Able Archer 83: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Literówka w dacie zakończenia ćwiczeń. |
poprawa ujedn. i przek., WP:SK, drobne techniczne |
||
Linia 1:
{{Weryfikacja wyróżnienia|Able Archer 83/odbieranie|Anm}}
[[Plik:Photograph of the G-7 Economic Summit in Williamsburg, Virginia (left to right) Pierre Trudeau, Gaston Thorn, Helmut... - NARA - 198538.jpg|thumb|370px|right|Zdjęcie ze szczytu [[G7 (grupa)|G7]] w 1983 roku. Obecni są politycy odpowiedzialni za przeprowadzenie ćwiczeń Able Archer 83: trzeci od lewej [[Helmut Kohl]], czwarty [[François Mitterrand]], piąty [[Ronald Reagan]], siódma [[Margaret Thatcher]]]]
'''Able Archer 83''' (ang. sprawny [[Łucznik (żołnierz)|łucznik]]) – [[kryptonim]] obejmujących [[Europa|Europę]] [[NATO]]-wskich [[ćwiczenia wojskowe|ćwiczeń]] symulujących zmasowany atak [[broń jądrowa|jądrowy]], trwających od [[2 listopada]] do [[11 listopada]] [[1983]] roku<ref name = "deadhand">{{cytuj książkę | tytuł = The Dead Hand: The Untold Story of the Cold War Arms Race and Its Dangerous Legacy | autor = David E. Hoffman | rok = 2010 | wydawca = Anchor Books | isbn = 9780385532174}}</ref>. Uwzględniono w nich użycie nowego formatu szyfrowanej komunikacji, zarządzano [[cisza radiowa|ciszę radiową]] i symulowany alarm [[Defense Condition|DEFCON 1]]. Aktywny udział wzięły głowy europejskich państw.
Realizm tych ćwiczeń w połączeniu z pogarszającymi się wówczas stosunkami pomiędzy [[Stany Zjednoczone|USA]] a [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] i spodziewaną instalacją w Europie pocisków balistycznych [[MGM-31B Pershing II|Pershing II]] sprawił, iż niektórzy w Związku Radzieckim uwierzyli, że Able Archer 83 to prawdziwy atak jądrowy<ref>C. Andrew i O. Gordijewski, ''Comrade Kryuchkov's Instructions'', 85-87; B. Fischer, ''Reagan Reversal'', 123,131; P. Pry, ''War Scare'', 37-39; B. Fischer, "A Cold War Conundrum"</ref>. W odpowiedzi Sowieci postawili w stan gotowości własne siły jądrowe, a także jednostki lotnicze w [[Niemiecka Republika Demokratyczna|NRD]] i [[Polska|Polsce]]<ref>D. Oberdorfer, ''A New Era'', 66; ''SNIE 11-10-84'' “Implications of Recent Soviet Military-Political Activities” Central Intelligence Agency, 18 May, 1984</ref>. Istnieją historycy, którzy uważają, iż poprzez ten incydent świat znalazł się najbliżej III wojny światowej od czasu [[Kryzys kubański|kryzysu kubańskiego]] w 1962 roku<ref>{{cytuj stronę |autor=John Lewis Gaddis i John Hashimoto |tytuł=COLD WAR Chat: Professor John Lewis Gaddis, Historian |url=http://web.archive.org/web/20081211212650/http://www.cnn.com/SPECIALS/cold.war/guides/debate/chats/gaddis/ |data dostępu=11 grudnia 2008}} ([[Internet Archive]])</ref>. Kryzys zakończył się jednak wraz z końcem ćwiczeń 11 listopada<ref>C. Andrew i O. Gordijewski, ''Comrade Kryuchkov’s Instructions'', 87-88; P. Pry, ''War Scare'', 43-44</ref>.
Linia 7:
== Wstęp ==
=== Operacja RJaN ===
Wydarzenie, które w największej mierze przyczyniło się do lęku przed wojną związanego z Able Archerem, miało miejsce dwa lata wcześniej – było to spotkanie oficerów [[KGB]] w maju [[1981]], podczas którego [[Leonid Breżniew]] i [[Jurij Andropow]] ogłosili, iż Amerykanie skrycie przygotowują atak jądrowy na ZSRR. Aby przeciwstawić się zagrożeniu, jak ogłosił Andropow, KGB i [[Główny Zarząd Wywiadowczy|GRU]] rozpoczęły [[RJaN|operację RJaN]]. RJaN ([[język rosyjski|ros.]] ''РЯН'') to rosyjski [[Skrótowiec|akronim]] oznaczający „Rakietowy Atak Nuklearny” (Ракетное Ядерное Нападение, ''Rakietnoje Jadiernoje Napadienije'').
Była to największa i najbardziej wszechstronna prowadzona w czasie pokoju operacja wywiadowcza Związku Radzieckiego. Zagranicznym agentom nakazano monitorowanie osób mających zadecydować o rozpoczęciu ataku jądrowego, personelu technicznego, który by odpowiadał za jego przeprowadzenie i obiektów, z których by go przeprowadzano. Prawdopodobnie głównym celem Operacji RJAN było odkrycie pierwszego zamiaru rozpoczęcia ataku jądrowego i zapobieżenie mu<ref>C. Andrew i O. Gordijewski, ''Comrade Kryuchkov’s Instructions'', 74-76, 86; Fischer, "A Cold War Conundrum": [https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/books-and-monographs/a-cold-war-conundrum/source.htm#HEADING1-08 RYAN, Phase II: A New Sense of Urgency]</ref>.
Linia 27:
[[23 marca]] [[1983]] Reagan przedstawił propozycję [[Strategiczna Inicjatywa Obronna|Strategicznej Inicjatywy Obronnej]], którą media przezwały [[Gwiezdne wojny|Gwiezdnymi Wojnami]]. O ile jednak amerykański prezydent uważał Inicjatywę za zabezpieczenie przed wojną jądrową, o tyle przywódcy ZSRR postrzegali ją jako zdecydowane odejście od polityki równowagi sił i rozpoczęcie [[militaryzacja kosmosu|militaryzacji przestrzeni kosmicznej]] w ramach [[wyścig zbrojeń|wyścigu zbrojeń]]. Andropow oskarżył Reagana o "tworzenie planów rozpoczęcia wojny nuklearnej w najlepszy sposób, z nadzieją na zwycięstwo"<ref>za: Fischer, ''A Cold War Conundrum'': [https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/books-and-monographs/a-cold-war-conundrum/source.htm#HEADING1-11 "Star Wars"]</ref>.
[[Plik:Pershing II.jpg|thumb|
Pomimo protestów radzieckich w sprawie programu "Gwiezdnych Wojen", największe zagrożenie podczas Able Archera 83 spowodowało zatwierdzenie przez NATO w [[1979]] zainstalowania w Europie Zachodniej rakiet balistycznych średniego zasięgu [[MGM-31B Pershing II|Pershing II]], co miało być odpowiedzią na sowieckie rakiety [[RSD-10 Pionier|SS-20]], również średniego zasięgu i rozmieszczone wzdłuż zachodnich granic ZSRR. Pershingi stanowiły poważne zagrożenie dla Sowietów, gdyż były w stanie niszczyć "twarde cele", takie jak podziemne silosy rakiet balistycznych czy bunkry dowodzenia. Co więcej, odpalane z [[
== Ćwiczenia Able Archer 83 ==
Linia 35:
: "W obliczu faktu, iż działania związane ze Stanem Pomarańczowym [atak jądrowy w 36 godzin] muszą być przeprowadzone w warunkach najwyższej tajności (pod przykrywką manewrów, treningów itd.) w najkrótszym możliwym czasie, bez ujawniania zawartości planów operacyjnych, jest wysoce prawdopodobne, że system alarmu bojowego może być użyty do przygotowania zaskakującego RJAN-u [ataku jądrowego] w okresie pokoju."<ref>Andrew i Gordijewski, ''Comrade Kryuchkov’s Instructions'', 78</ref>
[[17 lutego]] [[1983]] KGB przydzieliło swoim agentom zadanie monitorowania prawdopodobnych oznak ataku jądrowego. Miały być nimi wszelkie zachowania ludzi powiązanych z przygotowywaniem i wykonywaniem decyzji odnośnie uderzeń jądrowych, personelu technicznego wyrzutni, systemów łączności itd<ref>Andrew i Gordijewski, ''Comrade Kryuchkov’s Instructions'', 72</ref>. Ponieważ Able Archer symulował warunki wojny jądrowej, prawdopodobnym jest, iż brali w nich udział także pracownicy zaplecza technicznego, których wymienia wspomniana nota. Co więcej, aktywnie (choć nie jednocześnie) uczestniczyli w tych ćwiczeniach [[Premierzy Wielkiej Brytanii|premier]] [[Margaret Thatcher]] i [[Kanclerze Niemiec|kanclerz]] [[Helmut Kohl]]. Planowany był udział także prezydenta Reagana, [[Wiceprezydenci Stanów Zjednoczonych|wiceprezydenta]] [[George H.W. Bush|George’a Busha]] i [[
Kolejny "zwiastun" wojny zapewne dostrzeżony przez radzieckich analityków to wzrost ilości [[szyfr]]owanych wiadomości płynących między Wielką Brytanią a Stanami Zjednoczonymi. Według ich wywiadu "tak zwane konsultacje nuklearne w NATO są prawdopodobnie jednym z etapów bezpośrednich przygotowań wroga do RJAN-u"<ref>Andrew i Gordijewski, ''Comrade Kryuchkov’s Instructions'', 76</ref>. Dla Sowietów tak wielki przepływ komunikatów na miesiąc przed początkiem Able Archera mogło sprawić wrażenie takiej właśnie "konsultacji". W rzeczywistości miał on jednak związek z amerykańską [[inwazja na Grenadę|inwazją na Grenadę]] – wyspę, której nominalną władczynią była królowa [[Elżbieta II]]<ref>{{cytuj książkę |imię = Martin |nazwisko = Walker |tytuł = The Cold War: A History |miejsce = Nowy Jork |wydawca = Henry Holt and Company |rok = 1993 |strony = 276}}</ref>.
Linia 42:
: "Było sprawą najwyższej wagi, by obserwować funkcjonowanie sieci i systemów komunikacyjnych, jako że poprzez nie przechodzą informacje o intencjach wroga i – przede wszystkim – jego planach użycia broni jądrowej oraz ich praktycznej realizacji. Ponadto zmiany w metodzie operowania systemami komunikacji i poziomie obsadzenia mogą same w sobie wskazywać na stan przygotowywania do RJAN-u"<ref>Andrew i Gordijewski, ''Comrade Kryuchkov’s Instructions'', 80-81</ref>.
[[Plik:SS20 irbm.jpg|thumb
Sowiecki wywiad wydawał się potwierdzać te podejrzenia, przedstawiając raporty, iż NATO w istocie używało nigdy wcześniej niewidzianych procedur oraz formatów wiadomości znacznie bardziej skomplikowanych niż podczas poprzednich ćwiczeń, co wskazywać miało na bliskość ataku nuklearnego<ref>Andrew i Gordijewski, ''KGB'', 599-600</ref>.
Linia 55:
== Reakcja Związku Radzieckiego ==
Podwójny agent Oleg Gordijewski, rezydent KGB w [[Londyn]]ie, jest jedynym radzieckim źródłem publicznie dostępnych informacji na temat Able Archera 83. [[Oleg Kaługin]] i [[Jurij Szwiec]], agenci KGB, w swoich publikacjach odnieśli się tylko do Operacji RJAN<ref>B. Fischer, "A Cold War Conundrum": [https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/csi-publications/books-and-monographs/a-cold-war-conundrum/source.htm#HEADING1-19 Appendix B: The Gordievsky File]</ref>. Trzeba też zaznaczyć, że Gordijewski i inni agenci wywiadów państw [[Układ Warszawski|Układu Warszawskiego]] nie wierzyli w możliwość amerykańskiego ataku. Niemniej jednak donosili o tym, co kazano im obserwować, a nie o swoich przypuszczeniach odnośnie tych obserwacji. Ta skaza radzieckiego systemu wywiadowczego – przezwana przez Gordijewskiego mianem cyklu wywiadowczego – napędzała strach przed amerykańską agresją jądrową<ref>C. Andrew i O. Gordijewski, ''Comrade Kryuchkov’s Instructions'', 69</ref>.
[[Plik:Reagan and Gordievsky.jpg|thumb
Żaden prominentny radziecki polityk nigdy publicznie nie wspomniał o Able Archerze 83. Marszałek [[Siergiej Achromiejew]], w 1983 szef głównego dyrektoriatu operacyjnego Sztabu Generalnego, powiedział historykowi [[Don Oberdorfer|Donowi Oberdorferowi]], iż nigdy nie słyszał o Able Archerze<ref name="Ermarth">{{cytuj stronę |url=http://generaltzsoschickencoop.files.wordpress.com/2009/05/war-scare-1983.pdf |format=PDF |data=11 listopada 2003 |data dostępu=19 września 2011 |tytuł=Observations on the „War Scare“ of 1983 From an Intelligence Perch |imię=Fritz W. |nazwisko=Ermarth}}</ref>. Brak publicznej odpowiedzi ze strony ZSRR na temat ćwiczeń skłonił niektórych historyków, wśród nich [[Fritz Ermarth|Fritza W. Ermartha]], do przedstawienia wniosku, iż Able Archer 83 nie stworzył bezpośredniego zagrożenia dla Stanów Zjednoczonych<ref name="Ermarth" />.
|