]], odpowiedzialnego za organizacje łapanek<ref>Władysław Bartoszewski, ''1859 dni Warszawy'', Kraków, 1974.</ref>,
* 13 kwietnia jego zastępcę, Hugo Dietza,
* 10 maja kierownika wydziału, Fritza Geista,
* 1 lutego 1944 grupa likwidacyjna Kedywu zastrzeliła Wilhelma (Willy’ego) Luberta, kierownika w warszawskim arbeitsamcie, który był inicjatorem licznych łapanek kolejowych i ulicznych oraz masowego poboru do pracy przymusowej w III Rzeszy.,
* 8 czerwca 1944 patrol bojowy z oddziału „DB-17” zastrzelił Eugena Bolongino, kierownika obozu przejściowego arbeitsamtu przy ul. Skaryszewskiej, który organizował łapanki uliczne.
{{Osobny artykuł|Akcja Główki}}
 
== Łapanki w kulturze popularnej ==
Linia 86 ⟶ 79:
== Bibliografia ==
* [[Władysław Bartoszewski]]: ''1859 dni Warszawy'' (1859 Days of Warsaw), Kraków, 1974.
* M.[[Michał Lis]]: „Polacy w Niemczech”, Opole 1996.
* Łuczak [[Czesław Łuczak]]: „Polacy w okupowanych Niemczech 1945-1949”, Poznań 1993.
* [[Henryk Witkowski]]: „Kedyw okręgu warszawskiego AK w latach 1943-1944”, Warszawa 1984.
 
== Linki zewnętrzne ==
{{Commonscat|Police raids of Nazi Germany}}
{{Wikisłownik|łapanka}}
{{Commonscat|Police raids of Nazi Germany}}
* [http://www.rodziny.muzhp.pl/?kraj=niemcy Rodziny rozdzielone przez historię]