Powiat będziński: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
m Usuwam pole „czasopismo” bo jest identyczne z „opublikowany” w wywołaniu Szablon:Cytuj
WP:SK+Bn, usunięcie zbędnych linków do dat
Linia 42:
'''Powiat będziński''' – [[powiat]] w [[Polska|Polsce]], [[województwo śląskie|woj. śląskim]], utworzony 1 stycznia 1999 roku w ramach [[reforma administracyjna w Polsce (1999)|reformy administracyjnej]]. Jego siedzibą jest miasto [[Będzin]].
 
[[Plik:Zamek w Będzinie.jpg|thumb|230px|left|230px|[[Zamek w Będzinie]]]]
 
== Podział administracyjny powiatu ==
Linia 53:
== Gminy ==
{|class="wikitable"
!Gmina || [[Liczba ludności]] (2006)<ref>{{cytuj książkępismo |nazwisko=Nowak |imię=Lucyna |nazwisko2=Stańczyk |imię2=Joanna |nazwisko3=Znajewska |imię3=Agnieszka| tytuł=Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2006 r.) |url=http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_ludnosc_stan_struktura_2006.zip |czasopismo= |wydawca=Główny Urząd Statystyczny |data=2006 |miejsce=Warszawa |issn=1734-6118 |język=pl|url=http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_ludnosc_stan_struktura_2006.zip}}</ref> || [[Powierzchnia]]
|-
|[[Plik:POL Będzin COA.svg|24px]]&nbsp;[[Będzin]]<br />(''(miasto)'') ||align=center| 58 538 ||align=center| 37,08 km²
|-
|[[Plik:POL Czeladź COA (new).svg|24px]]&nbsp;[[Czeladź (miasto)|Czeladź]]<br />(''(miasto)'') ||align=center| 34 076 ||align=center| 16,57 km²
|-
|[[Plik:POL Wojkowice COA.svg|24px]]&nbsp;[[Wojkowice]]<br />(''(miasto)'') ||align=center| 9 396 ||align=center| 12,77 km²
|-
|[[Plik:POL Sławków COA.svg|24px]]&nbsp;[[Sławków]]<br />(''(miasto)'') ||align=center| 6 853 ||align=center| 36,6 km²
|-
|[[Plik:POL Siewierz COA.svg|24px]]&nbsp;[[Siewierz (gmina)|Siewierz]]<br />(''(w tym miasto)'')<br />(''(w tym obszar wiejski)'') ||align=center| 12 226<br />(''5 458'')<br />(''6 768'') ||align=center| 115,76 km²<br />(''(38,22 km²)'')<br />(''(77,54 km²)'')
|-
|[[Plik:POL gmina Bobrowniki COA.svg|24px]]&nbsp;[[Bobrowniki (gmina w województwie śląskim)|Bobrowniki]] ||align=center| 11 248 ||align=center| 51,99 km²
Linia 104:
** Sieć kanalizacyjna: 240,8 km
** Drogi publiczne o twardej nawierzchni:
*** powiatowe: 320,308 km
*** gminne: 316,6 km
** Targowiska: 10
Linia 138:
}}
 
* Piramida wieku mieszkańców powiatu będzińskiego w 2014 roku<ref>[http://www.polskawliczbach.pl/powiat_bedzinski#dane-demograficzne http://www.polskawliczbach.pl/powiat_bedzinski], w oparciu o dane GUS.</ref>. <br />[[Plik:Piramida wieku powiat bedzinski.png|690x480px]]
 
=== Zmiany ludnościowe ===
Linia 154:
{| class="wikitable"
!Ugrupowania
!2002−2006<ref>{{Cytuj |tytuł=Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe |data dostępu=2016-03-23 |opublikowany=wybory2002.pkw.gov.pl |url=http://wybory2002.pkw.gov.pl/prada/gw1/w24/p2401/index.html}}</ref>
!2006-2010<ref>{{Cytuj |tytuł=Geografia wyborcza - Wybory samorządowe - Państwowa Komisja Wyborcza |data dostępu=2016-03-23 |opublikowany=wybory2006.pkw.gov.pl |url=http://wybory2006.pkw.gov.pl/kbw/wynikiRadaPowiatu1916.html?jdn=240100}}</ref>
!2010-2014<ref>{{Cytuj |autor=Dituel Sp. z o.o. |tytuł=Wybory Samorządowe 2010 - Geografia wyborcza - Województwo śląskie - Powiat będziński |data dostępu=2016-03-23 |opublikowany=wybory2010.pkw.gov.pl |url=http://wybory2010.pkw.gov.pl/geo/pl/240000/240100.html#tabs-4}}</ref>
!2010-2014<ref>{{Cytuj |tytuł=PKW {{!}} Samorząd 2014 |data dostępu=2016-03-23 |opublikowany=samorzad2014.pkw.gov.pl |url=http://samorzad2014.pkw.gov.pl/358_Rady_powiatow/0/2401}}</ref>
|-
|[[Sojusz Lewicy Demokratycznej]]
Linia 173:
|Platforma Prawa i Obywateli
|5
| -
| -
| -
|-
|[[Samoobrona Rzeczpospolitej Polskiej|Samoobrona]]
|1
| -
| -
| -
|-
|[[Platforma Obywatelska]]
| -
|7
|12
Linia 190:
|-
|[[Prawo i Sprawiedliwość]]
| -
|5
|2
Linia 196:
|-
|Niezależna Wspólnota Samorządowa
| -
|2
| -
| -
|-
|Inicjatywa Samorządowa
| -
| -
| -
|1
|}
Linia 211:
{{dopracować|źródła=2010-02}}
 
* [[1867]], [[1 stycznia]] – utworzenie powiatu będzińskiego, jednego z ośmiu wchodzących w skład nowej [[gubernia piotrkowska|guberni piotrkowskiej]] Królestwa Polskiego na powierzchni 1366,45 km².
Nowy powiat obejmował jedno miasto ([[Będzin]]), 8 osad: [[Siewierz]], [[Czeladź (miasto)|Czeladź]], [[Modrzejów]], [[Kromołów]] (od [[1885]]), [[Włodowice (województwo śląskie)|Włodowice]], [[Mrzygłód (Myszków)|Mrzygłód]], [[Żarki]], [[Koziegłowy (województwo śląskie)|Koziegłowy]] i 213 wsi, wchodzących w skład nowo powołanych gmin. Były to tereny, które później weszły w skład obecnych miast: [[Dąbrowa Górnicza]], [[Sosnowiec]] i [[Zawiercie]] i [[Myszków]], które w tym czasie były niewielkimi, aczkolwiek prężnie rozwijającymi się miejscowościami.
* [[1874]] – utworzono nową gminę nazwaną „górniczą”, w skład której weszły wsie: Stara Dąbrowa z koloniami, [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]], [[Sielec (Sosnowiec)|Sielec]], [[Niwka (Sosnowiec)|Niwka]], [[Klimontów (Sosnowiec)|Klimontów]], Konstantynów, [[Bobrek (dzielnica Sosnowca)|Bobrek]], [[Środula]], [[Dańdówka]], Józefów i [[Niepiekło]] oraz osada [[Modrzejów]].
* [[1885]] – przyłączenie do guberni piotrkowskiej gminy [[Kromołów]].
* [[1889]] – korekta granic powiatu – przyłączenie [[Zawiercie|Zawiercia Małego]] z powiatu [[Olkusz|olkuskiego]] (wzrost powierzchni do 1390,6 km²).
* [[1902]], 10 czerwca – z miejscowości: [[Sosnowiec]], [[Pogoń (Sosnowiec)|Pogoń]], [[Ostra Górka]], [[Sielec (Sosnowiec)|Sielec]], Kuźnica i [[Radocha]] utworzono miasto [[Sosnowiec]] (61 tys. mieszkańców).
* [[1907]] – powiat liczy 307104 mieszkańców
* [[1909]] – utworzenie gminy [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]] poprzez wydzielenie z gminy górniczej wsi: [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]], [[Klimontów (Sosnowiec)|Klimontów]], [[Zagórze (Sosnowiec)|Józefów]], [[Bobrek (dzielnica Sosnowca)|Bobrek]], [[Niwka (Sosnowiec)|Niwka]], [[Dańdówka]] oraz osady [[Modrzejów]].
* [[1912]] – powiat obejmuje następujące gminy (z wsiami i osadami):
** [[Bobrowniki (gmina w województwie śląskim)|Bobrowniki]]: [[Bobrowniki (województwo śląskie)|Bobrowniki]], [[Gródków]], [[Łagisza]], [[Psary (powiat będziński)|Psary]], [[Sączów]], [[Siemonia]], część Strzyżowic, [[Wojkowice]] Komorne i [[Żychcice]] (13 219 mieszkańców)
** [[Choroń]]: [[Choroń]], [[Gęzyn]], [[Jastrząb (województwo śląskie)|Jastrząb]], Kuźnica, [[Poraj (wieś w województwie śląskim)|Poraj]] (kancelaria gminy), [[Przybyłów (województwo śląskie)|Przybyłów]], [[Zaborze (powiat myszkowski)|Zaborze]] (6 361 mieszkańców)
** [[Gzichów]]: osada [[Czeladź (miasto)|Czeladź]] (8 866 osób), wsie: [[Gzichów]], [[Grodziec (Będzin)|Grodziec]], [[Małobądz]], [[Milowice]], [[Preczów]], [[Sarnów (powiat będziński)|Sarnów]] (łącznie 18 665 mieszkańców)
** [[Dąbrowa Górnicza]] ze wsią Stara Dąbrowa oraz koloniami: [[Huta Bankowa]], Łabędzka, [[Reden (Dąbrowa Górnicza)|Reden]] (kancelaria gminy), [[Ksawera (Będzin)|Ksawera]], [[Mydlice]], [[Niepiekło]] (24 997 mieszkańców)
** Koziegłówki: [[Koziegłówki]], [[Lgota-Mokrzesz|Lgota]], [[Markowice (województwo śląskie)|Markowice]], [[Miłość (województwo śląskie)|Miłość]], [[Mysłów (województwo śląskie)|Mysłów]], [[Oczko (województwo śląskie)|Oczko]], [[Postęp (województwo śląskie)|Postęp]], Rzeszew, [[Wojsławice (województwo śląskie)|Wojsławice]], [[Winowno (województwo śląskie)|Winowno]]
Linia 236:
** [[Siewierz (gmina)|gmina Siewierz]]: osada [[Siewierz]]
** Sulików (siedziba w [[Mierzęcice|Mierzęcicach]]): [[Boguchwałowice]], [[Brudzowice]], [[Gołuchowice (powiat będziński)|Gołuchowice]], [[Góra Siewierska]], [[Kuźnica Świętojańska]], [[Mierzęcice]] (kancelaria gminy), [[Nowa Wieś (powiat będziński)|Nowa Wieś]], [[Piwoń]], [[Przeczyce]], Stronków, [[Sadowie (powiat będziński)|Sadowa]], [[Sulików (dzielnica Siewierza)|Sulików]], [[Toporowice]], [[Targoszyce (województwo śląskie)|Targoszyce]], [[Zawada (powiat będziński)|Zawada]], [[Zendek]] (10 140 mieszkańców)
** [[Włodowice (województwo śląskie)|Włodowice]]: osada [[Włodowice (województwo śląskie)|Włodowice]] (2 090 mieszk.), wsie: [[Góra Włodowska]], Kosowska Niwa, Kręciwilk, [[Kotowice (województwo śląskie)|Kotowice]], [[Mirów (województwo śląskie)|Mirów]], [[Nierada]], [[Parkoszowice (województwo śląskie)|Parkoszowice]], [[Rudniki (powiat zawierciański)|Rudniki]], [[Skałka (województwo śląskie)|Skałka]] (5 141 mieszkańców)
** [[Wojkowice Kościelne]]: [[Brzękowice Górne|Brzękowice]], [[Goląsza]], [[Góra Siewierska]], [[Dąbie (województwo śląskie)|Dąbie]], [[Malinowice]], [[Sikorka (Dąbrowa Górnicza)|Sikorka]], część [[Strzyżowice (województwo śląskie)|Strzyżowic]], [[Trzebiesławice (Dąbrowa Górnicza)|Trzebiesławice]], [[Tuliszów]], [[Ujejsce]], [[Warężyn]], [[Wygiełzów (województwo śląskie)|Wygiełzów]], [[Wojkowice Kościelne]] (9 559 mieszkańców)
** [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]]: osada [[Modrzejów]] (3 816 mieszk.), wsie: [[Bobrek (dzielnica Sosnowca)|Bobrek]], [[Dańdówka]], [[Zagórze (Sosnowiec)|Józefów]], [[Klimotów (Sosnowiec)|Klimontów]], [[Konstantynów (dzielnica Sosnowca)|Konstantynów]], [[Niwka (Sosnowiec)|Niwka]], kolonia [[Środula]], [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]] (łącznie 20 392 mieszkańców)
** Żarki: osada [[Żarki]] (5 421 mieszk.), wsie: Cisówka, Dzierżna, [[Jaroszów (województwo śląskie)|Jaroszów]], [[Jaworznik (województwo śląskie)|Jaworznik]], [[Leśniów (dzielnica Żarek)|Leśniów]], [[Myszków]], [[Masłońskie|Masłoński Piec]], [[Nowa Wieś (dzielnica Myszkowa)|Nowa Wieś Żarecka]], [[Ostrów (powiat myszkowski)|Ostrów]], [[Przewodziszowice]], Połomia (ob. Połomia Żarecka), [[Wysoka Lelowska|Wysoka]], [[Zawada (powiat myszkowski)|Zawada]] (6 917 mieszkańców).
* [[1914]] – okupacja [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębia Dąbrowskiego]] przez wojska austriackie i niemieckie (linia podziału stref okupacyjnych przebiegała wzdłuż linii kolejowej, dzieląc powiat na dwie części). W strefie niemieckiej znalazły się m.in.: Sosnowiec, Będzin, Grodziec i Zawiercie, w austriackiej – Dąbrowa Górnicza, Strzemieszyce, Zagórze, Niwka i Klimontów).
* [[1915]], 1 lipca (19 czerwca) – połączenie Zawiercia Dużego (dobra mrzygłockie) i Zawiercia Małego (dobra kromołowskie) w miasto [[Zawiercie]].
* [[1916]]
** włączenie do Sosnowca [[Konstantynów (dzielnica Sosnowca)|Konstantynowa]], [[Środula|Środuli]] ze Środulką, [[Milowice|Milowic]], [[Dębowa Góra (Sosnowiec)|Dębowej Góry]], [[Modrzejów|Modrzejowa]] oraz terenu dworu zagórskiego.
** 18 sierpnia – utworzenie miasta [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowa]] (w 1919 r. Rada Miejska zmieniła nazwę na [[Dąbrowa Górnicza]]).
** utworzenie powiatu dąbrowskiego z miastem [[Dąbrowa Górnicza]] i gminami: [[Choroń]] (Poraj), [[gmina Łosień|Łosień]], [[Niegowa (gmina)|Niegowa]], [[Gołonóg (Dąbrowa Górnicza)|Gołonóg]], [[Strzemieszyce Wielkie]] (powstała z byłej [[Gmina Olkusko-Siewierska|gminy olkusko-siewierskiej]], z drugiej części stworzono gminę [[Niwka (Sosnowiec)|Niwka]]), [[Włodowice (województwo śląskie)|Włodowice]], [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]] i [[Żarki]]. W [[1917]] r. utworzono gminy: [[Kromołów]] i [[Niwka (Sosnowiec)|Niwka]].
** niemiecki powiat będziński (z siedzibą w Sosnowcu) podzielono na 3 gminy miejskie (Sosnowiec, Będzin i Zawiercie) oraz 18 gmin wiejskich (m.in.: Koziegłowy, Mrzygłód, Pińczyce, Poraj, Rudnik Wielki, Siewierz, Wysoka).
* [[1918]] – [[Czeladź (miasto)|Czeladź]] odzyskuje prawa miejskie.
* [[1919]], [[2 sierpnia]] – ponowne scalenie powiatu będzińskiego i dąbrowskiego pod nazwą będzińsko-dąbrowski (w [[1923]] r. powrót do nazwy powiat będziński) w ramach nowo utworzonego [[Województwo kieleckie (II Rzeczpospolita)|województwa kieleckiego]].
* [[1923]]
** 5 maja – zmiana granic pomiędzy m. [[Będzin]] a [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrową Górniczą]] (Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 kwietnia 1923)
** powiat obejmuje 5 miast, 23 gminy i 547 wsi; liczy 397 240 mieszkańców; powierzchnia (po kolejnych drobnych korektach w rejonie [[Zawiercie|Zawiercia]]) liczy 1426 km² i 397 240 mieszkańców.
* [[1927]], [[1 stycznia]] – wyodrębnienie z powiatu będzińskiego nowego [[powiat zawierciański|powiatu zawierciańskiego]] ({{Dziennik Ustaw|rok=1926|numer=125|pozycja=727}}) o powierzchni 943 km² i 111 258 mieszkańcach. Odtąd powiat będziński liczył 485,5 km² i 285 982 mieszkańców. W skład powiatu wchodzą:
** 4 miasta ([[Będzin]], [[Sosnowiec]], [[Dąbrowa Górnicza]], [[Czeladź (miasto)|Czeladź]])
** 9 gmin ([[Bobrowniki (gmina w województwie śląskim)|Bobrowniki]], [[Grodziec (Będzin)|Grodziec]], [[Łagisza]], [[gmina Wojkowice Kościelne|Wojkowice Kościelne]], [[gmina Łosień]], [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]], [[Niwka (Sosnowiec)|Niwka]], [[Gmina Olkusko-Siewierska|Olkusko-Siewierska]] z siedzibą w [[Strzemieszyce Wielkie|Strzemieszycach]] oraz [[Ożarowice (gmina)|gmina Ożarowice]]).
* [[1928]] – skład powiatu:
** miasto [[Będzin]] (16 km², 43 286 mieszk.)
** miasto [[Sosnowiec]] (35 km², 100 178 mieszk.)
Linia 262:
** [[Bobrowniki (gmina w województwie śląskim)|gmina Bobrowniki]] (4 950 morgów, 13 096 mieszk.) – 6 wsi: [[Bobrowniki (województwo śląskie)|Bobrowniki]], [[Dobieszowice (województwo śląskie)|Dobieszowice]], [[Kamyce]], [[Rogoźnik (województwo śląskie)|Rogoźnik]], [[Wojkowice]] Komorne, kolonie: Wesoła i Niebyła
** gmina [[Grodziec (Będzin)|Grodziec]] (2 773 morgi, 8 252 mieszk.)
** gmina [[Łagisza]] (5 088 morgów, 7 368 mieszk.) – 5 wsi: [[Gródków]] (z przysiółkiem Pustków-Gródków), [[Łagisza]] (z koloniami: Glinice, Stara Wieś, Goryż i Podłosie), [[Psary (powiat będziński)|Psary]] (z koloniami: Żurawiniec, Głębokie, Wańkowce, Parchówki, Cieluchowice, i Tadeusz), [[Sarnów (powiat będziński)|Sarnów]] (z kol. Górki), [[Preczów]] (z kol. Goląszka)
** [[gmina Wojkowice Kościelne]] (11 468 mórg, 8 355 mieszk.) – 16 wsi: [[Wojkowice Kościelne]], [[Antoniów (Dąbrowa Górnicza)|Antoniów]], [[Bielowizna]], [[Brzękowice Górne|Brzękowice]], [[Dąbie (województwo śląskie)|Dąbie]], [[Goląsza]], [[Góra Siewierska]], [[Malinowice]], [[Marianki (Dąbrowa Górnicza)|Marianki]], [[Sikorka (Dąbrowa Górnicza)|Sikorka]], [[Strzyżowice (województwo śląskie)|Strzyżowice]], [[Trzebiesławice (Dąbrowa Górnicza)|Trzebiesławice]], [[Tuliszów]], [[Ujejsce]], [[Warężyn]] oraz 7 kolonii: Zawodzie, Marcinów, [[Podwarpie]], Podskale, [[Karsów]], [[Pierkowskie]], [[Pastwiska (województwo śląskie)|Pastwiska]]
** [[gmina Łosień]] (7 306 morgów, 5 413 mieszk.) – 10 wsi: [[Łosień (Dąbrowa Górnicza)|Łosień]], [[Błędów (Dąbrowa Górnicza)|Błędów]], [[Kuźnica Blędowska]], Zagórcza, [[Kuźniczka Nowa]], [[Łazy Błędowskie|Łazy]] (z [[Wypaleniska (województwo śląskie)|Wypaleniskami]]), [[Łęka (Dąbrowa Górnicza)|Łęka]], [[Okradzionów]], [[Tucznawa|Tuczna Baba]], [[Trzebyczka (wieś w województwie śląskim)|Trzebyczka]]
** gmina Zagórze (2 917 morgów, 16 500 mieszk.) – 3 wsie: [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]], [[Klimontów (Sosnowiec)|Klimontów]] (z kol. Klimontów, Rabka i Browar) i Józefów
Linia 269:
** [[gmina Olkusko-Siewierska]] (16 758 mórg, 37 150 mieszk.) – 7 wsi z koloniami: [[Strzemieszyce Wielkie]] (z kol. Ciernica, Przełajka, Mojchowizna, [[Ostrowy Górnicze|Ostrowy]] i Grabocin), [[Strzemieszyce Małe]] (z kol. [[Zakawie]] i [[Lipówka (Dąbrowa Górnicza)|Lipówka]]), Strzemieszyce-folwark, [[Gołonóg (Dąbrowa Górnicza)|Gołonóg]] (z kol. Laski, [[Tworzeń]], [[Łęknice]], [[Piekło (Dąbrowa Górnicza)|Piekło]], Stara Wieś, Krasowa, Babia Ława, Zając, [[Łagisza|Podłosie]], Działki, Stacja, Dziewiąty, [[Trzydzisty]] i Jamki), [[Ząbkowice]] (z kol. Starosiedle), [[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbka]] (z kol. [[Kazimierz Górniczy|Kazimierz]], Pekin, Zawodzie, Juliusz, Czarne Morze, Szmejka i [[Maczki]]), [[Ostrowy Górnicze|Niemce]] (z kol. Feliks)
** [[Ożarowice (gmina)|gmina Ożarowice]] (10 198 mórg, 5 540 mieszk.) – 11 wsi: [[Celiny (powiat tarnogórski)|Celiny]], [[Myszkowice (województwo śląskie)|Myszkowice]], [[Niezdara]], [[Ossy]], [[Ożarowice]], [[Pyrzowice]], [[Sączów]], [[Siemonia]], [[Tąpkowice]] (urząd gminy), [[Twardowice]], [[Wymysłów (powiat będziński)|Wymysłów]].
* [[1928]]; rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 19 marca 1928 r.<ref>Dz.U. RP z 12 kwietnia 1928, nr 45, poz. 426.</ref> (z mocą obowiązującą od dnia 12 kwietnia 1928) utworzony został [[Powiat grodzki|powiat miejski]] (starostwo grodzkie) w [[Sosnowiec|Sosnowcu]], a tym samym wydzielono go z powiatu będzińskiego. Kierownictwo w nowo utworzonej jednostce objął z urzędu starosta powiatowy będziński, którym od 1928 aż do wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] był [[Józef Boksa]].
* [[1939]]
** 20 listopada – włączenie powiatu do Rzeszy; powiat pod okupacją niemiecką obejmuje 3 miasta i 63 gminy; powiat wchodzi w skład nowo utworzonej rejencji katowickiej (Regierungsbezirk Kattowitz) w prowincji pruskiej Śląsk (Schlesien);
** 29 grudnia – wprowadzenie nazwy Bandyn, zmienionej w 1940 r. na Bendzin.
* [[1941]]
** 18 stycznia – z terenów rejencji katowickiej i opolskiej utworzono nową prowincję Górny Śląsk (Oberschlesien);
** 21 maja – zmiana nazwy powiatu na Bendsburg.
* [[1942]] – według niemieckich danych powiat składa się z 7 gmin i 6 miast; zajmuje obszar 840,7 km² i liczy 272 738 mieszkańców.
* [[1945]]
** 1 stycznia – Landkreis Bendsburg obejmuje 3 miasta (Bendsburg, Czeladz, Dombrowa) i 66 gmin (Antoniow, Bielowizna, Blendow, Bobrek, Bobrowniki, Bor, Brzenkowice, Celiny, Dandowka, Dobieszewice, Dombie, Golenza, Golonog, Gora Siwierska, Grodkow, Grodziec, Groß Strzemieszyce, Jozefow, Kamyce, Klein Strzemieszyce, Klimontow, Kuzniczka Nowa, Lazy, Lenka, Losien, Maczki, Malinowice, Marianki, Myschkowitz, Niemce, Niezdara, Niwka, Okradzionow, Ossy, Ostrowy, Ozarowice, Porombka, Preczow, Psary, Pyrzowitz, Rogoznik, Sarnow, Siemonia, Sikorka, Sonczow, Strzemieszyce, Strzemieszyce-Vorwerk, Strzyzowice, Tompkowitz, Trzebieslaw, Trzebyczka, Tucznababa, Tuliszow, Twardowice, Ujejsce, Warenzyn, Wojkowice-Komorne, Wojkowice-Koscielne, Wygielzow, Wymyslaw, Zagorze, Zombkowitz, Zychcice);
** na mocy dekretu Prezydium KRN z 7 lipca [[1945]] r. powiat będziński (oraz zawierciański) przyłączono do [[Województwo katowickie (1950–1975)|województwa śląsko-dąbrowskiego]] (później zwanego katowickim, z krótką przerwą kiedy województwo nosiło miano województwa stalinogrodzkiego)
* [[1948]]
** [[22 marca]] – utworzenie powiatu grodzkiego w [[Będzin]]ie – wyłączenie obszaru miasta z powiatu ziemskiego (miasto wydzielone); prezydent miasta zostaje starostą grodzkim (taka sytuacja utrzymała się do 1 VI [[1975]] r., kiedy zlikwidowano powiaty);
** przemianowanie wsi Niemce na [[Ostrowy Górnicze]].
* [[1949]]
** [[3 stycznia]] – miasto [[Dąbrowa Górnicza]] zostaje wyłączona z powiatu będzińskiego i staje się miastem wydzielonym.
** [[30 kwietnia]] – rozporządzenie wojewody śląsko-dąbrowskiego dokonujące ponownego podziału gmin na gromady
** nieudana próba włączenia do powiatu [[Mierzęcice (gmina)|gminy Mierzęcice]] oraz [[Siewierz]]a (z powiatu zawierciańskiego).
* [[1950]], [[18 stycznia]] – rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej (weszło w życie 7 II 1950) w sprawie zniesienia z dniem 1 stycznia gmin wiejskich: [[Gmina Olkusko-Siewierska|Olkusko-Siewierskiej]], [[gmina Wojkowice Kościelne|Wojkowice Kościelne]] i [[Ożarowice (gmina)|Ożarowice]]
** wyłączenie z gminy wiejskiej [[Gmina Olkusko-Siewierska|Olkusko-Siewierskiej]] gromad: [[Gołonóg (Dąbrowa Górnicza)|Gołonóg]], [[Ząbkowice]], [[Kazimierz Górniczy|Kazimierz]], [[Maczki]], [[Ostrowy Górnicze]] oraz [[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbka]] i utworzenie z nich gminy wiejskiej o charakterze miejskim [[Kazimierz Górniczy|Kazimierz]]
** utworzenie w miejsce [[Gmina Olkusko-Siewierska|gminy Olkusko-Siewierskiej]] gminy wiejskiej o charakterze miejskim [[Strzemieszyce Wielkie]]
** utworzenie w miejsce [[Ożarowice (gmina)|gminy Ożarowice]] gminy wiejskiej [[Sączów]]
Linia 294:
** wyłączenie z likwidowanej [[gmina Wojkowice Kościelne|gminy Wojkowice Kościelne]] gromad:
*** [[Góra Siewierska]] – włączenie jej do gminy wiejkiej [[Bobrowniki (gmina w województwie śląskim)|Bobrowniki]]
*** [[Brzękowice Górne|Brzękowice]], [[Dąbie (województwo śląskie)|Dąbie]], [[Goląsza]] i [[Malinowice]] – włączenie ich do gminy wiejskiej [[Łagisza]]
** włączenie pozostałej części znoszonej gminy wiejskiej [[gmina Wojkowice Kościelne|Wojkowice Kościelne]] do gminy wiejkiej [[Ząbkowice]]
* [[1951]]
** [[1 kwietnia]] – wyłączenie miasta Czeladź z powiatu będzińskiego i utworzenie powiatu miejskiego [[Czeladź (miasto)|Czeladź]]; wyłączenie z obszaru [[Będzin]]a kolonii Małobądz i włączenie jej do powiatu miejskiego [[Czeladź (miasto)|Czeladź]] (ustalenie nowego przebiegu granicy między miastami) (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 marca 1951 r. w sprawie zniesienia i zmiany granic niektórych powiatów oraz utworzenia i zmiany granic niektórych miast, stanowiących powiaty miejskie w województwie katowickim)
** [[28 lipca]] – nadanie gminie [[Grodziec (Będzin)|Grodziec]] praw miejskich (miasto o powierzchni 16 km² i 10,5 tys. mieszkańców) (Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1951 r. w sprawie nadania ustroju miejskiego niektórym gminom w województwie katowickim, obowiązujące od 8 VIII 1951).
* [[1953]], [[1 stycznia]] – wyłączenie z gminy [[Strzemieszyce Wielkie]] część gromady [[Grabocin]] i włączenie jej do gminy [[Kazimierz Górniczy|Kazimierz]] (rozporządzenie Rady Ministrów z 14 X 1952).
** [[12 września]] – na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 22 VIII 1953 r.:
*** wyłączenie z [[gmina Łosień|gminy Łosień]] gromady [[Trzebyczka (wieś w województwie śląskim)|Trzebyczka]] i włączenie jej do [[Łazy (gmina)|gminy Łazy]] w [[powiat zawierciański|powiecie zawierciańskim]])
*** włączenie gminy [[Niwka (Sosnowiec)|Niwka]] (z [[Bobrek (dzielnica Sosnowca)|Bobrkiem]] i [[Dańdówka|Dańdówką]]) do miasta [[Sosnowiec]]) (jednocześnie wymiana gruntów między miastami [[Sosnowiec]] i [[Mysłowice]] – m.in. z obszaru Sosnowca wyłączono grunty położone na prawym brzegu Czarnej Przemszy; ponadto przyłączenie część kolonii Brazylia z obszaru Sosnowca do Czeladzi)
*** wyłączenie części obszaru gminy [[Gołonóg (Dąbrowa Górnicza)|Gołonóg]] oraz części gminy [[Strzemieszyce Wielkie]] i włączenie ich do miasta [[Dąbrowa Górnicza]]
* [[1954]]
** ustawą z [[29 września]] zlikwidowano [[gmina|gminy]], a w ich miejsce powołano [[gromada (podział administracyjny)|gromady]] jako mniejsze jednostki administracyjne (zlikwidowane 1 I [[1973]]) (patrz zestawienie: 1956)
** [[13 listopada]] – na mocy ustawy z 25 września 1954 r. o osiedlach i radach narodowych osiedli oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 7 października 1954 r. – następujące gromady otrzymują status [[osiedle typu miejskiego|osiedla typu miejskiego]]:
*** [[Kazimierz Górniczy|Kazimierz]] (315 ha, 4 tys. mieszkańców)
*** [[Klimontów (Sosnowiec)|Klimontów]] (615 ha, 8,5 tys. mieszkańców)
*** [[Wojkowice]] Komorne (755 ha, 9 tys. mieszkańców)
*** [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]] (1132 ha, 9 tys. mieszkańców).
** [[13 listopada]] - [[Strzemieszyce Wielkie]] otrzymują status miasta
* [[1956]], [[1 stycznia]] – na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 3 XII 1955 r. następujące gromady otrzymały status [[osiedle typu miejskiego|osiedla typu miejskiego]]:
** [[Ostrowy Górnicze]] (552 ha, 4 tys. mieszkańców)
** [[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbka]] (1117 ha, 8 tys. mieszkańców)
Linia 328:
** gromada Błędów (wsie: [[Błędów (Dąbrowa Górnicza)|Błędów]] i [[Łazy Błędowskie|Łazy]] ze zniesionej [[gmina Łosień|gminy Łosień]])
** gromada Bobrowniki (wieś [[Bobrowniki (województwo śląskie)|Bobrowniki]])
** gromada Dąbie (wsie: [[Brzękowice Górne|Brzękowice]], [[Dąbie (województwo Śląskie)|Dąbie]] i [[Goląsza]] ze zniesionej gminy Łagisza)
** gromada Dobieszowice (wsie: [[Dobieszowice (województwo opolskie)|Dobieszowice]] i [[Wymysłów (powiat będziński)|Wymysłów]] z gminy Bobrowniki)
** gromada [[Gołonóg (Dąbrowa Górnicza)|Gołonóg]]
Linia 344:
** gromada Strzyżowice ([[Góra Siewierska]] i [[Strzyżowice (województwo śląskie)|Strzyżowice]] z gminy Bobrowniki)
** gromada Tąpkowice ([[Niezdara]], [[Ossy]] i [[Tąpkowice]] z [[gmina Sączów|gminy Sączów]])
** gromada Tuczna Baba ([[Sikorka (Dąbrowa Górnicza)|Sikorka]] z gminy Ząbkowice i Tuczna Baba (później [[Tucznawa]]) z gminy Łosień)
** gromada Ujejsce ([[Trzebiesławice (Dąbrowa Górnicza)|Trzebiesławice]] i [[Ujejsce]] z [[gmina Ząbkowice|gminy Ząbkowice]])
** gromada Wojkowice Kościelne ([[Warężyn]], [[Tuliszów]] i [[Wojkowice Kościelne]] z [[gmina Ząbkowice|gminy Ząbkowice]])
** gromada Żychcice ([[Kamyce]] i [[Żychcice]] z gminy Bobrowniki).
* [[1957]], 1 stycznia – [[Gołonóg (Dąbrowa Górnicza)|Gołonóg]] otrzymuje status osiedla typu miejskiego. Gromady Ożarowice i Tąpkowice zostają przeniesione do powiatu tarnogórskiego.
* [[1958]],
** 1 stycznia gromada [[Maczki]] otrzymuje status osiedla (1332 ha, 2 tys. mieszkańców).
** 1 stycznia – osiedle [[Sławków]] (18 km², 5 tys. mieszk.) w pow. olkuskim otrzymuje prawa miejskie
* [[1960]], 31 grudnia – wyłączenie osiedla [[Gołonóg (Dąbrowa Górnicza)|Gołonóg]] z pow. będzińskiego i przyłączenie go do miasta [[Dąbrowa Górnicza]]; do Będzina przyłączono tereny o powierzchni 11 ha, które wyłączono z m. [[Sosnowiec]] (rozporządzenia Rady Ministrów z 29 grudnia 1960).
* [[1961]], 31 grudnia do [[Wojkowice|Wojkowic]] przyłączono gromadę [[Żychcice]]-[[Kamyce]] o powierzchni 5,2 km².
* [[1962]], 18 lipca – następujące osiedla otrzymują prawa miejskie:
** [[Wojkowice]] (13 km² i 10 tys. mieszk.)
** [[Ząbkowice]] (18 km², 8 tys. mieszk.)
** [[Siewierz]] (31 km², 4 tys. mieszk.) (wówczas w pow. zawierciańskim).
* [[1963]], 30 czerwca – zmiana granic pow. będzińskiego poprzez włączenie do [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]] jeziora Pogoria i otaczających go terenów leśnych (161,20 ha) z miasta [[Ząbkowice]] oraz wyłączenie z Dąbrowy Górniczej kolonii Jamki z terenami leśnymi (339,30 ha) i włączenie jej do miasta [[Strzemieszyce Wielkie]] (Rozporządzenie RM z 22 V 1963)
* [[1967]]
** 1 stycznia – do pow. będzińskiego (do gromady [[Tucznawa]] włączono z pow. zawierciańskiego (z gromady Chuszczobród) wieś i kolonię Bugaj oraz część terenów wsi Trzebyczka (lasy państwowe i łąki) o łącznej powierzchni 227,45 ha (rozp. RM z 17 X 1966);
** stuletni powiat liczy 360 km² i 118 tys. mieszkańców. 5 osiedli otrzymuje prawa miejskie:
Linia 367:
*** [[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbka]] (11 km², 9 tys. mieszk.)
*** [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórze]] (12 km², 12 tys. mieszk.).
* [[1973]][[1 stycznia]]
** na mocy Ustawy z 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych następuje likwidacja gromad i reaktywowanie gmin; w pow. będzińskim powstaje 5 gmin:
*** [[Bobrowniki (gmina w województwie śląskim)|Bobrowniki]]
Linia 377:
** przyłączenie miasta [[Łagisza]] do [[Będzin]]a.
** przyłączenie do miasta [[Kazimierz Górniczy]] miasta [[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbka]].
* [[1975]], [[27 maja]] – na mocy rozporządzenia RM z 22 V 1975 r.:
** przyłączenie do miasta [[Ząbkowice]] gmin wiejskich: [[gmina Łosień|Łosień]], [[gmina Wojkowice Kościelne|Wojkowice Kościelne]] i [[gmina Ząbkowice|Ząbkowice]]
** włączenie do [[Będzin]]a miasta [[Grodziec (Będzin)|Grodźca]].
** przyłączenie do [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]] miasta [[Strzemieszyce Wielkie]]
** przyłączenie do [[Sosnowiec|Sosnowca]] miast: [[Kazimierz Górniczy|Kazimierza Górniczego]] (z [[Porąbka (Sosnowiec)|Porąbką]]), [[Klimontów (Sosnowiec)|Klimontowa]], [[Zagórze (Sosnowiec)|Zagórza]] oraz osiedla [[Maczki]].
[[1 czerwca]] – reforma administracyjna Polski – zniesienie powiatów (rozporządzenie RM z 30 V 1975 r.)
* [[1977]], [[1 lutego]] (na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 25 I 1977 o zniesieniu miast Jeleń, Wojkowice i Ząbkowice):
** przyłączenie do [[Będzin]]a miasta [[Wojkowice]].
** włączenie do miasta [[Dąbrowa Górnicza]] części miasta [[Ząbkowice]] (obszar Ząbkowic sprzed 1975 r. oraz dawna [[gmina Łosień]]: Bugaj, Sikorka, Tucznawa, Ujejsce, Błędów, Kuźniczka Nowa, Łazy, Łęka, Łosień, Okradzionów i Rudy), a pozostałej część (d. gmina Wojkowice Kościelne – sołectwa: [[Podwarpie]], [[Trzebiesławice (Dąbrowa Górnicza)|Trzebiesławice]], [[Tuliszów]], [[Warężyn]] i [[Wojkowice Kościelne]]) do [[Siewierz (gmina)|gminy Siewierz]];
** włączenie Dąbrowy Górniczej miasta [[Sławków]] (do [[1975]] był w [[powiat olkuski|powiecie olkuskim]]).
* [[1984]], [[15 marca]]
** [[Sławków]] po usilnych staraniach odzyskuje samodzielność jako miasto (3660 ha), odłączając się od Dąbrowy Górniczej (Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 3 marca 1984 r. w sprawie utworzenia miast).
** do [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]] włączono z gminy [[Siewierz (gmina)|Siewierz]] sołectwa: [[Marianki (Dąbrowa Górnicza)|Marianki]] (223 ha) i [[Ratanice (Dąbrowa Górnicza)|Ratanice]] (Rozporządzenie Ministra Administracji i Gospodarki Przestrzennej z 3 marca 1984 r.).
* [[1990]] utworzenie urzędu rejonowego w Będzinie z rejonem (quasi-powiatem) obejmującym gminy Bobrowniki i Psary oraz miasta Będzin, Czeladź, Dąbrowa Górnicza i Sosnowiec; urząd działał do 1999 r., kiedy został przemianowany na starostwo powiatowe
* [[1992]], [[1 stycznia]]
** rozporządzeniem Rady Ministrów z 2 grudnia 1991 r. [[Wojkowice]] odzyskują samodzielność miejską na obszarze 1277,23 ha (10 tys. mieszkańców), poprzez wyłączenie z miasta [[Będzin]]a
** połączenie miasta [[Siewierz]] z [[Siewierz (gmina)|gminą Siewierz]] w jedną gminę (Rozporządzenie Rady Ministrów z 26 września 1991 r.).
* [[1993]], [[1 stycznia]]
** do [[Dąbrowa Górnicza|Dąbrowy Górniczej]] przyłącza się z gminy [[Siewierz (gmina)|Siewierz]] wieś [[Trzebiesławice (Dąbrowa Górnicza)|Trzebiesławice]] o powierzchni 1013,89 ha (Rozporządzenie Rady Ministrów z 19 grudnia 1992 r.).
* [[1999]], [[1 stycznia]] – reaktywowanie w Polsce powiatów, w tym powiatu będzińskiego w nowych granicach.
* [[2002]], [[1 stycznia]] – włączenie do powiatu będzińskiego jako enklawy miasta [[Sławków|Sławkowa]], przeniesionego z [[powiat olkuski|powiatu olkuskiego]] w [[województwo małopolskie|woj. małopolskim]].
 
== Zabytki ==
[[Plik:Będzin - Kościół Św. Trójcy 02.JPG|thumb|200px|&nbsp;| [[parafia Świętej Trójcy w Będzinie|Kościół św. Trójcy]]]]
[[Plik:Pałac Mieroszewskich.jpg|thumb|200px|[[Pałac Mieroszewskich]]]]
[[Plik:Grodziec (Bedzin)-palac Ciechanowskich.jpg|thumb|200px|right| [[Pałac Ciechanowskich]] w [[Grodziec (Będzin)|Grodźcu]]]]
Do najważniejszych zabytków na terenie powiatu będzińskiego należą:
 
Linia 435:
: [[Plik:POL Czeladź COA (new).svg|25px]] w gminie [[Czeladź (miasto)|Czeladź]]:
* średniowieczny układ historyczny miasta z centralnie położonym rynkiem;
* neoromański kościół parafialny pw. Św. Stanisława Biskupa i Męczennika (zbudowany w latach 1905-19111905–1911);
* dom przy ul. Rynkowej 2 (dawny zbór ariański z XVII wieku);
* dom przy ul. Kościelnej 2 (XVIII w.).
Linia 448:
 
: [[Plik:POL gmina Mierzęcice COA.svg|25px]] w gminie [[Mierzęcice (gmina)|Mierzęcice]]:
* cmentarzysko kultury łużyckiej w Przeczycach badane w latach 1961-19621961–1962 (odkryto 879 grobów szkieletowych i ciałopalnych);
* wyposażonych m.in. w ceramikę, wyroby metalowe);
* obozowiska z epoki mezolitu w Boguchwałowicach;
Linia 464:
: ''ogółem na terenie gminy Psary znajdują się 3 obiekty zabytkowe pod ochroną prawną i 25 obiektów zabytkowych pod ochroną konserwatorską''
 
[[Plik:Siewierz - Zamek 01.jpg|180px|thumb|right180px|Ruiny zamku biskupów krakowskich]]
[[Plik:Poland Siewierz - church.jpg|thumb|130px|left|130px|Kościół św. Macieja]]
: [[Plik:POL Siewierz COA.svg|25px]] w gminie [[Siewierz]]:
* średniowieczny układ historyczny miasta z centralnie położonym rynkiem;
* ruiny zamku gotycko-renesansowego z I połowy XIV wieku, przebudowanego w latach 1530-15741530–1574 przez biskupów krakowskich;
* [[Kościół św. Jana Chrzciciela w Siewierzu|Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Siewierzu]] z I połowy XII wieku na cmentarzu przy drodze Katowice – Warszawa;
* kościół parafialny pw. św. Macieja Apostoła z 1. połowy XV wieku (ostateczny kształt uzyskał w latach 1782-17841782–1784);
* kościół dawnej parafii szpitalnej pw. św. Barbary i Walentego z 1618 roku;
* późnoklasycystyczny budynek dawnego urzędu gminy z początku XIX wieku;
* kamienica mieszczańska z XVIII wieku w rynku;
* domy drewniane z XVIII-XIX wieku;
* kościół romański pw. św. Marcina i Doroty z lat 1200-12291200–1229 w Wojkowicach Kościelnych;
* kaplica grobowa Zalassowskich z XVIII wieku w Żelisławicach.
 
[[Plik:Slawkow studnia i karczma.jpg|thumb|180px|right|Studnia i karczma przy sławkowskim rynku]]
[[Plik:Sławków kościół2.jpg|thumb|180px|right|Kościół pw. św. Mikołaja i Podwyższenia Krzyża Świętego w Sławkowie, połowa XIII w.]]
: [[Plik:POL Sławków COA.svg|25px]] w gminie [[Sławków]]:
* układ architektoniczny starego miasta;
Linia 490:
* [[Kaplica św. Jakuba w Sławkowie|kościółek św. Jakuba z 1827 r.]] wybudowany na fundamentach XIII-wiecznego klasztoru św. Ducha;
* ruiny [[Zamek biskupów krakowskich w Sławkowie|zamku biskupów krakowskich]], wybudowanego w latach osiemdziesiątych XIII w przez [[Paweł z Przemankowa|Pawła z Przemankowa]];
* [[Dwór biskupów krakowskich "Lamus"„Lamus” w Sławkowie|dwór biskupi z XVIII w.]];
* [[Budynek dawnego szpitala górniczego w Sławkowie|budynek szpitala górniczego z 1758 r.]];
* XVIII-wieczny dom z podcieniami przy ul. Biskupiej;
* [[Cmentarz żydowski w Sławkowie|cmentarz żydowski]] z początku XX w.
 
: [[Plik:POL Wojkowice COA.svg|25px|]] w gminie [[Wojkowice]]:
* kościół parafialny pw. św. Antoniego z roku 1928;
* kościół parafialny pw. NMP w Żychcicach;
Linia 504:
 
== Sąsiednie powiaty ==
* [[Dąbrowa Górnicza]] (''([[miasto na prawach powiatu]])'')
* [[Jaworzno]] (''([[miasto na prawach powiatu]])'')
* [[Sosnowiec]] (''([[miasto na prawach powiatu]])'')
* [[Katowice]] (''([[miasto na prawach powiatu]])'')
* [[Siemianowice Śląskie]] (''([[miasto na prawach powiatu]])'')
* [[Piekary Śląskie]] (''([[miasto na prawach powiatu]])'')
* [[powiat tarnogórski]]
* [[powiat lubliniecki]]