Klon zwyczajny: Różnice pomiędzy wersjami

'''Klon zwyczajny, klon pospolity''' (''Acer platanoides'' [[Karol Linneusz|L.]]) – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] rośliny z rodziny [[Mydleńcowate|mydleńcowatych]] (''Sapindaceae'' Juss.){{r|tpl}}. Występuje naturalnie w [[Europa Środkowa|Europie Środkowej]] i [[Europa Wschodnia|Wschodniej]], na [[Bałkany|Bałkanach]] oraz [[Kaukaz (kraina historyczna)|Kaukazie]]{{r|linnaeus}}. W [[Polska|Polsce]] jest najpospolitszy z krajowych gatunków swego rodzaju{{r|zajac}}. Jest powszechnie sadzony jako drzewo ozdobne w parkach i ogrodach ze względu na jego pokrój oraz wysoką tolerancję na ubogie podłoże i zanieczyszczenia środowiska{{r|woodlandtrust}}. Ponadto w uprawie znajdują się jego liczne [[kultywar]]y. W [[Ameryka Północna|Ameryce Północnej]] uważany za [[gatunek inwazyjny]]{{r|nps}}. Odradza się tam sadzenia tego gatunku, a w niektórych stanach jego uprawa jest prawnie zakazana.

Rośnie naturalnie w [[Europa Środkowa|Europie Środkowej]] i [[Europa Wschodnia|Wschodniej]], na [[Bałkany|Bałkanach]] oraz [[Kaukaz (kraina historyczna)|Kaukazie]] – jego zasięg występowania rozciąga się od [[Pireneje|Pirenejów]] na zachodzie po [[Kaukaz (kraina historyczna)|Kaukaz]] i europejską część [[Rosja|Rosji]] na wschodzie oraz od południowej części [[Półwysep Fennoskandzki|Półwyspu Fennoskandzkiego]] na północy po [[Włochy]] i [[Grecja|Grecję]] na południu{{r|linnaeus}}. Został zaobserwowany w takich państwach jak [[Hiszpania]], [[Francja]], [[Włochy]], [[Szwajcaria]], [[Austria]], [[Belgia]], [[Luksemburg]]u, [[Niemcy]], [[Polska]], [[Dania]], [[Norwegia]], [[Szwecja]], [[Finlandia]], [[Estonia]], [[Łotwa]], [[Litwa]], [[Białoruś]], [[Ukraina]], [[Czechy]], [[Słowacja]], [[Węgry]], kraje byłej [[Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii|Jugosławii]], [[Albania]], [[Rumunia]], [[Bułgaria]], [[Grecja]], [[Rosja]] (jej europejska część, a także [[Przedkaukazie]] i [[Dagestan]]), [[Gruzja]], [[Armenia]], [[Azerbejdżan]], [[Iran]], [[Afganistan]], [[Kirgistan]] oraz [[Tadżykistan]]{{r|ars-grin1}}{{r|turok}}{{r|skoven}}. Ponadto został rozprzestrzeniony przez człowieka poza naturalne granice swoje zasięgu – w XVII wieku został sprowadzony do [[Anglia|Anglii]]{{r|woodlandtrust}}, a stamtąd w XVIII wieku do [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]]{{r|nps}}. Obecnie uważany jest tam za [[gatunek inwazyjny]]{{r|nps}}, a jego uprawa jest prawnie zakazana w stanach [[New Hampshire]]{{r|nhda}} i [[Massachusetts]]{{r|nhda}}{{r|vt}}{{r|gobotany}}.

: [[Drzewo]] zrzucające liście na zimę{{r|nps}}. Dorasta do około 18–27 (–30) m wysokości i 12 (–20) m szerokości{{r|nps}}{{r|nhda}} (a według niektórych źródeł do 30 m{{r|drzewapolski}}) i 12 m szerokości{{r|nhda}} (według niektórych źródeł do 20 m{{r|larousse}}). Najwyższy w Europie klon zwyczajny rośnie w [[Puszcza Białowieska|Puszczy Białowieskiej]] – mierzy ponad 37 metrów{{r|monumentaltrees}}. Pokrój jest rozłożysty, o okrągławej lub parasolowatej [[Korona drzewa|koronie]]{{r|pgl}}. [[Pień]] jest regularny i dobrze wyrośnięty{{r|itd}}. [[Kora]] jest cienka, u młodych roślin jest czerwonawo-brązowa{{r|itd}}, później ma czarną{{r|nps}}, a według innych źródeł szarą barwę{{r|nps}}{{r|woodlandtrust}}, początkowo jest gładka, ale w wiekiem staje się pomarszczona i wzdłużnie popękana{{r|nps}} i wzdłużnie popękana{{r|infoflora}}. [[Korzeń|Korzenie]] są często powierzchniowe{{r|vt}}, system korzeniowy jest duży i wytrzymały{{r|vt}}{{r|actaplantarum}}.

: Drewno klonu pospolitego jest ciemniejsze do drewna [[Klon jawor|jaworu]] i jaśniejsze od drewna [[Klon polny|klonu polnego]]{{r|itd}}. Jest twarde{{r|woodlandtrust}}, sprężyste, o dobrych właściwościach na zginanie i odporne na ściskanie bardziej niż drewno jaworu{{r|itdwoodlandtrust}}. Ma kremową{{r|woodlandtrustitd}}. Ma kremową, nieco czerwonawą barwę. Nie ma [[Drewno twardzielowe|twardzieli]]. [[Rdzeń pnia]] jest promienisty, mało wyraźny, przyrosty często mają przebieg falisty. Drewno jest wytrzymałe, lecz mniej trwałe niż u jaworu{{r|woodlandtrust}}{{r|itd}}.

: Gałęzie są grube i mają brązową barwę{{r|gisd}}. Młodsze pędy są gładkie. Mają oliwkowozieloną barwę{{r|nhda}}, z białymi plamkami{{r|woodlandtrust}}. [[Pąk]]i rozwijają się na szczytach pędów, są zaokrąglone, gładkie{{r|nhda}}, mają czerwonobrązową barwę z zielonymi plamkami u podstawy, są drobno orzęsione na brzegach{{r|nhda}}{{r|actaplantarum}}.

: Naprzeciwległe{{r|infoflora}}, dłoniasto-klapowane{{r|nps}}, 5- lub 7-klapowane, z ostrymi wierzchołkami{{r|infoflora}}{{r|nps}}{{r|drzewapolski}}. Blaszka liściowa jest ząbkowana na brzegu{{r|nps}}. Wcięcia między klapami są zaokrąglone{{r|itd}}. Mają ciemnozielony kolor{{r|nps}}, od spodu są nieco bledsze i błyszczące{{r|nps}}{{r|gisd}} i błyszczące{{r|telabotanica}}. Jesienią przebarwiają się na żółto{{r|nps}}, czasami na pomarańczowo lub czerwono{{r|nps}}{{r|woodlandtrust}}{{r|larousse}}. Są szersze między bokami niż od nasady do wierzchołka{{r|nps}}. Mierzą do 15 cm długości{{r|larousse}} i 10–18 cm szerokości{{r|larousse}}{{r|nhda}}. Na spodniej powierzchni występują kępki włosków{{r|itd}}. Osadzone są na długich i cienkich ogonkach liściowych{{r|drzewapolski}}{{r|larousse}}, maczugowato zgrubiałych{{r|pgl}}, mają różowożółtą{{r|larousse}}, a według innych źródeł czerwonawą barwę{{r|drzewapolski}}{{r|pgl}}{{r|larousse}}{{r|actaplantarum}}. Po ich przerwaniu wycieka mleczny sok{{r|nps}}.

: Niepozorne{{r|pgl}}, zebrane do 30{{r|woodlandtrust}} w [[Baldachogrono|baldachogrona]]{{r|drzewapolski}}, są wzniesione ku górze{{r|pgl}}, rozgałęzione, prawie siedzące{{r|pgl}}{{r|woodlandtrust}}{{r|drzewapolski}}{{r|pgl}}{{r|telabotanica}}. [[Kielich (botanika)|Działki kielicha]] są bezwłose, nietrwałe{{r|telabotanica}}, nietrwałe{{r|infoflora}}. [[Korona kwiatu|Płatków]] jest 5, są nagie, mają żółtozieloną barwę{{r|infoflora}}, są nagie{{r|telabotanica}}, mają żółtozieloną barwę{{r|nps}}. Mają 8 nagich [[Pręcik (botanika)|pręcików]]{{r|actaplantarum}}{{r|telabotanica}}, wyrastających z mięsistego [[Dno kwiatowe|dna kwiatowego]]{{r|actaplantarum}}{{r|telabotanica}}{{r|infoflora}}. [[Kwiat słupkowy|Kwiaty żeńskie]] rozwijają się w skrzydlate owoce{{r|woodlandtrust}}.

: Składające się z dwóch [[skrzydlak]]ów (ulistnionych orzeszków), są szeroko rozwarte{{r|drzewapolski}}, do około 180°{{r|nps}}, są płaskie, gładkie i bezwłose{{r|drzewapolski}}{{r|nps}}{{r|telabotanica}}. Początkowo mają żółtozielony kolor, często z różowym odcieniem, później przebarwiają się na beżowo kiedy dojrzeją{{r|larousse}}. Osadzone są na [[szypułka]]ch{{r|actaplantarum}}. Mierzą do 5 cm długości{{r|drzewapolski}}.

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych [[gatunek charakterystyczny]] dla [[syntaksonomia|Cl.]] ''[[Querco-Fagetea]]'' i [[gatunek wyróżniający]] dla [[zespół roślinności|Ass.]] ''[[Aceri platanoidis-Tilietum]]''{{r|matuszkiewicz}}. W Polsce zazwyczaj rośnie w [[Las mieszany|lasach mieszanych]] z [[buk]]iem i [[Lipa|lipą]]{{r|itd}}, natomiast we Włoszech rośnie na polach, a w [[Apeniny|Apeninach]] w górskich lasach z bukiem, [[Jodła pospolita|jodłą pospolitą]] oraz [[Świerk pospolity|świerkiem pospolitym]]{{r|itd}}{{r|actaplantarum}}. W Danii zazwyczaj rośnie w lasach liściastych, pojawił się w tym kraju w sposób naturalny około 6000 lat temu{{r|skoven}}. W polskich górach występuje do 1100 m n.p.m.{{r|itd}}, we Włoszech do 1300 m n.p.m.{{r|actaplantarum}}, a we Francji do 1600 m n.p.m.{{r|itd}}{{r|actaplantarum}}{{r|florealpes}}. Najstarszy opisany w Polsce okaz rośnie we wsi [[Kamienica (powiat limanowski)|Kamienica]] w [[Powiat limanowski|powiecie limanowskim]]. Dorasta on do wysokości 28,5 m, ma obwód 459 cm, a jego [[pierśnica]] wynosi 118,5 cm{{r|itd}}.

Najlepiej rośnie w pełnym nasłonecznieniu lub półcieniu{{r|nhda}}{{r|telabotanica}}. Preferuje gleby dobrze przepuszczalne{{r|nhda}}, piaszczyste, [[Ił (skała)|ilaste]], [[Glina|gliniaste]]{{r|vt}} lub [[Wapień|wapienne]]{{r|pgl}}, o odczynie obojętnym{{r|telabotanica}} (od 3,7 o 8,0 w [[Skala pH|skali pH]]){{r|telabotanica}}{{r|pgl}}{{r|nhda}}{{r|vt}}). Jednak jest gatunkiem bardzo tolerancyjnym względem podłoża{{r|drzewapolski}}. Poza tym łatwo przystosowuje się do trudnych warunków środowiskowych, z tego też względu często jest sadzony w miastach oraz przy drogach{{r|pgl}}. Jest całkowicie mrozoodporny – występuje od 3 do 7 [[strefy mrozoodporności]]{{r|nhda}}.

[[Fanerofity|Fanerofit]], [[mezofit]]{{r|actaplantarum}}. Średnio dożywa około 150 lat{{r|pgl}}. Jest [[Rośliny miododajne|rośliną miododajną]] – kwiaty są zapylane przez owady, w zamian dając im relatywnie dużo [[Nektar (botanika)|nektaru]]{{r|woodlandtrust}}{{r|pgl}}. Jego wydajność miodowa sięga 100 kg/ha, ale kwitnie zbyt wcześnie, żeby pszczoły mogły uzyskać z niego miód towarowy{{r|apiflora}}. Kwitnie przed rozwojem liści na przełomie kwietnia i maja{{r|drzewapolski}}, a według innych źródeł w maju{{r|drzewapolski}}{{r|nhda}}. Po raz pierwszy zakwita w wieku 5 lat{{r|nhda}}, inne źródła podają zaś wiek około 25 lat{{r|nhda}}{{r|skoven}}. Owoce dojrzewają na początku października{{r|pgl}}. [[Nasiono|Nasiona]] rozsiewane są przez wiatr{{r|woodlandtrust}}. Kiedy nasiono klonu oderwie się od rośliny zaczyna obracać się wokół swojej osi. Skrzydło generuje siłę nośną, na zasadzie zbliżonej do [[wiropłat]]ów, dzięki czemu może opaść bardzo daleko od drzewa ([[anemochoria]]){{r|skoven}}. Skrzydlaki opadają jesienią, co zapewnia wysokie prawdopodobieństwo ochrony przez pokrywę śnieżną podczas zimy. Nasiona kiełkują na wiosnę po okresie zimnej stratyfikacji w temperaturze 3–4 °C przez 90–120 dni. Przewrócenie gleby wzmaga kiełkowanie{{r|gisd}}. Dorosły okaz wydaje około 2 tysięcy nasion na rok, z czego średnio 76% później kiełkuje{{r|nhda}}.