Geografia Gruzji: Różnice pomiędzy wersjami

[[Gruzja]] jest niewielkim państwem położonym w zachodniej części [[Kaukaz Południowy|Zakaukazia]] nad [[Morze Czarne|Morzem Czarnym]], między łańcuchami [[Mały Kaukaz|Małego]] i [[Wielki Kaukaz|Wielkiego Kaukazu]]. W erze komunistycznych rządów Rosji, Gruzja znajdowała się pod wpływem Związku Radzieckiego tak jak np. Kazachstan czy Uzbekistan. Obecnie wW wyniku następstw konfliktu gruzińsko-rosyjskiego, kraj ten wystąpił ze [[Wspólnota Niepodległych Państw|Wspólnoty Niepodległych Państw.]].

Powierzchnia -– 69 700 km² (całkowita wraz ze zbuntowanymi republikami [[Osetia|Osetią]] i [[Abchazja|Abchazją]]).

Skrajne punkty -– północny 43°30'N, południowy 41°20'N, zachodni 40°00'E, wschodni 46°40'E. [[Rozciągłość równoleżnikowa]] Gruzji wynosi około 400 km, a [[Rozciągłość południkowa|południkowa]] około 170 km.

* [[Rosja]] -– 723 km

* [[Azerbejdżan]] -– 322 km

* [[Armenia]] -– 164 km

* [[Turcja]] -– 252 km

[[Plik:Satellite image of Georgia in May 2003.jpg|260px|left|thumb|Gruzja widziana z kosmosu.]]

Gruzja jest państwem [[góra|górzystym]], gdzie tereny górskie zajmują dwie trzecie powierzchni kraju. Całą północną część kraju zajmują góry Wielkiego Kaukazu, gdzie wznosi się najwyższy szczyt kraju -– [[Szchara]] o wysokości 5193 m n.p.m. Łańcuch tych gór został ostatecznie sfałdowany w epoce [[trzeciorzęd]]u, w czasie fałdowań alpejskich. W [[czwartorzęd]]zie w wyniku ruchów pionowych skorupy ziemskiej, utworzyły się uskoki i zręby. Góry zbudowane są ze skał krystalicznych, głównie [[skały osadowe|osadowych]]. Wielki Kaukaz tworzą skały pochodzące z [[jura|jury]] i [[Kreda (okres)|kredy]], głównie wapienie i dolomity, gdzie utworzyły się liczne [[jaskinia|jaskinie]].

Mały Kaukaz na południu, to masyw znacznie niższy od tego na północy. Jego najwyższy szczyt -– [[Mepisckaro]] wznosi się na 2 8502850 m n.p.m. Góry te zbudowane są wapieni kredowych, fliszu paleogeńskiego oraz ze starych [[Skały wylewne|skał wulkanicznych]]. Mały Kaukaz został wypiętrzony i sfałdowany w okresie środkowego trzeciorzędu. Góry uległy zrównaniu, a następnie ruchy pionowe pod koniec [[pliocen]]u i w [[plejstocen]]ie ponownie wydźwignęły górotwór, przyczyniając się do utworzenia potężnych zrębów.

Góry Wielkiego i Małego Kaukazu oddziela ciągnący się równoleżnikowo pas tektonicznych obniżeń śródgórskich, który składa się z kilku części. Na zachodzie leży aluwialna [[Nizina Kolchidzka]], dalej na wschód wznosi się [[Płaskowyż Imerecki]], a na końcu wulkaniczny [[Samchret-kartweli Zegani|Płaskowyż Południowogruziński]]. W skład tego płaskowyżu wchodzą: [[Płaskowyż Jorski]] i [[Płaskowyż Dżawachecki]]. Tereny te położone są na wysokości od 2 5002500 do 3 0003000 m n.p.m. Gruzja jest krajem nawiedzanym przez trzęsienia ziemi.

[[Plik:Shahara peak near Ushguli 1870.jpg|350px|left|thumb|Kaukaz Wysoki z najwyższym w tle szczytem kraju -– [[Szchara]].]]

Gruzja leży w strefie [[klimat podzwrotnikowy|klimatu podzwrotnikowego]] silnie zróżnicowanego z powodu urozmaiconej rzeźby terenu. Przez grzbiet Wielkiego Kaukazu przebiega granica dwóch stref klimatycznych: [[klimat umiarkowany|umiarkowanej]] ciepłej i podzwrotnikowej w której znajduje się właśnie Gruzja. Występuje piętrowość klimatyczna, co oznacza, że temperatury, a tym samym przebieg pór roku w górach jest inny niż w dolinach.

W zachodniej część Gruzji średnie wartości termiczne w styczniu wynoszą około 4 °C, w lipcu zaś około 26 °C. Wraz ze wzrostem wysokości temperatury spadają. Na terenach górzystych na wysokości 2 0002000 m n.p.m. w styczniu jest [[mróz|mroźno]], średnio -8 °C. Okres letni w górach jest chłodny, a średnia temperatura lipca oscyluje w granicach 13-15 °C. Wschodnia Gruzja reprezentuje bardziej kontynentalny rozkład temperatur. Zimy we wschodniej Gruzji są dość surowe, zwłaszcza w górach, latem jest gorąco. W dolinach średnie wartości dochodzą do 30 °C. W górach jest oczywiście chłodno, podobnie jak w zachodniej części kraju.

Ilość opadów maleje w kierunku wschodnim, co wiąże się z kontynentalizmem. Na wybrzeżu w wyniku działania oceanicznych mas powietrza liczba dni [[deszcz]]owych jest duża, a średnia wartość opadowa wynosi 2 0002000 mm a miejscami (nadmorskie stoki Gór Mescheckich) nawet do 3 0003000 mm Całkiem inaczej jest na wschodzie kraju, gdzie opady wahają się od 400 do 700 mm rocznie.

Sieć rzeczna jest gęsta co wiąże się nie tylko z opadami, ale i ukształtowaniem terenu. Gruzja leży na obszarze dwóch zlewisk: Morza Czarnego na zachodzie i [[Morze Kaspijskie|Kaspijskiego]] na wschodzie. Na zachodzie największe rzeki to [[Rioni]], [[Inguri]] i [[Kodori]]. Na wschodzie główną rzeką kraju jest [[Kura (rzeka)|Kura]], która wraz z [[Alazani]] i innymi dopływami uchodzi do Morza Kaspijskiego. Rzeka ta wyznacza ponadto geograficzną granicą Azji i Europy, Kura wypływa z Wyżyny Armeńskiej w północno-wschodnie Turcji.

W Gruzji znajduje się niewiele jezior, są one głównie pochodzenia polodowcowego i krasowego. Większość jezior znajduje się w Wielkim Kaukazie, a największym jeziorem Gruzji jest [[Parawani (jezioro)|Parawani]] o powierzchni 37 km². Najwyższe części Wielkiego Kaukazu są pokryte wiecznym śniegiem i lodem z takimi lodowcami jak [[Lechziri]], [[Twiberi]] czy [[Caneri]].

Na Nizinie Kolchidzkiej dominują żółtoziemy i czerwonoziemy ([[ferrasole]]). W górach występują brunatne gleby [[kambisole]] i [[gleby litogeniczne]]. W wyższych partiach gór gleby są ubogie, słabo wykształcone -– [[rankery]]. We wschodniej część kraju, gdzie powszechne są skały wapienne, najczęściej występującymi odmianami gleb są [[Rędzina|rędziny]].

Nizinę Kolchidzką i obszary najniżej położone porastają wielogatunkowe [[las liściasty|lasy liściaste]] z wiecznie zielonym podszyciem. W lesie tym można spotkać relikty z okresu trzeciorzędowego do których należą podzwrotnikowe drzewa i krzewy. Większość dzisiejszych lasów Gruzji jest mocno zdegradowanych. W górach rosną lasy [[buk]]owe, a wyżej nad nimi lasy jodłowo-świerkowe, gdzie rośnie min. [[jodła kaukaska]] i [[świerk kaukaski]]. Lasy w Gruzji zajmują około jednej trzeciej powierzchni kraju. Niektóre tereny Niziny Kolchidzkiej są zabagnione. Obszary wysokogórskie porastają zarośla różaneczników [[Rhododendron caucasicum]], roślinność subalpejska i alpejska. do tej roślinności należą m.in. łąki i skały porośnięte mchem i porostami. We wschodniej części kraju występuje [[kserofity|roślinność kserofityczna]] – półpustynne obszary piołunowe, [[step]]y ostnicowe. W górach na wschodzie rosną suche lasy [[dąb|dębowo]]-[[grab]]owe, którym towarzyszą wtórne zarośla [[szyblak]]u.

Fauna górskich obszarów Gruzji reprezentowana jest przed gatunki zwierząt Regionu Europejskiego, spotykane są jednak też zwierzęta charakterystyczne dla obszarów śródziemnomorskich. Na terenach nisko położonych występuje [[niedźwiedź brunatny]], [[ryś]], [[jeleń]] i [[dzik]]. na obszarach wysoko położonych żyją [[kozica|kozice]], [[koziorożec kaukaski|koziorożce kaukaskie]] i ptaki drapieżne do których należą [[sępy]] i [[orły]]. [[Gady]], a zwłaszcza [[płazy]] są w Gruzji nieliczne.

#* Encyklopedia Geograficzna Świata: Azja. Wydawnictwo OPRES Kraków 1998 ISBN 83-85909-37-0