Sonderkommando: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian |
|||
Linia 1:
[[Plik:Members of a Sonderkommando 1005 unit pose next to a bone crushing machine in the Janowska concentration camp.png|thumb
'''Sonderkommando''' (z [[język niemiecki|niem.]] komando specjalne) – oddział tworzony do wykonania specjalnych zadań.
Od strony Niemców, w okresie II wojny światowej,
== Sonderkommando w Auschwitz ==▼
[[Plik:Auschwitz Resistance 280 cropped.jpg|thumb|right|260px|Członkowie Sonderkommando palący zwłoki węgierskich Żydów zamordowanych w komorach gazowych [[Auschwitz-Birkenau]]. Sierpień 1944]]▼
▲== Sonderkommando w Auschwitz ==
Pierwsze komando specjalne w Auschwitz I (w Oświęcimiu) założone zostało w celu obsługi pierwszego krematorium (na terenie niemieckiego obozu Auschwitz I) i uczestniczyło w pierwszych próbach [[cyklon B|gazowania cyklonem B]] polskich więźniów politycznych oraz radzieckich jeńców wojennych w piwnicach jednego z bloków. Wraz z powstaniem obozu Auschwitz II Birkenau (w niedalekiej Brzezince) Sonderkommando zostało przeniesione na teren nowego obozu. Podczas pracy przy [[holocaust|zagładzie]] było złożone prawie wyłącznie z Żydów. W pierwszym etapie więźniowie pracowali przy dwóch prowizorycznych komorach gazowych, założonych w dwóch domach chłopskich (tzw. Biały Domek i [[Czerwony Domek]]), następnie w zbudowanych specjalnie i oddanych do użytku w marcu, kwietniu i czerwcu 1943 krematoriach nr II i III (zawierających pod ziemią część rozbieralną) oraz naziemnych krematoriach IV i V. Wszystkie te krematoria oprócz pieców posiadały swoje komory gazowe. ▼
▲[[Plik:Auschwitz Resistance 280 cropped.jpg|thumb
▲Pierwsze komando specjalne w [[Auschwitz I]] (w Oświęcimiu) założone zostało w celu obsługi pierwszego krematorium (na terenie niemieckiego obozu Auschwitz I) i uczestniczyło w pierwszych próbach [[cyklon B|gazowania cyklonem B]] polskich więźniów politycznych oraz radzieckich jeńców wojennych w piwnicach jednego z bloków. Wraz z powstaniem obozu Auschwitz II Birkenau (w niedalekiej Brzezince) Sonderkommando zostało przeniesione na teren nowego obozu. Podczas pracy przy [[holocaust|zagładzie]] było złożone prawie wyłącznie z Żydów. W pierwszym etapie więźniowie pracowali przy dwóch prowizorycznych komorach gazowych, założonych w dwóch domach chłopskich (tzw. Biały Domek i [[Czerwony Domek]]), następnie w zbudowanych specjalnie i oddanych do użytku w marcu, kwietniu i czerwcu 1943 krematoriach nr II i III (zawierających pod ziemią część rozbieralną) oraz naziemnych krematoriach IV i V. Wszystkie te krematoria oprócz pieców posiadały swoje komory gazowe.
Sonderkommando dzieliło się na grupy wedle rodzajów pracy. Pierwsi pomagali ofiarom rozbierać się i zapraszali do komór gazowych, pod pretekstem kąpieli i dezynfekcji. Następnie zbierali pozostawione ubrania. Drudzy opróżniali komorę z ciał po przeprowadzonej przez [[Schutzstaffel|SS]] akcji zagazowania. Przed wrzuceniem ciał do dołów paleniskowych bądź krematoriów, tzw.
Więźniowie pracujący w Sonderkommando byli trzymani z dala od reszty więźniów. Mogli zabierać dla swych potrzeb znalezione wśród ubrań ofiar jedzenie. W związku z tym byli dużo lepiej odżywieni od reszty więźniów. Mieszkali wpierw w odrębnych barakach, później na poddaszu krematoriów. Mieli własne łóżka i koce. Zdawali jednak sobie sprawę, że jako świadkowie [[holocaust|zagłady]] pierwsi zostaną unicestwieni.
=== Bunt Sonderkommando w Krematorium IV ===
Dzięki rozluźnieniu dyscypliny, panującemu przy wyprowadzaniu więźniów [[Auschwitz-Birkenau]] przed nadejściem [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]], wielu z pozostałych przy życiu przedostało się do pozostałych części obozu, do innych więźniów, a dzięki wcześniejszemu lepszemu odżywieniu przeżyło [[Marsze śmierci|marsz śmierci]].
Po wojnie członkowie Sonderkommando byli pierwszymi świadkami na procesach przeciwko
== Komanda specjalne w innych obozach ==
W innych obozach [[holocaust|zagłady]] istniały również grupy więźniów, wykonujących prace przy procesie eksterminacji, jednakże nazwa Sonderkommando, w odniesieniu do tych miejsc, funkcjonowała wyłącznie w [[Auschwitz-Birkenau]]. Na przykład w [[Treblinka (obozy)|Treblince]], [[Sobibor]]ze oraz [[
Niemcy tworzyli także doraźne
== Sonderkommanda w gettach ==
Mianem tym określano też specjalne jednostki
== Bibliografia ==▼
* Greif Gideon, "...płakaliśmy bez łez...". Relacje byłych więźniów żydowskiego Sonderkommando z Auschwitz, tłum. J. Kapłon, Warszawa-Oświęcim 2001.▼
* Chari Anatol, ''Podczłowiek. Wspomnienia członka Sonderkommanda'' [w łódzkim getcie]. Warszawa 2012.▼
* Zobacz też dalsza literatura na [[Obozy niemieckie 1933-1945/Bibliografia|osobnej stronie]].▼
== Filmy ==
* ''Byłem w Sonderkommando'', film dokumentalny o [[Henryk Mandelbaum|Henryku Mandelbaumie]], reż. Andrzej Gajewski, 1991<ref>[http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/42904 filmpolski.pl: BYŁEM W SONDERKOMMANDO<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>
* ''Sonderkommando Auschwitz-Birkenau'', film dokumentalny, reż. Emil Weiss, Francja
* ''[[Szara strefa (film)|Szara strefa]]'', dramat wojenny, reż. [[Tim Blake Nelson]], USA 2001
* ''[[Syn Szawła]]'', dramat, reż. [[László Nemes]], Węgry 2015
== Zobacz też ==
{{Commonscat|Sonderkommando}}▼
* [[Ruch oporu w Auschwitz]]
{{Przypisy}}
▲{{Commonscat|Sonderkommando}}
▲== Bibliografia ==
▲* Greif Gideon,
▲* Chari Anatol, ''Podczłowiek. Wspomnienia członka Sonderkommanda'' [w łódzkim getcie]. Warszawa 2012.
▲* Zobacz też dalsza literatura na [[Obozy niemieckie 1933-1945/Bibliografia|osobnej stronie]].
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.sonderkommando.info/ Witryna w języku francuskim omawiająca dzieje Sonderkommando]
{{Kontrola autorytatywna}}
[[Kategoria:Członkowie załóg obozów hitlerowskich]]
|