Sejm Rozbiorowy (1773–1775): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
WP:SK, drobne redakcyjne, drobne merytoryczne, usunięcie zbędnych linków do dat |
WP:SK, drobne redakcyjne |
||
Linia 19:
Już w latach 1769–1771, zarówno Austria, jak i Prusy zaanektowały część terytoriów przygranicznych należących do Rzeczypospolitej, podczas gdy porozumienie rozbiorowe zostało podpisane 19 lutego 1772 roku w Wiedniu<ref name=":4" />. Wcześniejszy układ pomiędzy Prusami a Rosją został zatwierdzony w Petersburgu 6 lutego 1772 roku<ref name=":4" />. Z początkiem sierpnia wojska rosyjskie, pruskie i austriackie wkroczyły równocześnie na terytorium Polski i rozpoczęły okupację ustalonych pomiędzy sobą terytoriów. 5 sierpnia trzy strony podpisały porozumienie o indywidualnych zyskach terytorialnych kosztem Polski<ref>Tadeusz Cegielski, Łukasz Kądziela, ''Rozbiory Polski 1772-1793-1795'', Warszawa 1990, s. 146.</ref>. Porozumienie rozbiorowe zostało ratyfikowane przez jego sygnatariuszy 22 września 1772 roku<ref name=":4" />.
Po dokonaniu rozbioru Polski zaborcy zażądali, aby król Stanisław i Sejm zalegalizowali ich działania<ref name=":4" />. Król zaapelował do narodów Europy zachodniej o pomoc i zwlekał z powołaniem sejmu<ref name=":4" />. Europejskie mocarstwa zareagowały na rozbiór Polski z obojętnością,
Podczas gdy król August oraz senat debatowali nad kursem działania, cierpliwość zagranicznych mocarstw zaczęła się wyczerpywać<ref name=":5">Władysław Smoleński (1919). ''[http://books.google.com/books?id=DUpBAAAAIAAJ&pg=PA295 Dzieje narodu polskiego]'', Gebethner i Wolff, s. 295–305, dostęp 26.11.2015.</ref>. W rezultacie jeden z czołowych przeciwników zgody na zagraniczne roszczenia, biskup [[Adam Stanisław Krasiński (biskup wileński)|Adam Stanisław Krasiński]] został porwany przez [[Kozacy|Kozaków]] i przewieziony do Warszawy, gdzie ambasadorzy zaborców zażądali aby król i senat zwołali [[Sejm walny I Rzeczypospolitej|sejm walny]] w celu ratyfikacji rozbiorów<ref name=":5" />. Kolejnym dowodem ich wpływu jest fakt, że senatorzy z anektowanych terytoriów (włączając [[Diecezja inflancka|diecezję inflancką]], [[województwo ruskie]] oraz [[województwo witebskie]]) odmówili udziału w kolejnych obradach senatu<ref name=":5" />. Podczas gdy znikąd nie nadchodziła pomoc, a sprzymierzeni zaborcy okupowali Warszawę, aby siłą oręża wymusić zwołanie sejmu, nie było innej możliwości niż podporządkowanie się ich woli<ref name=":4" /><ref name=":5" />. Warszawa stała się de facto garnizonem zagranicznych mocarstw<ref name=":5" />. 19 kwietnia senat zgodził się zwołać sejm walny<ref name=":5" />.
Linia 35:
Znanymi zwolennikami przeprowadzenia rozbioru byli: Adam Poniński, [[Michał Hieronim Radziwiłł]], biskupi [[Andrzej Stanisław Młodziejowski|Andrzej Młodziejowski]] oraz [[Ignacy Jakub Massalski]], a także [[prymas Polski]] [[Antoni Kazimierz Ostrowski]]<ref name=":4" />.
Sejm wyłonił ze swojego grona 99-osobową [[Sejm delegacyjny|delegację]], składającą się z całkowicie zaufanych i kontrolowanych przez zaborców posłów i senatorów, której zadaniem było podpisanie traktatów
== Ustawodawstwo sejmu rozbiorowego ==
Linia 50:
Prusy w marcu 1775 roku narzuciły niekorzystny dla Polski traktat handlowy. Rozbiory odcięły dostęp państwa do morza i państwo polskie, nie mając wyboru, musiało się zgodzić na nałożone przez Prusy cła, które na wiele lat osłabiły polski handel bałtycki<ref>''[https://books.google.pl/books?id=_OJBAAAAYAAJ&redir_esc=y Polish Western Affairs]'', Instytut Zachodni, 1980, s. 45.</ref><ref name=":10">F.W. Carter (20.04.2006), ''[https://books.google.pl/books?id=QA5jmNtYc74C&pg=PA190&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Trade and Urban Development in Poland: An Economic Geography of Cracow, from Its Origins to 1795]'', Cambridge University Press, s. 190–191, ISBN 978-0-521-02438-9, dostęp 27.11.2015.</ref>. Prusy wymusiły także zgodę na swobodny import pruskich towarów przemysłowych oraz ułatwienia w eksporcie polskiego zboża, dążąc do przekształcenia Polski w rolnicze zaplecze dla pruskiego przemysłu<ref name=":11" />.
Sejm stworzył także dwie instytucje: [[Rada Nieustająca|Radę Nieustającą]] – organ rządowy działający przy królu, jako pierwowzór gabinetu ministrów oraz [[Komisja Edukacji Narodowej|Komisję Edukacji Narodowej]]<ref name=":7" />. Rada Nieustająca miała być instytucją, którą łatwiej będzie kontrolować niż niesforny sejm i w rzeczy samej, pozostała ona pod kontrolą Rosji. Niemniej jednak była ona istotnym usprawnieniem rządu Rzeczypospolitej<ref name=":5" /><ref name=":7" />. Rada ze swoimi Departamentami Interesów Cudzoziemskich, Skarbowym, Wojskowym, Sprawiedliwości oraz Dobrego Porządku (policji), którym przewodniczyli ministrowie-specjaliści, zajmowała się interpretacją istniejącego prawa w sferze administracji i zapewniała państwu stały organ rządowy, który funkcjonował pomiędzy obradami sejmu i nie podlegał zasadzie ''liberum veto''<ref name=":7" />. Rada Nieustająca była przewodzona przez króla, składała się z 36 członków (po 18 z każdej izby sejmu) i orzekała większością głosów (
Komisja Edukacji Narodowej była kolejnym rodzajem nowo utworzonego organu państwowego<ref name=":7" />. Przejęła ona znaczną część mienia niedawno zlikwidowanego [[Jezuici|zakonu jezuitów]]<ref name=":0" /> i stała się pierwszym ministerstwem edukacji w Europie. Jako taka, jest uważana za najznakomitsze i najbardziej konstruktywne osiągnięcie opłakiwanego sejmu rozbiorowego<ref name=":5" /><ref name=":7" /><ref>Ted Tapper (23.12.2004). ''[https://books.google.pl/books?id=riv0UCM90AMC&pg=RA2-PA140&redir_esc=y Understanding Mass Higher Education: Comparative Perspectives on Access]'', Psychology Press, s. 140, ISBN 978-0-415-35491-2, dostęp 27.11.2015.</ref><ref>Norman Davies (28.02.2005), ''God’s Playground. 1795 to the present'', Columbia University Press, s. 167, ISBN 978-0-231-12819-3.</ref>.
| |||