Odrodzenie celtyckie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Bibliografia: -szablon |
AndrzeiBOT (dyskusja | edycje) m Drobne redakcyjne - poprawki linków, apostrofów, cudzysłowów, kategorie. |
||
Linia 12:
W czasie [[rewolucja francuska|rewolucji francuskiej]] powstało, założone przez [[Theobald Wolfe Tone|Wolfe'a Tone'a]] [[Towarzystwo Zjednoczonych Irlandczyków]], stowarzyszenie o tendencjach separatystycznych. W roku [[1798]] wybuchło szybko stłumione powstanie, po którym Tone popełnił samobójstwo. W [[1801]] roku Irlandia została wcielona do Królestwa Wielkiej Brytanii, tworząc Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.
W pierwszej połowie [[XIX wiek]]u rodzący się podziemny ruch irlandzki podzielił się na dwa odłamy: jeden, skupiony wokół [[Stowarzyszenie Katolickie|Stowarzyszenia Katolickiego]] ([[Henry Grattan]] i [[Daniel O’Connell]]), głosił hasła polityki ugodowej, zmierzającej do negocjacji z Anglikami, głównie o prawa katolików. Drugi zaś – powstała w [[1842]] roku [[Młoda Irlandia|''Młoda Irlandia'']] ([[Charles Duffy|Charles Gavan Duffy]]), hołdowała hasłom radykalnym i rewolucyjnym, zapowiadała walkę o niepodległość. W [[1848]] z jej inicjatywy rozpoczęło się nieudane i krwawo stłumione powstanie, nazywane sarkastycznie
W roku [[1845]] przez Irlandię przeszła ziemniaczana zaraza, która zapoczątkowała czteroletnią [[Wielki głód w Irlandii (1845-1849)|klęskę głodu]]. W tym czasie sprawy polityczne zeszły na dalszy plan. Wtedy też rozpoczęła się masowa emigracja z wyspy, głównie do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]]. Właśnie w USA został założony nowy ruch rewolucyjny [[Towarzystwo Feniańskie]]. Fenianie nawiązywali do bojowych tradycji Tone'a i odrzucali możliwość parlamentarnych metod walki. Jednym z przywódców ruchu był [[John
Po klęsce powstania podjęto walkę o niezależność w angielskim parlamencie (ruch [[Home Rule|''Home Rule'']], zainicjowany przez [[Isaac Butt|Isaaca Butta]] i [[Charles Stewart Parnell|Charlesa Stewarta Parnella]]). Co ciekawe, Irlandczycy znaleźli niespodziewanego sojusznika w osobie premiera Anglii [[William Ewart Gladstone|Williama Gladstone’a]]. Szef brytyjskiego rządu próbował przeforsować w parlamencie dwie ustawy o przyznaniu Irlandii autonomii, ale obie upadły – pierwsza w [[Izba Gmin|Izbie Gmin]], druga w [[Izba Lordów|Izbie Lordów]].
=== W stronę autonomii ===
Pod koniec wieku XIX powstała [[Irlandzka Partia Socjalistyczno-Republikańska]], założona przez [[James Connolly (polityk)|Jamesa Connolly'ego]], głosząca radykalne hasła i nawiązująca do idei walk wyzwoleńczych. W roku [[1916]] była odpowiedzialna za wybuch [[Powstanie wielkanocne|powstania wielkanocnego]]. Po niespełna tygodniu powstanie upadło, a Anglicy wykonali publiczne wyroki śmierci na przywódcach. Od [[1919]] roku rozpoczęła się [[Irlandzka wojna o niepodległość|wojna o niepodległość]], zakończona w [[1921]] roku zawarciem pokoju między premierem [[David Lloyd George|Lloydem
W latach [[1922]]-[[1923]] przez Zieloną Wyspę przetoczyła się wojna domowa, która wybuchła z powodu zgody rządu de Valery'ego na pozostanie w Anglii [[Ulster]]u.
Linia 30:
[[Plik:Cuchulainn's death, illustration by Stephen Reid 1904.jpg|thumb|left|Cúchulainn, rys. [[Stephen Reid]] (1904)]]
Początek tzw. literackiego Odrodzenia Irlandzkiego badacze (za angielskim historykiem [[Ernest Boyd|Ernestem Boydem]]) datują na początek lat 80. XIX wieku. Według nich dziełem fundamentalnym dla nowego rozumienia okresu celtyckiego, jego symboli i motywów jest wydana w latach [[1878]]-[[1880]] ''Historia Irlandii. Okres heroiczny'', autorstwa [[Standish
Wraz z rozwojem nauki, pojawiały się również pierwsze antologie tekstów celtyckich. W [[1888]] roku 24-letni [[William Butler Yeats]] wydał ''Baśnie i gadki ludu wiejskiego Irlandii'' oraz ''Poezje i ballady młodej Irlandii''. W roku następnym [[Douglas Hyde (polityk)|Douglas Hyde]], założyciel powołanej kilka lat później (w [[1893]]) [[Liga Gaelicka|Ligi Gaelickiej]], sprzeciwiającej się walce niepodległościowej i stawiającej przede wszystkim na ożywienie kultury irlandzkiej, zebrał pieśni i opowieści ludowe, które opublikował w [[język irlandzki|języku gaelickim (irlandzkim)]]. Rok później, dla szerszego rozpowszechnienia irlandzkiej folklorystyki Hyde wydał je w także języku angielskim (pod tytułem ''Beside the Fire'').
Linia 48:
== Wokół Yeatsa ==
[[William Butler Yeats]], laureat [[Nagroda Nobla w dziedzinie literatury|literackiej Nagrody Nobla]] w [[1923]] roku, uważany jest za najwybitniejszego pisarza Irlandii i za jedną z najważniejszych postaci Odrodzenia Irlandzkiego. W twórczości Yeatsa zwykło się wyróżniać kilka etapów. Pierwszy, młodzieńczy, trwający do połowy lat 80. to okres poezji w stylu romantyków, czy [[prerafaelici|prerafaelitów]] angielskich, z dużą dawką uczuciowości i żywiołu imaginacyjnego. Drugi rozpoczął się w [[1885]] roku. Właśnie wtedy dwudziestoletni William zetknął się z charyzmatycznym patriotą Johnem
Yeats pisał wyłącznie po angielsku, nie znał gaelickiego. Był zresztą bardzo otwarty na kulturę brytyjską, twierdził, że ''studiowanie innych literatur może tylko wzbogacić literaturę irlandzką''. Chociaż przestrzegał przed zbytnim kosmopolityzmem, parafrazując [[Voltaire|Woltera]] powiedział: ''Trzeba zająć się własnym ogrodem, tak aby był piękny i zielony''. Twórczość Yeatsa to próba znalezienia kompromisu między narodową tradycją a napierającymi i nieuniknionymi wpływami innych kultur (także hinduskiej i japońskiej, którymi był zafascynowany), między dawnymi wierzeniami a nowoczesnością i nowymi, nieznanymi kiedyś, problemami człowieka. W roku [[1935]] roku, kiedy poeta świętował swoje siedemdziesiąte urodziny, w [[The Times|''Timesie'']] ukazał się duży artykuł o jego życiu i pracy. Dziennikarz podsumował sylwetkę Yeatsa słowami: ''Jest właściwie pierwszym od czasów [[Jonathan Swift|Swifta]], który był w stanie połączyć anglo-irlandzką tradycję ze zdecydowanym nacjonalizmem''.
Linia 57:
{{osobny artykuł|Abbey Theatre}}
Wielkim marzeniem Yeatsa było otwarcie narodowego teatru w Irlandii. Starał się o to już od wczesnych lat 90., ale sukces przyszedł dopiero w [[1899]] roku. W [[Dublin]]ie w ''Starej Sali Koncertowej'' odbyła się inauguracja Irlandzkiego Teatru Literackiego. Pierwszym przedstawieniem była ''Księżniczka Kasia'' autorstwa Yeatsa, z jego wielką miłością, znakomitą aktorką i działaczką irlandzką [[Maud Gonne]] w roli tytułowej. Mimo iż w [[1902]] teatr zmienił nazwę na Irlandzki Teatr Narodowy, nie skupiał się wyłącznie na repertuarze krajowym. Celem Yeatsa było ''wystawianie w Irlandii sztuk nie tylko irlandzkich, ale i wielkiego repertuaru światowego''. Oprócz przyszłego noblisty dramaty pisywali [[John Millington Synge]], [[Sean
Także w [[1902]] teatr, od trzech lat wystawiający przedstawienia w wynajmowanych salach, doczekał się stałej siedziby. Kamienica przy Abbey Street (od tego czasu teatr nazywany był – i pod tą nazwą znany jest po dziś dzień – Abbey Theatre), w której mieściła się wieczorowa szkoła zawodowa, a jeszcze wcześniej część budynku używana była jako kostnica, została wyremontowany w listopadzie [[1904]] roku dzięki hojności sponsorki [[Elizabeth Horniman]].
|