Lądowanie w Normandii: Różnice pomiędzy wersjami

|konflikt = [[IIOperacja wojna światowaOverlord]],<br />[[Front zachodni (II wojna światowa)|frontFront zachodni]], część [[OperacjaII Overlordwojna światowa|operacjiII Overlordwojny światowej]]

|opis = 6 czerwca 1944, amerykańskie oddziały desantowe lądują na plaży ''[[Plaża Omaha|Omaha]]''. Jedno z najsłynniejszych zdjęć II wojny światowej.

|wynik = strategiczne zwycięstwo [[Alianci II wojny światowej|aliantów]]

|przyczyna = potrzeba utworzenia przyczółku do rozwinięcia natarcia w głąb [[Europa|Europy.]]

|strona1 = {{państwo|DEU|wariant=III Rzesza1935}}

|strona2 = {{państwo|USA|wariant=48}}<br />{{Państwopaństwo|GBR}}<br />{{państwo|CAN|wariant=1921}}<br />{{Państwopaństwo|POL|2RP}}<ref>Udział Polaków w lądowaniu w Normandii: bombardowanie francuskich wybrzeży przez polskie lotnictwo, obecność polskich żołnierzy w służbach logistycznych, ostrzał artyleryjski obiektów na wybrzeżu prowadzony przez ORP „[[ORP Dragon|Dragon]]” i działania osłonowe okrętów OORPORP „[[ORP Ślązak (1942)|Ślązak]]” i „[[ORP Krakowiak (1941)|Krakowiak]]”.</ref><br />{{Państwopaństwo|AUS}}<br />{{państwo|FRA|wariant=Wolna Francja}}<br />{{Państwopaństwo|NZL}}<br />{{Państwopaństwo|NOR}}<br />{{Państwopaństwo|NED}}<br />{{Państwopaństwo|BEL}}

|dowódca1 = [[Gerd von Rundstedt]]<br />[[Erwin Rommel]]<br />[[Friedrich Dollmann]]<br />[[Leo Geyr von Schweppenburg]]<br /> [[Wilhelm Falley]]<br />[[Hans von Salmuth]]

[[Plik:Lci-convoy.jpg|thumb|290px|[[Alianci II wojny światowej|Alianckie]] okręty desantowe zbliżają się do plaż [[Normandia|Normandii]]]]

'''Lądowanie w Normandii''' (operacja Neptun) – wstępna faza [[Operacja Overlord|operacji Overlord]], największa pod względem użytych sił i środków operacja [[desant]]owa w historii wojen. Miała na celu otwarcie w zachodniej [[Europa|Europie]] tzw. [[Front zachodni (II wojna światowa)|drugiego frontu]] w europejskim teatrze działań [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Operacja została przeprowadzona we wtorek 6 czerwca 1944 roku pod dowództwem gen. [[Dwight Eisenhower|Eisenhowera]], a trzon sił inwazyjnych stanowiły wojska [[Stany Zjednoczone|amerykańskie]], [[Wielka Brytania|brytyjskie]] i [[Kanada|kanadyjskie]].

Dzień rozpoczęcia operacji został nazwany przez aliantów ''D-Day'', czyli Dzień D (zgodnie z definicją Słownika Wojskowego Departamentu ObronyWojny USA termin ten oznaczał nienazwany dzień, w którym rozpoczyna się lub ma się rozpocząć dana operacja). Początkowo miał nim być 5 czerwca, jednak w związku ze złymi warunkami atmosferycznymi, gen. Eisenhower zdecydował się na odłożenie lądowania o 24 godziny. Składało się ono z dwóch faz: desantu powietrznego blisko 24 tysięcy spadochroniarzy i piechoty szybowcowej oraz desantu morskiego około 133 tysięcy żołnierzy piechoty i sił specjalnych. Inwazję poprzedziło bombardowanie plaż dokonane przez [[Royal Air Force|RAF]] i [[United States Air Force|USAAF]] (zrzucono ponad 9000 ton [[bomba lotnicza|bomb]]). Wsparcia lądującym żołnierzom udzieliła także brytyjska i amerykańska flota (w sumie około 7000 jednostek pływających, w tym 1200 okrętów wojennych), od 5:30 ostrzeliwując z dział umocnienia na brzegu. W sumie pierwszego dnia inwazji przez Kanałkanał [[La Manche]] przerzucono około 156 000 alianckich żołnierzy<ref>[http://www.ddaymuseum.co.uk/faq.htm#overlord ''How many Allied troops were involved in D-Day?''], Portsmouth Museums and Records.</ref>.

Operacje powietrznodesantowe zostały przeprowadzone w nocy 5/6 czerwca i poprzedziły lądowanie z morza głównych sił inwazyjnych. Ich celem było zajęcie kluczowych dla powodzenia operacji punktów oporu, instalacji i mostów (np. [[most Pegaz]]). Desanty amerykańskiej [[101 Dywizja Powietrznodesantowa (USA)|101 Dywizji Powietrznodesantowej]] otrzymały kryptonim „[[Operacja Albany|Albany”Albany]]” i „[[Operacja Chicago|Chicago]]”. Lądowanie [[82 Dywizja Powietrznodesantowa (USA)|82 Dywizji Powietrznodesantowej]] określono jako operacje „[[Operacja Boston|Boston]]” i „[[Operacja Detroit|Detroit]]”; ciężej uzbrojone oddziały tej dywizji dotarły do Normandii na pokładzie szybowców w ramach operacji „Elmira”„[[Operacja Elmira|Elmira]]”. Desanty brytyjskiej 6 Dywizji Powietrznodesantowej otrzymały kryptonim „[[Operacja Tonga|Tonga]]” i „[[Operacja Mallard|Mallard]]”.

Zasadnicza faza operacji rozpoczęła się w godzinach porannych 6 czerwca. Ponad 4 tysiące okrętów i barek desantowych pod ogólnym dowództwem brytyjskiego admirała [[Bertram Ramsay|Bertrama Ramsaya]] dostarczyło na francuski brzeg w sumie 7 [[Dywizja|dywizji]] piechoty, które były dodatkowo wspomagane przez pododdziały pancerne i jednostki sił specjalnych (dwa bataliony[[batalion]]y amerykańskich [[United States Army Rangers|rangersów]] oraz dwie brygady [[Commando|brytyjskich komandosów]])<ref>[http://www.history.navy.mil/library/online/comnaveu/comnaveu_index.htm Operation ''NEPTUNE. Naval Aspects of Operation OVERLORD''], Naval Historical Center (The Navy Department Library).</ref>.

Lądowanie zostało przeprowadzone na plażach oznaczonych kryptonimami: „[[Plaża Utah|Utah]]” (amerykańska 4 DP), „[[Plaża Omaha|Omaha]]” (amerykańskie 1 i 29 DP), „[[Plaża Gold|Gold]]” (brytyjskie 49 i 50 DP), „[[Plaża Juno|Juno]]” (kanadyjska 3 DP) i „[[Plaża Sword|Sword]]” (brytyjska 3 DP). Na większości z nich nie napotkano silnego oporu. Wyjątkiem była 5-kilometrowa plaża „Omaha”, na której straty były poważne (ok.około 3000 żołnierzy). Wpływ na to miało m.in. rozmieszczenie [[III Rzesza|niemieckich]] stanowisk ogniowych na wysokich klifach, skąd mogły swobodnie panować nad plażą oraz fakt, że czołgi, które w pierwszej fali miały wspomóc nacierającą piechotę, w większości zatonęły lub zostały zniszczone przed wydostaniem się na ląd.

Normandzkie wybrzeże stanowiło część umocnień [[Wał Atlantycki|Wału Atlantyckiego]] i było obsadzone przez dywizje niemieckiej [[7 Armia (III Rzesza)|7 Armii]], w skład których oprócz [[Niemcy (naród)|Niemców]] wchodzili wcieleni do Wehrmachtu[[Wehrmacht]]u przedwojenni obywatele polscy, a także ochotnicy z tzw. [[Legiony Wschodnie|batalionów wschodnich]], co ujemnie wpływało na wartość bojową tych jednostek (np. broniąca plaży Omaha 352 DP składała się w 29% z obywateli ZSRR[[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|radzieckich]], [[Polacy|Polaków]] i [[Alzatczycy|Alzatczyków]]). Doborowe niemieckie dywizje pancerne stacjonowały w głębi lądu i 6 czerwca nie zdołały wziąć udziału w walkach (z wyjątkiem grupy bojowej z [[21 Dywizja Pancerna (III Rzesza)|21 Dywizji Pancernej)]]. [[Luftwaffe]] wzięła udział w walkach dopiero 16 czerwca<ref>Vince Milano, Bruce Conner: ''Front w Normandii'', Rebis, Poznań 2013, s. 320, ISBN 978-83-7510-906-1.</ref>.

Jednostki [[II Rzeczpospolita|polskich]] wojsk lądowych nie uczestniczyły w lądowaniu w Normandii. Brały udział: Polskie Siły Powietrzne, Polska Marynarka Wojenna i Polska Marynarka Handlowa.

'''Polska Marynarka Wojenna i Handlowa'''. W tym czasie na terenie [[Anglia|Anglii]] stacjonowały: 3 okręty podwodne, 1 lekki krążownik, 6 niszczycieli oraz szereg jednostek przybrzeżnych i pomocniczych. [[ORP Garland]] działał na M.[[Morze Śródziemne|Morzu Śródziemnym]]. W operacji brały udział [[ORP Dragon]], [[ORP Krakowiak (1941)|ORP Krakowiak]] i [[ORP Ślązak (1942)|ORP Ślązak]] we wsparciu artyleryjskim oddziałów desantowych, a [[ORP Błyskawica]] i [[ORP Piorun (1940)|ORP Piorun]] osłaniały floty inwazyjne przed kontratakami floty niemieckiej<ref name=enc>{{cytuj książkę | nazwisko = Sobczak [red.] | imię = Kazimierz | tytuł = Encyklopedia II wojny światowej | strony = 369-370}}</ref>. Błyskawica, Piorun i Ślązak wchodziły w skład Zespołu "S"„S” (Sword -– desant na plażę "Sword"„Sword”<ref name=lip>{{cytuj książkę | nazwisko = Lipiński | imię = Jerzy | tytuł = II wojna światowa na morzu | strony = 319}}</ref>. ), Krakowiak w składzie Zespołu "G"„G” (Gold -– na plażę "Gold"„Gold”), Dragon był w składzie 2 Eskadry Krążowników w Zespole "Force„Force D"D”. Oprócz nich udział brały statki handlowe<ref name=enc/>. [[MS Batory]], [[MS Sobieski]], transportowały żołnierzy alianckich, [[SS Poznań]] -– broń i sprzęt, [[ORP Wilia|SS Modlin]] (dawna Wilia) został użyty jako falochron<ref name=enc/>. [[SS Kmicic]], [[SS Kordecki]], [[SS Chorzów]], [[SS Narew]], [[SS Wilno]], [[SS Katowice (1926)|SS Katowice]], [[SS Kraków (1925)|SS Kraków]] brały udział w armadzie transportowej. 6 czerwca ORP Dragon, na pozycji 10 mil morskich od brzegu plaży Sword, bombardował działami 152 mm stanowiska niemieckiej artylerii 105 mm na lądzie. Działa niemieckie zamilkły po 40 minutowym ostrzale. Na cele nakierowywały wiszące na niebie samoloty naprowadzające. 8 czerwca działa ORP Dragon udaremniły kontratak 21 Dywizji Pancernej na lądzie w rejonie Coen[[Caen]], niszcząc 6 czołgów. W czasie walki z baterią niemieckich 155 mm dział dyslokowanych w rejonie [[Trouville]], okręt znalazł się w zasięgu artylerii niemieckiej i stracił pierwszych rannych. Uszkodzony 18 czerwca poszedł na remont do [[Portsmouth]]. Do akcji wrócił 7 lipca, miał wspierać [[Bitwa o Caen|natarcie brytyjskie na CoenCaen]]. 8 lipca został storpedowany przez niemiecką żywą torpedę [[torpeda Neger|Neger]] w komory amunicyjne<ref name=enc/>. Okręt zapalił się, część okrętu wyleciała w powietrze. Zginęło 37 marynarzy i 114 zostało rannych. Okręt był nie do uratowania. Dowództwo zdecydowało go odholować i zatopić jako falochron sztucznego portu inwazyjnego Mullberry[[Port Mulberry|Mulberry]] w pobliżu Caen<ref name=enc/>.

'''Polskie Siły Powietrzne'''. W operacji brało udział ok.około 11 tys. samolotów. Sprzymierzeni poprzedzili lądowanie wielomiesięcznym bombardowaniem linii kolejowych, mostów i lotnisk, których celem było izolowanie frontu działania wojsk pomiędzy [[Sekwana|Sekwaną]] a [[Loara|Loarą]]. W 1944 polskie dywizjony[[dywizjon]]y myśliwskie uczestniczyły w przygotowaniu inwazji wykonując zadania razem z lotnictwem sprzymierzonych<ref name=enc/>. W operacji udział brało 11 dywizjonów polskich z tego 8 myśliwskich i 3 bombowe. Bezpośredni udział wzięło 131 Skrzydło Myśliwskie -– dowódca mjr. S.[[Stefan Janus]] (dywizjony: [[Dywizjon 302|302]], [[Dywizjon 308|308]] i [[Dywizjon 317|317]]) oraz [[Dywizjon 305|305]] dywizjon bombowy podporządkowany siłom brytyjskim<ref name=enc/>. W początkowej fazie uczestniczyły także pozostałe dywizjony myśliwskie oraz [[Dywizjon 300|300]] dywizjon bombowy. Zadaniem głównym lotnictwa była osłona powietrzna i eskorta bombowców, wsparcie ogniowe wojsk lądowych i rozpoznanie. Już w pierwszym dniu operacji, jedno z polskich skrzydeł zestrzeliło największą liczbę samolotów, a do 25 czerwca 38 samolotów. Samoloty skrzydeł wykonywały dziennie po cztery samoloto-wyloty, eskortując bombowce. Dywizjon 303 z samolotami RAF osłaniał lewe skrzydło floty inwazyjnej i lądujących oddziałów. [[Dywizjon 307]] (nocne bombowce) zwalczał okręty podwodne. Dywizjony bombowe 300, [[Dywizjon 304|304]] i 305 walczyły od pierwszego dnia. Dywizjon 305 zniszczył koło [[Nancy]] niemieckie zapasy paliw (ok.około 13 mln litrów). Prasa pisała, że "Polacy„Polacy tym czynem wygrali bitwę o Francję"Francję”. W początku sierpnia 131 Skrzydło przedyslokowano do Francji na lotnisko pod Caen i działało na kierunku natarcia wojsk<ref name=enc/>. 133 Skrzydło Myśliwskie (dowódca mjr. [[Stanisław Skalski (lotnik)|Stanisław Skalski]]) i pozostałe dywizjony operowały z lotnisk angielskich zwalczając pociski [[Fieseler Fi 103|V-1]] i wspierając ofensywę<ref name=enc/>. Od 12 czerwca 1944 r. Niemcy rozpoczęli ostrzał Anglii pociskami V-1 i do 29 lipca wystrzelili ich ok.około 2 tystysięcy. Od 9 lipca do zwalczania V-1 włączono trzy polskie dywizjony lotnicze. Polacy zestrzelili 190 pocisków V-1. Samoloty polskie wspierając desantowanie we Francji wykonały 8 tys. lotów bojowych.

'''Upamiętnienie'''. Walki marynarzy i lotników polskich w czasie lądowania w Normandii zostały, po 1990 r., upamiętnione na tablicach [[Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie|Grobu Nieznanego Żołnierza]] w [[Warszawa|Warszawie]]: poświęconej marynarzom napisem: "INWAZJA„INWAZJA NORMANDII 6 VI 1944"1944”, a na poświęconej lotnikom napisem "NORMANDIA„NORMANDIA 6 VI 1944"1944”.

== FilmFilmy ==

Filmy traktujące o wydarzeniach z dnia 6 czerwca u wybrzeży Normandii:

* [[Najdłuższy dzień]], USA 1962 r.

* [[Szeregowiec Ryan]], USA 1998 r.

* [[Kompania braci (miniserial)|Kompania Braci]], USA - /Wielka Brytania 2001 r.

* {{cytuj książkę | nazwisko = Sobczak [red.] | imię = Kazimierz | tytuł = Encyklopedia II wojny światowej | wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej | miejsce = Warszawa | rok = 1975 | strony = 120, 287, 370, 462-463, 463-470}}

* {{cytuj książkę | nazwisko = Lipiński | imię = Jerzy | tytuł = II wojna światowa na morzu | wydawca = Lampart | miejsce = Warszawa | rok = 1995 | strony = 319}}

* Vince Milano, Bruce Conner: ''Front w Normandii'', Rebis, Poznań 2013, ISBN 978-83-7510-906-1.

* [http://www.boston.com/bigpicture/2010/06/remembering_d-day_66_years_ago.html Galeria zdjęć upamiętniających lądowanie sił alianckich w Normandii] {{lang|en}}